Khối căng tròn bất thường ở bụng dưới có thể khiến nhiều người hoang mang, lo lắng. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhưng lại ít được biết đến là hiện tượng cầu bàng quang – tình trạng bàng quang căng đầy do bí tiểu. Đây không chỉ là sự khó chịu thông thường mà còn là dấu hiệu tiềm ẩn cho nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Trong bài viết dưới đây, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng cầu bàng quang: từ nguyên nhân, biểu hiện cho đến cách điều trị hiệu quả và phòng ngừa tái phát.
Cầu bàng quang là gì?
Định nghĩa y học về cầu bàng quang
Cầu bàng quang là tình trạng bàng quang bị căng phồng bất thường do lượng nước tiểu tích tụ bên trong quá mức nhưng không thể thoát ra ngoài. Đây là hậu quả trực tiếp của hiện tượng bí tiểu – tức là người bệnh có cảm giác buồn tiểu nhưng không thể tiểu được hoặc tiểu không hết.
Theo thống kê của Bệnh viện Bình Dân TP.HCM, mỗi năm có hàng nghìn ca nhập viện do cầu bàng quang, trong đó phần lớn là người cao tuổi và bệnh nhân mắc bệnh nền như phì đại tuyến tiền liệt, sỏi tiết niệu hoặc rối loạn thần kinh điều khiển tiểu tiện.
Tại sao gọi là “khối căng tròn ở bụng dưới”?
Về mặt cảm nhận, người bệnh sẽ thấy một khối tròn, cứng, đau nhẹ hoặc căng tức ngay vùng bụng dưới – vị trí của bàng quang. Khi ấn vào có thể gây đau hoặc cảm giác nặng nề. Bác sĩ có thể chẩn đoán sơ bộ bằng cách sờ nắn vùng hạ vị để phát hiện bàng quang căng.
Hình ảnh minh họa bàng quang căng phồng:
Triệu chứng nhận biết cầu bàng quang
Biểu hiện lâm sàng thường gặp
Các triệu chứng thường phát triển rõ rệt và dễ nhận biết khi cầu bàng quang đã tiến triển nặng:
- Buồn tiểu liên tục nhưng không tiểu được
- Căng tức, đau âm ỉ vùng bụng dưới
- Có thể sờ thấy khối tròn cứng ở vùng hạ vị
- Tiểu ngắt quãng hoặc tiểu rỉ nước tiểu liên tục (do áp lực quá lớn)
- Đau lưng, mệt mỏi, buồn nôn trong trường hợp cầu bàng quang kéo dài gây ảnh hưởng lên thận
Những dấu hiệu phân biệt với các bệnh lý khác
Phân biệt với viêm bàng quang
Viêm bàng quang thường đi kèm tiểu buốt, tiểu ra máu hoặc tiểu đục, nhưng vẫn có thể đi tiểu được – dù ít. Trong khi đó, cầu bàng quang biểu hiện rõ ràng là bí tiểu hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn.
Phân biệt với u xơ tuyến tiền liệt
U xơ tuyến tiền liệt là một nguyên nhân dẫn đến cầu bàng quang, tuy nhiên ban đầu chỉ biểu hiện tiểu khó, tiểu yếu chứ chưa gây khối căng rõ rệt. Cầu bàng quang thường là hậu quả cuối cùng của tình trạng u xơ lâu ngày không điều trị.
Nguyên nhân gây ra cầu bàng quang
Nguyên nhân cơ học
Đây là nguyên nhân phổ biến, khi có vật cản cơ học trong đường dẫn nước tiểu khiến nước tiểu không thể thoát ra ngoài, bao gồm:
- Sỏi bàng quang hoặc niệu đạo
- Phì đại tuyến tiền liệt (ở nam giới trên 50 tuổi)
- U bướu vùng chậu chèn ép đường tiểu
- Dị vật niệu đạo (trẻ em hoặc tai nạn hi hữu)
Nguyên nhân thần kinh
Một số bệnh nhân mắc các rối loạn thần kinh có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát việc đi tiểu:
- Bệnh Parkinson
- Chấn thương tủy sống
- Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis)
- Rối loạn thần kinh ngoại biên do tiểu đường
Những trường hợp này được gọi là bàng quang thần kinh, và cầu bàng quang là một biến chứng phổ biến.
Nguyên nhân do thuốc
Một số loại thuốc có thể gây ức chế hoạt động bàng quang tạm thời hoặc kéo dài:
- Thuốc kháng histamin
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng
- Thuốc an thần, giảm đau nhóm opioid
Các yếu tố nguy cơ
Những người có nguy cơ cao bị cầu bàng quang bao gồm:
- Người cao tuổi
- Bệnh nhân nằm lâu, không vận động
- Bệnh nhân sau phẫu thuật vùng chậu
- Người có tiền sử bệnh lý tiết niệu
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Giãn bàng quang vĩnh viễn
Khi cầu bàng quang kéo dài, cơ thành bàng quang bị tổn thương và mất khả năng co bóp tự nhiên. Điều này dẫn đến bàng quang nhão – tình trạng không thể tự tiểu tiện được, phải phụ thuộc vào ống thông tiểu.
Tổn thương thận ngược dòng
Nước tiểu bị ứ trệ lâu ngày có thể trào ngược lên niệu quản và thận, gây giãn đài bể thận và suy thận cấp.
Nhiễm trùng đường tiểu nặng
Vi khuẩn phát triển trong nước tiểu ứ đọng có thể gây viêm bàng quang, viêm thận – bể thận và thậm chí nhiễm trùng huyết nếu không điều trị kịp thời.
Rối loạn tiểu tiện lâu dài
Nhiều bệnh nhân dù đã thông tiểu vẫn gặp tình trạng tiểu không kiểm soát hoặc tiểu rỉ, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và tâm lý.
Cách xử lý và điều trị cầu bàng quang
Các bước sơ cứu ban đầu
Khi phát hiện các dấu hiệu của cầu bàng quang, cần xử lý khẩn cấp để giảm áp lực bàng quang, tránh tổn thương thận và biến chứng khác:
- Giữ người bệnh ở tư thế nằm hoặc nửa ngồi, tránh vận động mạnh.
- Không cố gắng tiểu bằng cách rặn mạnh, dễ gây vỡ bàng quang.
- Đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được thông tiểu.
Thông tiểu là thủ thuật đặt ống thông qua niệu đạo vào bàng quang để dẫn lưu nước tiểu ra ngoài. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân có thể thoải mái ngay sau khi thực hiện, nhưng vẫn cần theo dõi và điều trị nguyên nhân gốc rễ.
Thăm khám và chẩn đoán lâm sàng
Bác sĩ sẽ dựa vào tiền sử bệnh, triệu chứng lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng như:
- Siêu âm bụng để xác định mức độ căng của bàng quang và các bất thường khác
- Đo lượng nước tiểu tồn dư sau tiểu tiện
- Chụp X-quang hệ tiết niệu hoặc CT scan nếu nghi ngờ tắc nghẽn
- Xét nghiệm nước tiểu tìm dấu hiệu nhiễm trùng
Phương pháp điều trị nội khoa
Sau khi làm thông bàng quang và xác định nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị phù hợp:
- Thuốc giãn cơ bàng quang hoặc thuốc hỗ trợ tiểu tiện
- Điều trị nhiễm trùng nếu có
- Thay đổi thuốc đang dùng nếu là nguyên nhân gây bí tiểu
Với các trường hợp rối loạn chức năng bàng quang do thần kinh, cần được theo dõi và điều trị phối hợp với chuyên khoa thần kinh.
Khi nào cần can thiệp ngoại khoa?
Can thiệp phẫu thuật thường được chỉ định trong các trường hợp:
- Phì đại tuyến tiền liệt nặng gây tắc nghẽn mạn tính
- Sỏi bàng quang hoặc niệu đạo không thể tán hoặc lấy bằng nội soi
- U bướu đường tiết niệu cần phẫu thuật cắt bỏ
Trong nhiều trường hợp phức tạp, bệnh nhân sẽ được đặt ống thông tiểu lâu dài hoặc phẫu thuật mở bàng quang dẫn lưu nước tiểu.
Phòng ngừa tái phát cầu bàng quang
Lối sống và chế độ sinh hoạt hợp lý
- Không nhịn tiểu quá lâu
- Tập thói quen đi tiểu đúng giờ
- Không uống quá nhiều nước vào buổi tối
- Hạn chế rượu bia và các chất kích thích gây kích ứng bàng quang
Dinh dưỡng hỗ trợ chức năng tiểu tiện
Chế độ ăn giàu chất xơ giúp ngăn ngừa táo bón – một yếu tố ảnh hưởng đến tiểu tiện. Một số thực phẩm nên bổ sung:
- Rau xanh, trái cây giàu vitamin C (cam, bưởi, dâu tây)
- Thực phẩm chứa kẽm (hải sản, hạt bí, thịt đỏ vừa phải)
- Uống đủ nước mỗi ngày (1.5–2 lít/ngày)
Kiểm soát các bệnh nền liên quan
Đặc biệt quan trọng với người cao tuổi hoặc người mắc:
- Tiểu đường
- Bệnh Parkinson
- Tổn thương cột sống
Việc kiểm soát tốt các bệnh nền sẽ giúp giảm nguy cơ rối loạn tiểu tiện và hình thành cầu bàng quang.
Câu chuyện thực tế: Hồi phục sau cầu bàng quang nghiêm trọng
Trường hợp của bác Hưng (68 tuổi, Hà Nội)
“Tôi cứ nghĩ chỉ bị chướng bụng và không để tâm, đến khi không tiểu nổi trong 2 ngày mới chịu đi viện. Bác sĩ nói bàng quang tôi đã căng như quả bóng. Sau khi thông tiểu, tôi nhẹ hẳn, nhưng phải điều trị thêm vì bị phì đại tuyến tiền liệt. Giờ tôi luôn chú ý đến việc đi tiểu, không dám chủ quan nữa.”
Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Những dấu hiệu cảnh báo cấp cứu
Bạn nên đến ngay cơ sở y tế khi có các biểu hiện sau:
- Không thể tiểu được trong vòng 6–12 tiếng dù rất buồn tiểu
- Bụng dưới căng đau, nặng nề, có khối tròn sờ được
- Tiểu rỉ liên tục nhưng không cảm giác tiểu được
- Sốt, đau vùng lưng hông, buồn nôn – dấu hiệu tổn thương thận
Tần suất tái phát và quản lý lâu dài
Cầu bàng quang dễ tái phát nếu nguyên nhân không được điều trị triệt để. Việc tái khám định kỳ, kiểm tra bàng quang và chức năng tiểu tiện sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả.
Kết luận
Nhấn mạnh tầm quan trọng của phát hiện sớm
Cầu bàng quang không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời. Phát hiện sớm và xử lý đúng cách là chìa khóa để bảo vệ chức năng tiết niệu và sức khỏe tổng thể.
Lời khuyên tổng quát
Hãy lắng nghe cơ thể mình, đừng xem nhẹ những thay đổi nhỏ trong việc tiểu tiện. Đặc biệt với người lớn tuổi và người mắc bệnh mãn tính, việc theo dõi và kiểm tra định kỳ là rất cần thiết.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Cầu bàng quang có nguy hiểm không?
Có. Nếu không điều trị kịp thời, cầu bàng quang có thể gây giãn bàng quang, nhiễm trùng, tổn thương thận và rối loạn tiểu tiện vĩnh viễn.
Tôi có thể tự điều trị cầu bàng quang tại nhà không?
Không nên. Cầu bàng quang cần được bác sĩ xử lý bằng các biện pháp chuyên môn như thông tiểu. Việc tự xử lý có thể gây tổn thương nặng hơn.
Cầu bàng quang có tái phát không?
Có thể. Nếu không điều trị nguyên nhân gốc (như phì đại tiền liệt tuyến, sỏi bàng quang, bệnh thần kinh), cầu bàng quang rất dễ tái phát.
Làm sao để biết mình bị cầu bàng quang?
Dấu hiệu thường thấy là không tiểu được dù rất buồn tiểu, bụng dưới căng tức, tiểu rỉ và sờ thấy khối tròn cứng ở bụng dưới. Nếu nghi ngờ, cần đến ngay cơ sở y tế.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.