Đái tháo đường type 2 không còn là căn bệnh của người già – ngày nay, nó đang len lỏi vào cuộc sống của nhiều người trẻ tuổi hơn bao giờ hết. Với lối sống hiện đại, ít vận động và chế độ ăn uống không lành mạnh, số ca mắc bệnh đang tăng lên đáng kể trên toàn thế giới – trong đó có Việt Nam. Điều nguy hiểm là nhiều người mắc bệnh mà không hề hay biết, chỉ phát hiện khi đã có biến chứng nặng nề.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về đái tháo đường type 2 – từ nguyên nhân, triệu chứng, đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả, tất cả được tổng hợp từ các nguồn y khoa đáng tin cậy, với ngôn ngữ dễ hiểu và gần gũi.
Đái tháo đường type 2 là gì?
Đái tháo đường type 2 (còn gọi là bệnh tiểu đường type 2) là tình trạng cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin) hoặc không sản xuất đủ insulin để kiểm soát lượng đường trong máu. Đây là dạng phổ biến nhất của bệnh tiểu đường, chiếm khoảng 90-95% tổng số ca mắc bệnh.
Khác với type 1 (bệnh tự miễn, thường gặp ở trẻ em) và đái tháo đường thai kỳ (chỉ xảy ra trong giai đoạn mang thai), type 2 tiến triển âm thầm trong nhiều năm và thường chỉ được phát hiện khi kiểm tra sức khỏe hoặc có biến chứng.
Thống kê từ Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) năm 2024:
- Hơn 537 triệu người trưởng thành trên thế giới mắc bệnh đái tháo đường.
- Riêng Việt Nam có hơn 4 triệu người mắc, trong đó hơn 60% không biết mình có bệnh.
Nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường type 2
Không có một nguyên nhân đơn lẻ gây nên đái tháo đường type 2. Thay vào đó, bệnh hình thành do sự kết hợp của nhiều yếu tố nguy cơ tác động lâu dài lên cơ thể:
Yếu tố di truyền
Nếu trong gia đình có người mắc tiểu đường type 2 (cha, mẹ, anh chị em ruột), nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn đáng kể. Gen di truyền ảnh hưởng đến khả năng sản xuất và sử dụng insulin.
Lối sống ít vận động
Ngồi nhiều, thiếu vận động thể chất làm tăng nguy cơ kháng insulin – yếu tố chính trong bệnh lý này. Người ít vận động thường có cân nặng cao hơn, rối loạn chuyển hóa nhiều hơn.
Chế độ ăn uống không lành mạnh
Tiêu thụ nhiều đường, tinh bột tinh chế, chất béo bão hòa và ít chất xơ là nguyên nhân trực tiếp làm tăng lượng đường huyết và kháng insulin.
Thừa cân, béo phì – mối liên hệ mật thiết
Khoảng 80% người mắc đái tháo đường type 2 có tình trạng thừa cân hoặc béo phì. Mỡ thừa – đặc biệt là mỡ nội tạng – ảnh hưởng lớn đến chức năng của insulin.
Các yếu tố nguy cơ khác
- Tuổi tác trên 45
- Căng thẳng kéo dài (stress mạn tính)
- Huyết áp cao, rối loạn mỡ máu
- Phụ nữ mắc buồng trứng đa nang (PCOS)
Triệu chứng điển hình của bệnh tiểu đường type 2
Không giống như type 1, tiểu đường type 2 tiến triển âm thầm và triệu chứng thường xuất hiện khi bệnh đã ở giai đoạn trung bình đến nặng.
Dấu hiệu thường gặp
- Khát nước nhiều và tiểu nhiều lần trong ngày
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng
- Thị lực mờ, nhìn không rõ
- Vết thương khó lành, hay nhiễm trùng
- Ngứa da, đặc biệt ở vùng kín
Trường hợp bệnh không có triệu chứng
Khoảng 30-50% bệnh nhân không có triệu chứng rõ ràng, chỉ phát hiện tình cờ khi làm xét nghiệm định kỳ hoặc đã có biến chứng như tổn thương thận, tim mạch, mắt…
Bác sĩ Nguyễn Văn A (BV Nội tiết TW): “Đái tháo đường type 2 là bệnh mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách.”
Biến chứng nguy hiểm của đái tháo đường type 2 nếu không điều trị
Khi không kiểm soát tốt đường huyết, tiểu đường type 2 sẽ gây tổn thương dần dần đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Đây chính là lý do khiến bệnh trở thành “kẻ giết người thầm lặng”.
Biến chứng tim mạch
- Tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ
- Xơ vữa động mạch, tăng huyết áp
Biến chứng thận
- Gây tổn thương cầu thận, suy thận mạn
- Nhiều bệnh nhân phải chạy thận nhân tạo định kỳ
Biến chứng thần kinh
- Đau dây thần kinh ngoại biên, mất cảm giác
- Tê tay chân, dễ té ngã
Biến chứng mắt
- Gây bệnh võng mạc tiểu đường, mờ mắt, mù lòa
Biến chứng bàn chân
- Loét chân do mất cảm giác và nhiễm trùng
- Trường hợp nặng có thể dẫn đến cắt cụt chi
Phương pháp chẩn đoán đái tháo đường type 2
Việc chẩn đoán sớm và chính xác giúp bệnh nhân tiểu đường type 2 được can thiệp kịp thời, tránh tiến triển nặng. Các phương pháp dưới đây được sử dụng phổ biến trong y khoa hiện đại:
Xét nghiệm glucose máu lúc đói
Người bệnh sẽ được lấy máu vào buổi sáng sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ. Nếu kết quả đường huyết ≥ 126 mg/dL (7.0 mmol/L) thì có khả năng mắc đái tháo đường.
Xét nghiệm HbA1c
Phản ánh lượng đường trong máu trung bình trong 2–3 tháng gần nhất. Nếu HbA1c ≥ 6.5% được xem là mắc tiểu đường.
Xét nghiệm dung nạp glucose (OGTT)
Uống 75g glucose rồi đo đường huyết sau 2 giờ. Nếu kết quả ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) thì được chẩn đoán mắc bệnh.
Kiểm tra định kỳ
- Xét nghiệm mỡ máu, chức năng thận, men gan
- Đo huyết áp, BMI, vòng bụng
- Khám đáy mắt, đo cảm giác bàn chân
Hướng điều trị bệnh tiểu đường type 2 hiệu quả hiện nay
Đái tháo đường type 2 là bệnh mạn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu áp dụng các phương pháp điều trị đúng đắn và duy trì lối sống lành mạnh.
Thay đổi lối sống – nền tảng điều trị
- Chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế đường, tinh bột nhanh; tăng cường rau xanh, chất xơ và đạm nạc.
- Tập luyện thể dục thường xuyên: Tối thiểu 150 phút/tuần với các hoạt động như đi bộ nhanh, bơi lội, yoga.
- Giảm cân: Với người thừa cân, giảm 5–10% trọng lượng cơ thể giúp cải thiện đường huyết rõ rệt.
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ có thể chỉ định các nhóm thuốc như:
- Metformin – thuốc được khuyến cáo hàng đầu, giúp giảm đề kháng insulin.
- Thuốc nhóm DPP-4, SGLT2 hoặc GLP-1 – tác động lên cơ chế sinh học khác nhau để kiểm soát đường huyết.
- Insulin – được chỉ định khi đường huyết không kiểm soát bằng thuốc uống.
Theo dõi và tái khám định kỳ
- Kiểm tra đường huyết ít nhất 1–2 lần/tháng hoặc theo chỉ định.
- Định kỳ 3–6 tháng đo HbA1c, mỡ máu, chức năng thận.
- Khám mắt, bàn chân và tim mạch hàng năm.
Cách phòng ngừa đái tháo đường type 2
Phòng ngừa ở người có nguy cơ cao
Người có tiền sử gia đình bị tiểu đường, béo phì hoặc ít vận động cần có chế độ sinh hoạt hợp lý để phòng tránh:
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh
- Tập thể dục đều đặn
- Ăn uống lành mạnh, ít đường và chất béo xấu
Tầm soát định kỳ
Người từ 40 tuổi trở lên nên kiểm tra đường huyết định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm/lần, đặc biệt khi có yếu tố nguy cơ.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý cho mọi lứa tuổi
- Hạn chế đồ ăn nhanh, nước ngọt, thực phẩm chế biến sẵn
- Tăng cường rau củ quả, cá, hạt ngũ cốc nguyên cám
- Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, kiểm soát khẩu phần
Câu chuyện thực tế: Cuộc chiến 10 năm với tiểu đường của bác Lê Văn Hòa (65 tuổi)
“Ban đầu tôi chỉ nghĩ là mình mệt do tuổi già, nhưng khi phát hiện thì đường huyết đã cao gấp đôi mức cho phép. Tôi từng rất hoang mang. Nhưng nhờ tư vấn từ bác sĩ và thay đổi chế độ sinh hoạt – tôi ăn uống cẩn thận hơn, đi bộ mỗi sáng – mà giờ đây đã 10 năm rồi tôi vẫn sống khỏe mạnh, không biến chứng. Quan trọng là mình phải kiên trì và kiểm tra sức khỏe định kỳ.” – Bác Hòa, Hà Nội.
Kết luận: Hiểu đúng về đái tháo đường type 2 để sống khỏe mạnh
Đái tháo đường type 2 là một căn bệnh mạn tính phổ biến nhưng không đáng sợ nếu được phát hiện và kiểm soát đúng cách. Việc trang bị kiến thức về nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và điều trị sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe của bản thân và gia đình.
Hãy nhớ rằng, thay đổi nhỏ trong lối sống hôm nay có thể mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe trong tương lai. Đừng để bệnh tiểu đường âm thầm chiếm lấy cuộc sống của bạn!
Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Đái tháo đường type 2 có thể chữa khỏi không?
Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng bệnh có thể kiểm soát rất tốt nếu thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị.
2. Người gầy có thể mắc tiểu đường type 2 không?
Có. Dù phần lớn bệnh nhân là người thừa cân, nhưng người gầy vẫn có thể mắc bệnh nếu có yếu tố di truyền hoặc lối sống kém lành mạnh.
3. Có nên ăn hoa quả khi bị tiểu đường type 2 không?
Hoàn toàn có thể. Tuy nhiên, nên chọn loại quả ít đường như ổi, táo, bưởi và ăn đúng lượng theo tư vấn của bác sĩ/dinh dưỡng.
4. Người bị tiểu đường type 2 có phải tiêm insulin không?
Chỉ trong một số trường hợp bệnh nặng hoặc không kiểm soát được bằng thuốc uống, bác sĩ mới chỉ định insulin.
5. Tiểu đường type 2 có thể phòng ngừa không?
Có thể. Việc duy trì cân nặng khỏe mạnh, ăn uống lành mạnh và vận động đều đặn có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.