Chảy máu tử cung bất thường (Abnormal Uterine Bleeding – AUB) là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến phụ nữ ở nhiều độ tuổi tìm đến bác sĩ phụ khoa. Trong đó, một nguyên nhân thường gặp nhưng ít được nhận diện đúng là rối loạn phóng noãn. Hiện tượng này không chỉ gây rối loạn kinh nguyệt mà còn ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và chất lượng sống nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Theo thống kê từ Hội Nội tiết sinh sản và Vô sinh TP.HCM (HOSREM), có đến 70% các trường hợp chảy máu tử cung bất thường ở phụ nữ tiền mãn kinh liên quan đến rối loạn phóng noãn. Dù phổ biến, nhiều người vẫn còn chủ quan hoặc nhầm lẫn với các rối loạn kinh nguyệt thông thường.
Hiểu về rối loạn phóng noãn và vai trò trong chu kỳ kinh
Phóng noãn là gì?
Phóng noãn là quá trình buồng trứng giải phóng một trứng trưởng thành vào giữa chu kỳ kinh nguyệt, thường xảy ra vào khoảng ngày thứ 14 (với chu kỳ 28 ngày). Đây là bước then chốt giúp duy trì khả năng sinh sản và điều hòa nội tiết tố nữ.
Rối loạn phóng noãn là gì?
Rối loạn phóng noãn xảy ra khi buồng trứng không giải phóng trứng đúng cách, không đều hoặc không phóng noãn. Tình trạng này khiến chu kỳ kinh nguyệt trở nên thất thường, đôi khi không có kinh (vô kinh), có kinh nhưng không rụng trứng (vô phóng noãn), hoặc rụng trứng không đều (thiểu phóng noãn).
Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
- Rối loạn tuyến giáp (cường hoặc suy giáp)
- Stress kéo dài, giảm cân quá mức hoặc béo phì
- Tuổi dậy thì hoặc tiền mãn kinh
- Rối loạn prolactin máu
Tác động đến nội mạc tử cung
Khi không có phóng noãn, nồng độ estrogen vẫn duy trì cao mà không có progesterone đối trọng, dẫn đến nội mạc tử cung tăng sinh kéo dài, mỏng manh và dễ bong ra bất chợt. Đây chính là cơ chế gây chảy máu tử cung bất thường ở nhiều phụ nữ không rụng trứng.
Triệu chứng nhận biết chảy máu tử cung do rối loạn phóng noãn
Việc nhận diện đúng các dấu hiệu giúp chị em chủ động thăm khám sớm, tránh biến chứng.
1. Rối loạn kinh nguyệt
Chu kỳ kinh có thể kéo dài hơn 35 ngày hoặc ngắn hơn 21 ngày, lượng máu kinh có thể nhiều bất thường hoặc ra nhỏ giọt kéo dài. Một số biểu hiện điển hình gồm:
- Vô kinh kéo dài xen kẽ với đợt ra máu ồ ạt
- Máu kinh có thể loãng, màu sẫm, ra bất thường giữa chu kỳ
- Không có dấu hiệu đau bụng rụng trứng như chu kỳ bình thường
2. Khó mang thai hoặc vô sinh
Vì không có sự phóng noãn nên khả năng thụ thai sẽ giảm nghiêm trọng. Phụ nữ bị rối loạn phóng noãn lâu ngày có thể vô sinh nếu không điều trị sớm.
3. Các dấu hiệu nội tiết đi kèm
Ngoài biểu hiện chảy máu, người bệnh có thể gặp:
- Rậm lông, mụn trứng cá (PCOS)
- Tăng cân khó kiểm soát
- Căng tức ngực, thay đổi tâm trạng
Ai dễ bị rối loạn phóng noãn và chảy máu tử cung bất thường?
Rối loạn phóng noãn có thể xảy ra ở bất kỳ phụ nữ nào trong độ tuổi sinh sản, nhưng phổ biến hơn ở các nhóm sau:
- Phụ nữ dậy thì: trục nội tiết chưa ổn định, thường có chu kỳ không phóng noãn trong 1-2 năm đầu.
- Phụ nữ tiền mãn kinh: sự suy giảm chức năng buồng trứng gây rối loạn chu kỳ, không đều, có thể kéo dài kèm ra huyết bất thường.
- Phụ nữ mắc PCOS: có chu kỳ không đều, thường không phóng noãn kéo dài.
- Người béo phì hoặc giảm cân nhanh: mỡ thừa ảnh hưởng đến chuyển hóa hormone estrogen và làm rối loạn phóng noãn.
“Phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc chảy máu bất thường nên được kiểm tra rối loạn phóng noãn, đặc biệt nếu đang mong con.”
— TS.BS. Lê Hồng Cầm, Bệnh viện Từ Dũ
Phân biệt chảy máu tử cung bất thường do rối loạn phóng noãn với các nguyên nhân khác
Để điều trị hiệu quả, cần phân biệt rõ chảy máu do rối loạn phóng noãn với các nguyên nhân thực thể khác. Dưới đây là bảng so sánh:
| Tiêu chí | Do rối loạn phóng noãn | Do nguyên nhân thực thể |
|---|---|---|
| Tính chất chu kỳ | Không đều, vô kinh xen kẽ rong kinh | Đều hoặc bất thường theo thời điểm |
| Nguyên nhân | Nội tiết | Polyp, u xơ, ung thư |
| Siêu âm tử cung | Nội mạc dày, không có khối | Có thể thấy khối bất thường |
Việc chẩn đoán đúng giúp tránh điều trị sai hướng, đặc biệt ở những người đang có kế hoạch mang thai hoặc ở độ tuổi tiền mãn kinh.
Chẩn đoán rối loạn phóng noãn gây chảy máu tử cung bất thường
Chẩn đoán chính xác là bước then chốt để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp. Bác sĩ sẽ kết hợp khai thác bệnh sử, khám lâm sàng và chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết.
1. Khai thác bệnh sử
- Tiền sử kinh nguyệt không đều, vô kinh hoặc kinh kéo dài
- Tiền sử bệnh nội tiết như PCOS, rối loạn tuyến giáp
- Stress kéo dài, tăng/giảm cân nhanh
- Sử dụng thuốc nội tiết hoặc điều trị sinh sản
2. Khám lâm sàng
- Đánh giá chỉ số khối cơ thể (BMI)
- Quan sát dấu hiệu cường androgen như mụn, rậm lông, hói đầu
- Khám phụ khoa loại trừ các nguyên nhân thực thể như polyp, u xơ
3. Cận lâm sàng
- Siêu âm đầu dò: đánh giá nội mạc tử cung, hình ảnh buồng trứng (nhiều nang nhỏ dạng chuỗi hạt trong PCOS)
- Xét nghiệm nội tiết: FSH, LH, prolactin, testosterone, AMH, TSH để đánh giá chức năng buồng trứng và tuyến giáp
- Xét nghiệm máu: công thức máu (đánh giá mức độ thiếu máu)
Điều trị chảy máu tử cung bất thường do rối loạn phóng noãn
Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ chảy máu, mong muốn sinh sản và tuổi của người bệnh. Có thể kết hợp giữa nội khoa và can thiệp ngoại khoa khi cần.
1. Điều trị nội khoa
- Progestin: được sử dụng theo chu kỳ hoặc liên tục để làm bong nội mạc tử cung và điều hòa kinh nguyệt
- Thuốc tránh thai kết hợp: điều chỉnh nội tiết tố, giảm tăng sinh nội mạc tử cung, cải thiện chu kỳ kinh và ngừa thai
- Metformin: đặc biệt hiệu quả ở bệnh nhân PCOS kháng insulin
- Thuốc cầm máu: như axit tranexamic hoặc NSAID để kiểm soát chảy máu cấp
2. Điều trị hỗ trợ sinh sản (nếu cần)
- Kích thích phóng noãn bằng clomiphene citrate, letrozole hoặc gonadotropins
- Điều chỉnh nội tiết để tạo chu kỳ kinh đều và dễ theo dõi thời điểm rụng trứng
3. Ngoại khoa (trường hợp không đáp ứng điều trị nội khoa)
- Nạo buồng tử cung: giúp làm sạch nội mạc tử cung, giảm chảy máu cấp
- Đốt nội mạc tử cung: dành cho phụ nữ không có nhu cầu sinh con và bị rong huyết dai dẳng
- Cắt tử cung: là biện pháp cuối cùng nếu không đáp ứng với các phương pháp khác
Lối sống và phòng ngừa tái phát
Song song với điều trị, việc điều chỉnh lối sống đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát rối loạn phóng noãn và giảm nguy cơ chảy máu tử cung bất thường tái phát.
1. Giữ cân nặng hợp lý
Thừa cân hoặc béo phì ảnh hưởng đến chuyển hóa estrogen và gây rối loạn phóng noãn. Giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể giúp chu kỳ kinh trở lại bình thường ở người PCOS.
2. Tăng cường hoạt động thể chất
Vận động vừa phải như đi bộ, yoga, bơi lội giúp cải thiện nội tiết và điều hòa kinh nguyệt tự nhiên.
3. Kiểm soát stress
Căng thẳng kéo dài làm rối loạn vùng dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng, dẫn đến rối loạn rụng trứng. Hãy ngủ đủ, thiền, hoặc tham gia hoạt động thư giãn tinh thần.
Kết luận: Điều trị sớm để bảo vệ khả năng sinh sản
Chảy máu tử cung bất thường do rối loạn phóng noãn không chỉ gây khó chịu mà còn là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn nội tiết nghiêm trọng. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng có thể giúp chị em kiểm soát tình trạng này hiệu quả, cải thiện khả năng sinh sản và chất lượng sống.
Hãy chủ động đi khám khi thấy kinh nguyệt bất thường hoặc có ý định mang thai nhưng chưa thành công sau 6 tháng – 1 năm. Điều này sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng rụng trứng và nội tiết của bạn để đưa ra phác đồ phù hợp nhất.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Rối loạn phóng noãn có thể tự khỏi không?
Trong một số trường hợp nhẹ, đặc biệt ở phụ nữ mới dậy thì hoặc mới sinh con, tình trạng có thể tự điều chỉnh theo thời gian. Tuy nhiên nếu kéo dài hoặc đi kèm chảy máu bất thường thì cần can thiệp y khoa.
2. Rối loạn phóng noãn có gây vô sinh không?
Có. Vì không có trứng rụng, tinh trùng không thể thụ tinh. Tuy nhiên, nếu điều trị đúng hướng, đa số phụ nữ có thể phục hồi rụng trứng và mang thai bình thường.
3. Làm sao biết mình có rụng trứng hay không?
Có thể sử dụng que thử rụng trứng tại nhà, theo dõi biểu đồ nhiệt độ cơ thể, hoặc siêu âm nang noãn tại cơ sở y tế. Nếu nghi ngờ không rụng trứng, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa.
4. Điều trị nội tiết có ảnh hưởng lâu dài không?
Khi được theo dõi và sử dụng đúng cách, điều trị nội tiết không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe lâu dài. Tuy nhiên, cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc.
Hành động ngay hôm nay
Nếu bạn đang gặp tình trạng kinh nguyệt bất thường, hãy lắng nghe cơ thể mình. Đừng trì hoãn việc đi khám vì mỗi chu kỳ không phóng noãn là một cơ hội mang thai bị bỏ lỡ. Liên hệ với bác sĩ chuyên khoa sản phụ khoa để được tư vấn và điều trị sớm.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.