Chuyển động múa giật, múa vờn không chỉ là những biểu hiện vận động bất thường khó kiểm soát mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý thần kinh nghiêm trọng như Huntington, tổn thương hạch nền não, viêm não hoặc rối loạn chuyển hóa.
Hiểu rõ về các triệu chứng, nguyên nhân, cách chẩn đoán và điều trị sớm không chỉ giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn có thể ngăn ngừa được các biến chứng nguy hiểm.
Hiểu đúng về chuyển động múa giật, múa vờn
Chuyển động múa giật (Chorea) là gì?
Chorea là những chuyển động không chủ đích, không đều, bất ngờ, thường xảy ra ở tay, chân, mặt hoặc toàn thân. Những chuyển động này có thể khiến người bệnh như đang “nhảy múa”, lắc lư hoặc giật mạnh không kiểm soát.
Chuyển động này không theo chu kỳ, có thể tăng lên khi người bệnh lo lắng hoặc cố gắng thực hiện một động tác chủ đích, và thường biến mất khi ngủ.
Chuyển động múa vờn (Athetosis) là gì?
Athetosis là các cử động chậm, xoắn, vặn vẹo xảy ra ở ngón tay, bàn tay, bàn chân hoặc các chi. Đây là biểu hiện của tình trạng tổn thương thần kinh kéo dài, thường gặp ở những người bị bại não thể loạn trương lực hoặc tổn thương nhân nền.
Ở nhiều người bệnh, hai loại chuyển động này xảy ra đồng thời – gọi là choreoathetosis, với đặc điểm là các chuyển động vừa nhanh, bất chợt (múa giật) xen lẫn với các chuyển động chậm, liên tục (múa vờn).
Hình ảnh minh họa thực tế
Triệu chứng thường gặp và biểu hiện lâm sàng
Dấu hiệu đặc trưng của múa giật
- Động tác giật, vung tay chân không kiểm soát và không theo chủ đích.
- Khó giữ thăng bằng, dễ té ngã, đặc biệt khi đi lại hoặc thay đổi tư thế.
- Vận động mặt không đều – ví dụ như nhăn mặt, bĩu môi, chớp mắt liên tục.
- Rối loạn lời nói, nói lắp, khó phát âm rõ ràng.
Biểu hiện điển hình của múa vờn
- Các chuyển động chậm, vặn vẹo ở ngón tay, bàn tay, cổ tay hoặc ngón chân.
- Không thể giữ tay chân yên trong một tư thế quá vài giây.
- Gặp khó khăn trong các hoạt động cần sự chính xác như viết, cầm đũa.
Tác động đến cuộc sống hàng ngày
Người bệnh có thể:
- Mất khả năng tự chăm sóc bản thân như ăn uống, tắm rửa, thay đồ.
- Giảm khả năng giao tiếp và vận động xã hội.
- Thường xuyên bị hiểu nhầm là có hành vi bất thường hoặc rối loạn tâm thần.
Nguyên nhân phổ biến gây chuyển động múa giật, múa vờn
Bệnh lý thần kinh
- Bệnh Huntington: Một bệnh di truyền hiếm gặp, gây thoái hóa tế bào thần kinh ở hạch nền, xuất hiện triệu chứng múa giật mạn tính.
- Viêm não hoặc viêm màng não: Đặc biệt là viêm do liên cầu nhóm A có thể gây múa giật Sydenham ở trẻ em.
- Tai biến mạch máu não: Đột quỵ ảnh hưởng đến nhân nền gây ra múa giật một bên cơ thể (hemichorea).
Nguyên nhân chuyển hóa và toàn thân
- Bệnh Wilson: Rối loạn chuyển hóa đồng, tích lũy trong gan và não, gây rối loạn vận động.
- Rối loạn tuyến giáp: Đặc biệt là cường giáp không kiểm soát có thể gây múa giật thoáng qua.
- Suy gan, nhiễm toan chuyển hóa: Các tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể gây múa giật như tác dụng phụ, bao gồm:
- Levodopa (dùng trong điều trị Parkinson).
- Thuốc an thần kinh điển hình (haloperidol, chlorpromazine).
- Phenytoin hoặc carbamazepine – thuốc chống động kinh.
Yếu tố di truyền và tuổi tác
Nhiều rối loạn liên quan đến múa giật/múa vờn có yếu tố di truyền rõ rệt, đặc biệt là bệnh Huntington, với biểu hiện bắt đầu ở lứa tuổi trung niên (30–50 tuổi).
Bảng so sánh: Múa giật vs. Múa vờn
| Tiêu chí | Múa giật (Chorea) | Múa vờn (Athetosis) |
|---|---|---|
| Đặc điểm chuyển động | Đột ngột, không đều, giật nhanh | Chậm, vặn vẹo, liên tục |
| Vị trí thường gặp | Chi trên, mặt, thân mình | Ngón tay, bàn tay, bàn chân |
| Thời điểm xuất hiện | Thường khi tỉnh, căng thẳng, vận động | Liên tục cả khi nghỉ ngơi |
| Biến mất khi ngủ | Có | Có |
Trích dẫn chuyên gia
“Múa giật và múa vờn là những chỉ dấu quan trọng của bệnh lý hệ thần kinh trung ương. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng hướng có thể làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện rõ rệt chất lượng sống cho bệnh nhân.” – TS.BS. Nguyễn Văn Thịnh, Chuyên gia Thần kinh học, Bệnh viện Bạch Mai
Chẩn đoán chuyển động múa giật, múa vờn
Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ chuyên khoa thần kinh sẽ đánh giá biểu hiện vận động của bệnh nhân thông qua:
- Quan sát trực tiếp các cử động không kiểm soát.
- Đánh giá phản xạ, trương lực cơ, thăng bằng và phối hợp vận động.
- Ghi nhận tiền sử bệnh lý thần kinh hoặc bệnh hệ thống liên quan.
Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp MRI não: Xác định tổn thương hạch nền, nhân dưới đồi, chất trắng,…
- CT Scan sọ não: Đánh giá tổn thương cấp tính như nhồi máu hoặc xuất huyết não.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Để tìm nguyên nhân nền, bác sĩ có thể chỉ định:
- Xét nghiệm gen bệnh Huntington (HTT gene).
- Định lượng đồng máu, ceruloplasmin (nếu nghi bệnh Wilson).
- Xét nghiệm kháng thể tự miễn (ANA, anti-DNA,…).
- Chức năng gan, thận, tuyến giáp và các yếu tố điện giải.
Phương pháp điều trị
Nguyên tắc điều trị
Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân nền, mức độ nặng và ảnh hưởng chức năng của các chuyển động bất thường. Mục tiêu là:
- Giảm triệu chứng vận động.
- Điều trị bệnh lý nền nếu có thể chữa được.
- Hỗ trợ phục hồi chức năng và nâng cao chất lượng sống.
Điều trị bằng thuốc
- Thuốc ức chế dopamin: Haloperidol, risperidone, tetrabenazine (trong bệnh Huntington).
- Thuốc chống co giật: Valproate, clonazepam giúp giảm cường độ chuyển động.
- Thuốc kháng viêm miễn dịch: Corticoid, nếu nguyên nhân do bệnh tự miễn như lupus.
Điều trị không dùng thuốc
- Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng: Tập vận động có hướng dẫn giúp kiểm soát cử động tốt hơn.
- Liệu pháp tâm lý: Đối với những trường hợp có ảnh hưởng cảm xúc hoặc lo âu.
- Dinh dưỡng hợp lý: Bổ sung đầy đủ vitamin nhóm B, khoáng chất, omega-3 hỗ trợ thần kinh.
Can thiệp phẫu thuật
Trường hợp nặng, dai dẳng và kháng trị với thuốc, có thể cân nhắc:
- Kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation – DBS): Áp dụng cho bệnh nhân Huntington giai đoạn tiến triển hoặc múa giật nặng không kiểm soát.
- Phẫu thuật tổn thương hạch nền: Hiếm khi thực hiện, chỉ trong trường hợp tổn thương khu trú rõ ràng.
Tiên lượng và chăm sóc lâu dài
Tiên lượng
Tùy thuộc vào nguyên nhân nền, tiên lượng có thể rất khác nhau:
- Tốt: Múa giật Sydenham (ở trẻ) thường hồi phục hoàn toàn sau vài tháng nếu điều trị đúng.
- Trung bình: Bệnh Wilson nếu phát hiện sớm và điều trị đúng có thể sống bình thường.
- Kém: Bệnh Huntington là tiến triển không thể phục hồi, cần chăm sóc dài hạn.
Chăm sóc hỗ trợ
- Luyện tập phục hồi chức năng đều đặn.
- Gia đình cần kiên nhẫn, hỗ trợ tâm lý, tránh kỳ thị.
- Khám định kỳ chuyên khoa thần kinh để điều chỉnh thuốc phù hợp.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Múa giật có chữa khỏi được không?
Tùy vào nguyên nhân. Một số dạng như múa giật Sydenham có thể hồi phục hoàn toàn. Nhưng các bệnh di truyền như Huntington thì không thể chữa khỏi, chỉ kiểm soát triệu chứng.
2. Trẻ em có thể bị múa vờn không?
Có. Trẻ bị bại não thể loạn trương lực hoặc di chứng não có thể có múa vờn kéo dài, ảnh hưởng đến phát triển vận động.
3. Có cách nào phòng ngừa múa giật, múa vờn?
Không có biện pháp phòng ngừa tuyệt đối, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng việc tiêm phòng, kiểm soát thấp tim, khám sàng lọc di truyền nếu có tiền sử Huntington trong gia đình, và điều trị kịp thời các bệnh chuyển hóa hoặc tự miễn.
Kết luận
Chuyển động múa giật và múa vờn là những biểu hiện rối loạn vận động có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống và khả năng tự chăm sóc của người bệnh. Việc phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị đúng hướng đóng vai trò quyết định trong tiên lượng bệnh.
Đối với những ai có người thân đang có biểu hiện bất thường về vận động, đừng chần chừ – hãy đưa họ đến cơ sở y tế chuyên khoa thần kinh uy tín để được đánh giá và điều trị kịp thời.
Hành động ngay hôm nay!
Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu chuyển động bất thường, đừng ngần ngại. Hãy đặt lịch khám thần kinh ngay hôm nay để được đánh giá toàn diện và hỗ trợ điều trị tốt nhất.
Đặt lịch khám chuyên khoa thần kinh
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.