Chuyển dạ sinh non là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất trong thai kỳ, có thể đe dọa đến tính mạng trẻ sơ sinh và để lại hậu quả lâu dài về phát triển thể chất, trí tuệ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 15 triệu trẻ sinh non, trong đó hơn 1 triệu trẻ tử vong vì các biến chứng liên quan. Vậy làm sao để phát hiện sớm và xử trí kịp thời hiện tượng này? Bài viết sau đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và chính xác nhất.
Chuyển dạ sinh non là gì?
Chuyển dạ sinh non là hiện tượng bắt đầu chuyển dạ – cổ tử cung mở kèm theo cơn co tử cung đều đặn – xảy ra trước tuần thứ 37 của thai kỳ. Khi thai nhi chưa đủ trưởng thành, sinh non có thể dẫn đến hàng loạt rủi ro: suy hô hấp, xuất huyết não, vàng da nặng, nhiễm trùng nặng và chậm phát triển sau sinh.
Phân loại theo thời điểm:
- Sinh cực non: dưới 28 tuần
- Sinh rất non: từ 28–32 tuần
- Sinh non trung bình: 32–34 tuần
- Sinh non muộn: 34–36 tuần
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sơ sinh trên toàn cầu, đồng thời là gánh nặng y tế lớn đối với gia đình và xã hội.
Nguyên nhân dẫn đến chuyển dạ sinh non
Nguyên nhân sản khoa
Các bất thường trong tử cung và cổ tử cung thường là yếu tố then chốt:
- Hở eo tử cung
- Tử cung đôi, tử cung có vách ngăn
- Tiền sử sinh non, nạo phá thai nhiều lần
Những thai phụ có mang đa thai hoặc có tiền sử phẫu thuật tử cung (mổ lấy thai, bóc nhân xơ…) cũng có nguy cơ cao hơn.
Yếu tố bệnh lý của mẹ
Một số bệnh lý làm tăng nguy cơ kích hoạt chuyển dạ sớm bao gồm:
- Tăng huyết áp thai kỳ
- Đái tháo đường không kiểm soát
- Nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng ối
- Thiếu máu, suy dinh dưỡng
Yếu tố liên quan đến thai nhi và nhau thai
- Thai bất thường (dị tật bẩm sinh, chậm tăng trưởng)
- Đa ối, thiểu ối
- Nhau bong non, nhau tiền đạo
Yếu tố môi trường và lối sống
Không thể bỏ qua các yếu tố liên quan đến hành vi sinh hoạt hàng ngày:
- Hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng chất kích thích
- Áp lực tâm lý kéo dài, làm việc quá sức
- Dinh dưỡng kém, không khám thai định kỳ
Dấu hiệu cảnh báo chuyển dạ sinh non
Dấu hiệu lâm sàng cần lưu ý
Việc nhận biết sớm dấu hiệu chuyển dạ sinh non giúp mẹ bầu được can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ sinh non thật sự. Những biểu hiện cảnh báo gồm:
- Co thắt tử cung đều đặn: trên 4 cơn co mỗi giờ, không giảm khi nghỉ ngơi
- Ra huyết âm đạo bất thường (máu hồng, máu tươi)
- Ra dịch âm đạo loãng, dai – nghi ngờ vỡ ối
- Đau bụng dưới hoặc đau lưng dưới âm ỉ kéo dài
- Áp lực vùng chậu tăng
Các xét nghiệm và chẩn đoán hỗ trợ
Khi có dấu hiệu nghi ngờ, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp sau để xác định nguy cơ chuyển dạ sinh non:
- Đo chiều dài cổ tử cung bằng siêu âm ngã âm đạo: ngắn hơn 25mm là nguy cơ cao
- Xét nghiệm Fibronectin thai: chất này xuất hiện sớm trong dịch cổ tử cung nếu có nguy cơ sinh non
- Khám trong âm đạo: để đánh giá cổ tử cung có mở không
Biến chứng của chuyển dạ sinh non
Sinh non không chỉ là việc sinh con sớm mà còn đi kèm nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Suy hô hấp: do phổi chưa trưởng thành, đặc biệt ở trẻ dưới 34 tuần
- Xuất huyết não, tổn thương thần kinh
- Nhiễm trùng sơ sinh, đặc biệt trong trường hợp vỡ ối non
- Vàng da nặng, hạ đường huyết
- Tăng tỷ lệ nhập viện NICU và chi phí điều trị
Ngoài ra, nhiều trẻ sinh non sẽ gặp các vấn đề phát triển về thể chất và trí tuệ kéo dài đến tuổi trưởng thành như chậm phát triển vận động, ngôn ngữ hoặc tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính.
Cách xử trí khi có dấu hiệu chuyển dạ sinh non
Khi nào cần đến bệnh viện?
Ngay khi xuất hiện một trong các dấu hiệu nghi ngờ chuyển dạ sinh non, thai phụ cần được đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt. Cụ thể:
- Co thắt tử cung nhiều lần trong 1 giờ, không thuyên giảm khi nghỉ ngơi
- Ra huyết hoặc dịch âm đạo bất thường
- Đau bụng dưới âm ỉ, kèm cảm giác nặng bụng, tụt bụng
- Giảm hoặc mất cử động thai
Việc trì hoãn có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng, làm mất cơ hội can thiệp kịp thời để giữ thai.
Hướng xử trí tại cơ sở y tế
Khi đến bệnh viện, các bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm để xác định nguy cơ sinh non thật sự. Các biện pháp xử trí có thể bao gồm:
- Đặt sản phụ nằm nghỉ tuyệt đối: giúp giảm áp lực lên cổ tử cung
- Truyền dịch: hỗ trợ giảm co thắt tử cung trong một số trường hợp
- Kháng sinh: nếu nghi ngờ nhiễm trùng
Thuốc và can thiệp hỗ trợ thai kỳ
Trong trường hợp nguy cơ sinh non cao, bác sĩ có thể sử dụng các biện pháp hỗ trợ nhằm kéo dài thời gian mang thai và giảm biến chứng cho trẻ sơ sinh:
- Thuốc giảm co tử cung (tocolytics): như Nifedipin, Atosiban để trì hoãn sinh trong vòng 48 giờ
- Thuốc trưởng thành phổi (corticosteroids): như Betamethasone hoặc Dexamethasone – giúp phổi thai nhi phát triển nếu sinh trước 34 tuần
- Magnesium Sulfate: bảo vệ não bộ thai nhi nếu nguy cơ sinh trước 32 tuần
Cách phòng ngừa chuyển dạ sinh non
Khám thai định kỳ đầy đủ
Khám thai đúng lịch giúp bác sĩ sớm phát hiện các nguy cơ bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời. Việc theo dõi cổ tử cung, cân nặng thai nhi, lượng ối và huyết áp thai kỳ là những chỉ số quan trọng để phát hiện sớm dọa sinh non.
Lối sống lành mạnh
Phụ nữ mang thai nên:
- Tránh lao động nặng, hạn chế căng thẳng
- Ngủ đủ giấc, ăn uống đủ dưỡng chất – đặc biệt là canxi, sắt, DHA
- Tránh xa rượu, thuốc lá và các chất kích thích
Điều trị các bệnh lý nền
Việc kiểm soát các bệnh lý nền như tiểu đường, tăng huyết áp, nhiễm trùng âm đạo… đóng vai trò then chốt trong ngăn ngừa sinh non. Ngoài ra, với phụ nữ có tiền sử sinh non, bác sĩ có thể chỉ định đặt vòng nâng cổ tử cung hoặc tiêm progesterone duy trì thai kỳ.
Câu chuyện thực tế: Hành trình giữ con trong 30 tuần
“Tôi mang thai đôi, đến tuần thứ 25 thì thấy bụng đau và ra dịch hồng. Lập tức nhập viện, bác sĩ xác định có nguy cơ sinh non cao và giữ tôi nằm viện dưỡng thai suốt 5 tuần. Nhờ sử dụng thuốc giảm co và tiêm trưởng thành phổi, tôi đã giữ được thai đến tuần 30. Dù sinh sớm, nhưng cả hai bé đều khỏe mạnh và hiện phát triển tốt. Mỗi ngày giữ con trong bụng mẹ thêm một ngày là một kỳ tích.”
Tổng kết: Nhận biết sớm để cứu cả hai mẹ con
Chuyển dạ sinh non là một tình trạng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Sự chủ động của thai phụ – từ việc khám thai đầy đủ, duy trì lối sống lành mạnh đến lắng nghe cơ thể mình – chính là chìa khóa để phòng ngừa và vượt qua nguy cơ sinh non.
Hãy nhớ rằng, mỗi ngày thai nhi được ở trong bụng mẹ là thêm một cơ hội sống sót và phát triển khỏe mạnh. Nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ chuyển dạ sinh non, đừng chần chừ – hãy đến bệnh viện ngay lập tức.
Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
Sinh non bao nhiêu tuần thì con còn sống?
Với tiến bộ y học hiện nay, trẻ sinh sau 28 tuần tuổi có cơ hội sống sót cao nếu được chăm sóc tại cơ sở y tế chuyên sâu. Tuy nhiên, càng giữ được lâu trong bụng mẹ thì khả năng sống khỏe mạnh của bé càng cao.
Sinh non có thể phòng ngừa hoàn toàn không?
Không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng có thể giảm đáng kể nguy cơ sinh non thông qua khám thai định kỳ, lối sống lành mạnh, điều trị bệnh lý nền và theo dõi sát các dấu hiệu bất thường trong thai kỳ.
Sinh non có ảnh hưởng đến sự phát triển sau này của trẻ?
Có. Trẻ sinh non có thể gặp vấn đề về hô hấp, tiêu hóa, thị lực, trí tuệ và hành vi. Tuy nhiên, nếu được chăm sóc tốt và can thiệp sớm, nhiều trẻ vẫn có thể phát triển bình thường như trẻ sinh đủ tháng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.