Ho kéo dài không rõ nguyên nhân là tình trạng phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân không nằm ở phổi hay họng mà bắt nguồn từ một bệnh lý đường tiêu hóa có tên gọi là trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Bệnh không chỉ gây khó chịu ở vùng ngực, mà còn là “thủ phạm giấu mặt” của những cơn ho kéo dài, đặc biệt là về đêm.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa GERD và triệu chứng ho, đồng thời cung cấp thông tin chuyên sâu, cập nhật về cách chẩn đoán và điều trị hiệu quả.
Hiểu đúng về GERD và cơ chế gây ho
GERD là gì?
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD – Gastroesophageal Reflux Disease) là tình trạng xảy ra khi axit hoặc dịch dạ dày trào ngược lên thực quản – ống dẫn thức ăn nối từ họng đến dạ dày. Quá trình này gây kích ứng niêm mạc thực quản và nhiều biến chứng liên quan, trong đó có ho mãn tính.
Tại sao GERD lại gây ho?
Theo nghiên cứu của Hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA), có hai cơ chế chính khiến GERD gây ho:
- Cơ chế phản xạ: Axit trào ngược kích thích đầu mút thần kinh trong thực quản, dẫn đến phản xạ ho.
- Cơ chế vi trào ngược: Một lượng nhỏ axit có thể xâm nhập vào họng hoặc khí quản, kích thích trực tiếp đường hô hấp gây ho kéo dài.
Điều đặc biệt là cơn ho không kèm đờm, thường xảy ra vào ban đêm, sau ăn hoặc khi nằm. Do đó, nhiều bệnh nhân và cả bác sĩ ban đầu dễ nhầm lẫn với bệnh hô hấp thông thường.
Ai dễ bị GERD gây ho?
- Người bị béo phì hoặc thừa cân
- Người có thói quen ăn khuya, nằm ngay sau ăn
- Người thường xuyên căng thẳng, lo âu
- Người hút thuốc lá, uống rượu, cà phê thường xuyên
Thống kê đáng chú ý
Theo NCBI, có đến 25–40% bệnh nhân bị ho mãn tính không tìm thấy nguyên nhân đường hô hấp, nhưng lại phát hiện GERD sau khi nội soi dạ dày.
Triệu chứng điển hình của bệnh nhân GERD có ho
Không phải ai bị trào ngược cũng sẽ ho, và ngược lại, không phải người ho nào cũng bị GERD. Tuy nhiên, khi xuất hiện một số dấu hiệu sau đây kèm theo ho kéo dài, bạn nên nghĩ đến nguyên nhân từ GERD:
- Ho khan, ho kéo dài trên 3 tuần
- Thường ho về đêm hoặc sau khi ăn no
- Ợ chua, ợ nóng, cảm giác nóng rát ở ngực
- Buồn nôn hoặc cảm giác thức ăn bị nghẹn ở cổ họng
- Khàn tiếng, rát họng hoặc nuốt vướng
Đặc biệt, cơn ho thường không cải thiện với thuốc ho thông thường. Đây là đặc điểm gợi ý quan trọng giúp bác sĩ hướng đến nguyên nhân từ hệ tiêu hóa.
Ví dụ thực tế từ bệnh nhân
“Tôi từng điều trị viêm họng suốt 2 tháng mà không khỏi ho. Sau đó bác sĩ nội soi mới phát hiện bị GERD. Chỉ sau 10 ngày dùng thuốc dạ dày, ho giảm rõ rệt.” – Chị Lan H., 39 tuổi, TP.HCM
Phân biệt ho do GERD và các nguyên nhân khác
So sánh với các bệnh lý khác gây ho
| Nguyên nhân | Đặc điểm cơn ho | Dấu hiệu kèm theo |
|---|---|---|
| GERD | Ho khan, kéo dài, nặng về đêm | Ợ chua, nóng rát, khàn tiếng |
| Viêm họng | Ho có đờm, đau họng | Sốt nhẹ, đau khi nuốt |
| Hen phế quản | Ho từng cơn, thở rít | Khó thở, có tiền sử dị ứng |
| Viêm phế quản | Ho đờm dai dẳng | Sốt, đau ngực, mệt mỏi |
Khi nào nên nghi ngờ ho do GERD?
Nếu bạn ho kéo dài mà không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng, đặc biệt là khi đã điều trị các bệnh hô hấp nhưng không khỏi, thì nội soi dạ dày – thực quản là chỉ định nên cân nhắc. Đây là bước quan trọng để phát hiện viêm thực quản do trào ngược.
Ghi nhớ: Hơn 30% trường hợp ho mãn tính có liên quan đến trào ngược mà không có triệu chứng ợ chua – gọi là GERD “thầm lặng”.
Chẩn đoán GERD gây ho như thế nào?
Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân ho là bước cực kỳ quan trọng để điều trị hiệu quả. Với GERD, quy trình chẩn đoán cần kết hợp cả lâm sàng và cận lâm sàng.
1. Khai thác triệu chứng và tiền sử bệnh
Bác sĩ sẽ đặt các câu hỏi liên quan đến thời gian, tần suất và hoàn cảnh xuất hiện cơn ho. Nếu ho xảy ra thường xuyên về đêm, sau ăn hoặc kéo dài nhiều tuần không cải thiện với thuốc ho, khả năng cao là do GERD.
2. Nội soi thực quản – dạ dày
Đây là phương pháp hiệu quả để phát hiện tổn thương viêm loét thực quản, hẹp thực quản, hoặc các biến chứng của trào ngược.
3. Đo pH thực quản 24 giờ
Đây là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán GERD. Thiết bị nhỏ gắn vào thực quản sẽ ghi lại lượng axit trào ngược trong suốt 24 giờ, giúp xác định mối liên hệ giữa các cơn ho và trào ngược.
4. Các xét nghiệm loại trừ
- X-quang phổi để loại trừ viêm phổi, lao phổi
- Xét nghiệm dị ứng nếu nghi ngờ ho do dị ứng
- Đo chức năng hô hấp để loại trừ hen suyễn
Điều trị ho do trào ngược dạ dày hiệu quả
Để điều trị ho do GERD hiệu quả, cần điều trị tận gốc nguyên nhân – tức là kiểm soát trào ngược axit. Có 3 nhóm giải pháp chính:
1. Điều trị bằng thuốc
- Nhóm ức chế bơm proton (PPI): Esomeprazole, Omeprazole, Pantoprazole – làm giảm tiết axit dạ dày.
- Thuốc trung hòa axit: Antacid như Maalox, Gastropulgite – giúp giảm triệu chứng nhanh chóng.
- Thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản: Sucralfate, Alginate – tạo màng chắn axit.
2. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống
- Không nằm ngay sau khi ăn (chờ ít nhất 2–3 giờ)
- Tránh ăn quá no hoặc ăn khuya
- Hạn chế thực phẩm kích thích: cà phê, sô cô la, rượu, đồ chiên rán
- Ngủ đầu cao 15–20 cm so với thân người
- Giảm cân nếu thừa cân
3. Phẫu thuật (trong trường hợp đặc biệt)
Chỉ định phẫu thuật (thường là Nissen fundoplication) đặt ra khi:
- Bệnh nhân không đáp ứng với thuốc
- Trào ngược gây biến chứng nặng như loét, chảy máu, hẹp thực quản
PGS.TS.BS Trần Ngọc Ánh (ĐH Y Dược TP.HCM) nhận định:
“Điều trị GERD cần phối hợp giữa thuốc, điều chỉnh lối sống và theo dõi lâu dài. Việc xem nhẹ những biểu hiện nhỏ như ho kéo dài có thể khiến bệnh diễn tiến âm thầm và gây biến chứng nghiêm trọng.”
Cách phòng tránh và kiểm soát GERD hiệu quả
Phòng bệnh luôn dễ và hiệu quả hơn điều trị. Với GERD – một bệnh lý có tính chất mãn tính và dễ tái phát – cần xây dựng thói quen lành mạnh:
Thói quen ăn uống
- Chia nhỏ bữa ăn trong ngày
- Ăn chậm, nhai kỹ, không nói chuyện khi ăn
- Tránh ăn thức ăn quá cay, nóng, nhiều dầu mỡ
Lối sống sinh hoạt
- Tập thể dục nhẹ nhàng 30 phút/ngày
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài
- Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia
GERD có nguy hiểm không nếu để lâu?
Nhiều người cho rằng GERD chỉ gây ợ nóng hoặc khó tiêu. Tuy nhiên, nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:
- Viêm thực quản mạn tính: Niêm mạc thực quản bị tổn thương kéo dài gây viêm loét
- Hẹp thực quản: Do sẹo hóa sau viêm, khiến nuốt khó
- Loạn sản Barrett: Tình trạng tiền ung thư thực quản
- Ung thư biểu mô tuyến thực quản: Biến chứng nghiêm trọng nhất của GERD kéo dài
Vì vậy, ho kéo dài không rõ nguyên nhân cần được khám sớm và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ để bệnh âm thầm tiến triển.
Kết luận: Cần làm gì khi bị ho kéo dài không rõ nguyên nhân?
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là nguyên nhân thường gặp nhưng lại dễ bị bỏ sót trong chẩn đoán nguyên nhân ho kéo dài. Khi xuất hiện những triệu chứng điển hình như ho về đêm, ợ chua, đau rát ngực, khàn tiếng… hãy mạnh dạn đến khám chuyên khoa tiêu hóa.
Chẩn đoán sớm – điều trị đúng – điều chỉnh lối sống chính là chìa khóa để kiểm soát hiệu quả căn bệnh “giả danh hô hấp” này.
Website ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết từ triệu chứng, chẩn đoán đến điều trị – cập nhật chính xác và dễ hiểu nhất.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Ho kéo dài bao lâu thì nên đi khám?
Nếu ho kéo dài hơn 3 tuần mà không cải thiện với các loại thuốc ho thông thường, bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân cụ thể.
2. GERD có chữa khỏi hoàn toàn không?
GERD có thể được kiểm soát tốt bằng thuốc và thay đổi lối sống. Tuy nhiên, bệnh có xu hướng tái phát nếu người bệnh không tuân thủ điều trị.
3. Ho do GERD có nguy hiểm không?
Bản thân cơn ho không nguy hiểm, nhưng nếu do GERD mà không được điều trị, có thể gây biến chứng nặng ở thực quản.
4. Trào ngược dạ dày có thể gây khàn tiếng không?
Có. Axit trào lên họng làm kích ứng thanh quản, gây khàn tiếng kéo dài, đặc biệt vào buổi sáng.
5. Có cần nội soi khi nghi ngờ GERD gây ho không?
Nội soi là xét nghiệm hữu ích để phát hiện tổn thương thực quản. Trong nhiều trường hợp, đo pH thực quản 24 giờ cũng cần thiết để xác định chính xác nguyên nhân.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.