Cơn co tử cung cường tính: Hiểu đúng để bảo vệ sức khỏe mẹ và bé

bởi thuvienbenh

Cơn co tử cung cường tính là một tình trạng nguy hiểm trong quá trình chuyển dạ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Trên thực tế, đã có nhiều trường hợp thai nhi rơi vào tình trạng suy thai cấp chỉ trong vài phút do tình trạng co bóp quá mạnh và kéo dài của tử cung. Bài viết dưới đây cung cấp cái nhìn toàn diện, khoa học và thực tiễn về hiện tượng này – từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách xử trí, phòng ngừa và câu chuyện thật của một ca sinh nguy cấp được cứu sống kịp thời.

Cơn co tử cung cường tính

Hình ảnh minh họa cơn co tử cung cường tính trong chuyển dạ (Nguồn: Bệnh viện Phương Đông)

Mô tả tổng quan về cơn co tử cung cường tính

Định nghĩa

Cơn co tử cung cường tính là tình trạng tử cung co bóp với tần suất, cường độ và thời gian kéo dài hơn bình thường, gây ra rối loạn trong quá trình sinh nở. Đây là một rối loạn chức năng chuyển dạ nguy hiểm, thường đi kèm với suy thai cấp tính do giảm lượng máu và oxy truyền đến thai nhi.

Khác biệt với co tử cung sinh lý

  • Co tử cung sinh lý: diễn ra đều đặn, khoảng 3 – 5 cơn trong 10 phút, mỗi cơn kéo dài dưới 90 giây, tạo điều kiện thuận lợi để cổ tử cung mở và thai nhi xuống dần.
  • Co tử cung cường tính: cường độ mạnh bất thường (>50 mmHg), thời gian kéo dài >90 giây, đôi khi không có khoảng nghỉ giữa các cơn, khiến mẹ đau dữ dội, thai nhi thiếu oxy.
Xem thêm:  Tử cung có vách ngăn (hoàn toàn, không hoàn toàn): Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Nguyên nhân dẫn đến cơn co tử cung cường tính

Nguyên nhân nội tại

Tăng tính nhạy cảm của cơ tử cung

Một số thai phụ có cơ tử cung nhạy cảm quá mức với oxytocin tự nhiên hoặc nhân tạo. Điều này khiến tử cung phản ứng mạnh, dẫn đến các cơn co bất thường về cả cường độ và tần suất.

Suy giảm điều hòa hormon

Ở một số trường hợp, sự mất cân bằng giữa các hormon như estrogen, progesterone và oxytocin trong quá trình chuyển dạ có thể kích thích cơn co tử cung mạnh mẽ hơn bình thường.

Nguyên nhân ngoại lai

Lạm dụng oxytocin

Oxytocin là thuốc thường dùng để khởi phát hoặc tăng cường chuyển dạ. Tuy nhiên, nếu sử dụng liều cao hoặc truyền quá nhanh mà không theo dõi sát sao, oxytocin có thể gây ra cơn co tử cung cường tính – đây là nguyên nhân phổ biến nhất được ghi nhận trong thực hành lâm sàng.

Can thiệp sản khoa không hợp lý

  • Bấm ối khi cổ tử cung chưa mở đủ
  • Dùng thuốc tăng co khi không có chỉ định rõ ràng
  • Không theo dõi monitor sản khoa sát sao

Những can thiệp không đúng thời điểm có thể làm thay đổi áp lực trong buồng tử cung đột ngột, kích hoạt phản ứng co bóp dữ dội.

Triệu chứng nhận biết và biểu hiện lâm sàng

Thời gian và cường độ co bóp

Bệnh nhân thường mô tả cảm giác đau bụng liên tục không dứt, khác với những cơn đau từng cơn điển hình trong chuyển dạ bình thường. Khi đo monitor, ta thấy:

  • Số lượng: hơn 5 cơn co trong 10 phút
  • Thời gian mỗi cơn: >90 – 120 giây
  • Không có khoảng nghỉ: tử cung không mềm trở lại giữa các cơn

Dấu hiệu trên tim thai và mẹ

Rối loạn nhịp tim thai

Tim thai có thể giảm dần, xuất hiện các dấu hiệu suy thai như nhịp chậm, không đáp ứng với các kích thích, dao động biên độ hẹp, biến thiên bất thường… Đây là những cảnh báo đỏ cần xử trí ngay lập tức.

Đau bụng dữ dội không ngắt quãng

Sản phụ cảm thấy đau liên tục, mặt tái xanh, mệt mỏi, có thể đổ mồ hôi, thở nhanh, thậm chí có dấu hiệu rối loạn huyết động. Khi thăm khám, tử cung thường cứng như gỗ, không mềm giữa các cơn co.

Chẩn đoán cơn co tử cung cường tính

Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ dựa vào biểu hiện đau, tần suất cơn co, độ căng của bụng dưới để nghi ngờ cơn co tử cung cường tính. Tuy nhiên, chẩn đoán xác định cần dựa vào các công cụ hiện đại.

Đo biểu đồ cơn co và tim thai (monitor sản khoa)

Đây là phương pháp chẩn đoán vàng. Monitor sẽ hiển thị thời gian, biên độ và tần suất cơn co cùng với biểu đồ nhịp tim thai. Khi xuất hiện các dấu hiệu:

  • Nhịp tim thai
  • Cơn co tử cung >5 lần/10 phút
  • Không có thời gian nghỉ giữa các cơn

=> Đây là dấu hiệu chẩn đoán rõ ràng của cơn co tử cung cường tính kèm nguy cơ suy thai cấp.

Siêu âm Doppler động mạch rốn

Được chỉ định để đánh giá mức độ tưới máu thai nhi. Nếu lưu lượng dòng chảy động mạch rốn bị giảm hoặc đảo chiều, điều này cho thấy thai đang bị thiếu oxy trầm trọng do co bóp tử cung liên tục.

Suy thai do co tử cung cường tính

Xem thêm:  Bảo Tồn Khả Năng Sinh Sản: Cánh Cửa Hy Vọng Cho Những Ai Mong Muốn Làm Cha Mẹ

Hình ảnh biểu đồ tim thai cho thấy dấu hiệu suy thai cấp do co tử cung liên tục (Nguồn: Long Châu)

Biến chứng nguy hiểm nếu không xử trí kịp thời

Suy thai cấp tính

Đây là biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất. Khi tử cung co bóp liên tục, mạch máu nuôi thai bị chèn ép khiến thai nhi thiếu oxy, dẫn đến tình trạng suy thai cấp. Nếu không can thiệp kịp thời, hậu quả có thể là tử vong trong tử cung hoặc sau sinh do tổn thương não nặng.

Vỡ tử cung

Trường hợp co tử cung cường tính không kiểm soát, đặc biệt ở những phụ nữ có sẹo mổ cũ, nguy cơ vỡ tử cung rất cao. Vỡ tử cung là tình huống cấp cứu sản khoa khẩn cấp, đe dọa tính mạng cả mẹ và thai nhi.

Giảm tưới máu nhau thai

Các cơn co tử cung kéo dài liên tục sẽ làm giảm lưu lượng máu đến bánh nhau – cơ quan vận chuyển oxy và dưỡng chất cho thai nhi. Tình trạng này gây thiếu máu mạn tính, ảnh hưởng đến phát triển thai và có thể để lại di chứng lâu dài.

Hướng xử trí và điều trị

Dừng ngay các tác nhân kích thích co bóp

Việc đầu tiên cần làm là ngừng truyền oxytocin hoặc bất kỳ chất nào đang kích thích co tử cung. Đồng thời, sản phụ cần được đặt nằm nghiêng trái để tăng tưới máu tử cung và theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn.

Thuốc giảm co tử cung

Salbutamol

Là thuốc cắt cơn co tử cung có tác dụng nhanh, thường được tiêm tĩnh mạch. Cần theo dõi huyết áp và mạch sản phụ trong quá trình dùng thuốc.

Magie sulfat

Ngoài tác dụng giảm co, Magie sulfat còn có vai trò bảo vệ thần kinh cho thai nhi. Thường chỉ định trong trường hợp cơn co kéo dài có dấu hiệu tổn thương thai.

Chỉ định sinh mổ trong trường hợp nguy cấp

Nếu các biện pháp nội khoa không hiệu quả, hoặc thai nhi có biểu hiện suy nặng, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai cấp cứu. Quyết định này cần được đưa ra nhanh chóng để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Phòng ngừa cơn co tử cung cường tính

Quản lý thai kỳ đúng chuẩn

Việc theo dõi thai kỳ định kỳ, siêu âm đánh giá phát triển thai, phát hiện nguy cơ như nhau tiền đạo, thai to, đa ối… sẽ giúp tiên lượng nguy cơ rối loạn chuyển dạ, từ đó có kế hoạch theo dõi và sinh phù hợp.

Không tự ý dùng thuốc kích thích chuyển dạ

Tuyệt đối không được tự ý dùng thuốc kích thích sinh tại nhà hoặc truyền oxytocin không theo chỉ định và giám sát của bác sĩ. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến cơn co tử cung cường tính ngoài bệnh viện.

Theo dõi sát cơn co và tim thai trong chuyển dạ

Bệnh viện cần có đầy đủ thiết bị monitor theo dõi sản phụ. Nhân viên y tế phải thường xuyên đọc biểu đồ tim thai và biểu đồ cơn co để kịp thời phát hiện bất thường.

Câu chuyện có thật: Khi bác sĩ kịp thời cứu sống bé trai nhờ phát hiện co tử cung cường tính

Diễn biến bất thường trong phòng sinh

Tại một bệnh viện tuyến trung ương, một sản phụ 32 tuổi được nhập viện chờ sinh ở tuần 40. Sau 4 tiếng truyền oxytocin, bà bắt đầu than đau bụng liên tục không ngắt, mồ hôi lạnh, khó thở. Monitor ghi nhận cơn co liên tục không ngừng, tim thai giảm sâu xuống 90 lần/phút.

Xem thêm:  Vô kinh nguyên phát: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Phản ứng nhanh cứu sống thai nhi suy cấp

Bác sĩ trực lập tức cho ngừng oxytocin, đặt nằm nghiêng trái và truyền thuốc giảm co. Tuy nhiên, tim thai vẫn tiếp tục xấu. Không chần chừ, sản phụ được đưa mổ cấp cứu. Bé trai 3,1kg được sinh ra trong tình trạng tím tái, không khóc, nhưng may mắn đã hồi phục nhờ được can thiệp kịp thời.

“Chúng tôi từng đỡ một sản phụ co tử cung quá mạnh đến mức tim thai rơi về ngưỡng báo động đỏ. Nhờ theo dõi sát sao và can thiệp kịp thời, em bé đã chào đời an toàn. Đó là một phút sinh tử đúng nghĩa.”

– Bác sĩ Nguyễn Văn T, BV Phụ Sản TW

Kết luận: Cơn co tử cung cường tính là một cấp cứu sản khoa không thể xem nhẹ

Cơn co tử cung cường tính tuy không phổ biến nhưng lại có hậu quả cực kỳ nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Việc theo dõi sát chuyển dạ, sử dụng thuốc tăng co đúng chỉ địnhcó đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm là yếu tố then chốt quyết định sự an toàn của mẹ và bé. Bất kỳ thai phụ nào khi có biểu hiện đau bụng liên tục, cơn co dày đặc kèm theo dấu hiệu bất thường cần đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Cơn co tử cung cường tính có thể xảy ra khi chưa vào chuyển dạ không?

Thông thường, cơn co tử cung cường tính xảy ra trong chuyển dạ do tăng co bất thường. Tuy nhiên, ở một số ít trường hợp, tình trạng này có thể khởi phát sớm do kích thích tử cung, đặc biệt nếu có sử dụng thuốc sai cách.

2. Cơn co tử cung cường tính có tự hết không?

Không. Đây là tình trạng cần can thiệp y tế. Nếu không xử trí, nó có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm cho thai nhi và mẹ. Việc ngừng ngay thuốc gây co và dùng thuốc giảm co là bước đầu cần thực hiện dưới sự giám sát y khoa.

3. Phụ nữ từng bị cơn co tử cung cường tính có thể sinh thường lần sau không?

Tùy nguyên nhân và mức độ nặng của lần trước, bác sĩ sẽ đánh giá lại khả năng sinh thường. Nếu nguyên nhân do thuốc hoặc xử trí sai cách, thai kỳ sau vẫn có thể sinh thường nếu được theo dõi chặt chẽ. Tuy nhiên, nếu có biến chứng vỡ tử cung thì sẽ được chỉ định mổ lấy thai lần sau.

📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín

🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.

Bài viết này có hữu ích không?
0Không0