Các bệnh lý tuyến cận giáp – tuy hiếm gặp – lại có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong đó, biến chứng trên hệ tim mạch là một trong những yếu tố đe dọa sức khỏe và tính mạng người bệnh. Bài viết này sẽ phân tích chuyên sâu về mối liên hệ giữa cường cận giáp/suy cận giáp với bệnh tim, nhằm cung cấp kiến thức y khoa đáng tin cậy và dễ hiểu cho độc giả.
Tổng quan về tuyến cận giáp và vai trò với tim mạch
Tuyến cận giáp là gì?
Tuyến cận giáp gồm bốn tuyến nhỏ nằm sau tuyến giáp, có nhiệm vụ chính là điều hòa nồng độ canxi trong máu thông qua hormone parathyroid (PTH). Canxi đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong hoạt động co bóp cơ tim, dẫn truyền thần kinh và đông máu.
Tại sao rối loạn cận giáp lại ảnh hưởng đến tim?
Khi hoạt động của tuyến cận giáp bị rối loạn, nồng độ canxi máu bị thay đổi, từ đó gây ảnh hưởng đến chức năng điện học và cơ học của tim:
- Cường cận giáp: tăng nồng độ PTH và canxi, gây phì đại tim, rối loạn nhịp, tăng huyết áp, xơ hóa van tim.
- Suy cận giáp: giảm canxi máu, làm kéo dài QT trên ECG, nguy cơ rung thất và suy tim.
Cường cận giáp và những tác động nguy hiểm lên tim
1. Cơ chế gây hại của cường cận giáp
Cường cận giáp (Hyperparathyroidism) xảy ra khi tuyến cận giáp tiết quá nhiều hormone PTH. Điều này khiến canxi máu tăng cao bất thường, kéo theo:
- Co mạch ngoại biên → tăng huyết áp
- Quá tải canxi ở cơ tim → rối loạn nhịp
- Lắng đọng canxi ở van tim và mạch → vôi hóa van tim
- Làm tim dày lên theo thời gian → phì đại thất trái
2. Triệu chứng tim mạch trong cường cận giáp
Bệnh nhân cường cận giáp thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, theo thời gian, có thể xuất hiện:
- Đánh trống ngực, hồi hộp
- Đau ngực không rõ nguyên nhân
- Tăng huyết áp dai dẳng
- Mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức
- Phù chân hoặc khó thở khi nằm (gợi ý suy tim)
3. Thống kê và bằng chứng y khoa
Theo nghiên cứu đăng trên American Journal of Cardiology (2022), có tới 65% bệnh nhân cường cận giáp nguyên phát có dấu hiệu tăng huyết áp và gần 30% có phì đại thất trái trên siêu âm tim.
Chuyên gia nội tiết GS.TS.BS Nguyễn Lân Việt chia sẻ: “Cường cận giáp kéo dài không được điều trị có thể gây xơ vữa động mạch, suy tim và thậm chí tăng nguy cơ tử vong do tim mạch nếu đi kèm với các yếu tố nguy cơ khác như đái tháo đường, béo phì.”
Suy cận giáp: Mối đe dọa âm thầm lên hoạt động của tim
1. Suy cận giáp là gì?
Suy cận giáp (Hypoparathyroidism) xảy ra khi tuyến cận giáp không sản xuất đủ hormone PTH, gây giảm nồng độ canxi máu. Điều này ảnh hưởng đến hệ tim mạch theo nhiều cách khác nhau:
- Giảm co bóp cơ tim → suy tim
- Kéo dài khoảng QT trên điện tâm đồ → rung thất, ngừng tim
- Co thắt mạch vành → thiếu máu cơ tim
2. Triệu chứng lâm sàng tim mạch trong suy cận giáp
Người bệnh có thể biểu hiện các triệu chứng liên quan đến hạ canxi máu như:
- Chuột rút cơ, tê tay chân, co thắt thanh quản
- Nhịp tim chậm bất thường, đánh trống ngực từng cơn
- Ngất xỉu do rối loạn nhịp tim
- Đau ngực do thiếu máu cơ tim
3. Các trường hợp đặc biệt cần lưu ý
Suy cận giáp sau phẫu thuật tuyến giáp hoặc cắt bỏ tuyến cận giáp (vô tình trong quá trình mổ) thường gây biến chứng tim nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của suy cận giáp mắc phải.
Phương pháp chẩn đoán bệnh tim do cường cận giáp và suy cận giáp
1. Xét nghiệm sinh hóa
Đây là bước đầu tiên và quan trọng giúp xác định rối loạn tuyến cận giáp và ảnh hưởng đến tim mạch:
- Canxi toàn phần và canxi ion hóa: giúp đánh giá chính xác tình trạng tăng hay hạ canxi máu.
- PTH (Parathyroid Hormone): tăng trong cường cận giáp và giảm trong suy cận giáp.
- Photpho huyết thanh: thường tăng trong suy và giảm trong cường cận giáp.
- Creatinine và ure: đánh giá chức năng thận – yếu tố ảnh hưởng đến chuyển hóa canxi.
2. Điện tâm đồ (ECG)
ECG giúp phát hiện rối loạn dẫn truyền và nhịp tim điển hình do biến đổi canxi:
- Kéo dài khoảng QT (thường gặp trong suy cận giáp).
- Xuất hiện ngoại tâm thu thất, rung thất hoặc nhịp nhanh thất trong tăng canxi máu (cường cận giáp).
- Biểu hiện dày thất trái nếu có phì đại cơ tim.
3. Siêu âm tim
Công cụ chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn giúp đánh giá chính xác:
- Phì đại thất trái, dày thành tim, giãn buồng tim.
- Vôi hóa van hai lá, van động mạch chủ.
- Suy chức năng tâm thu hoặc tâm trương.
4. Xạ hình tuyến cận giáp và siêu âm cổ
Được chỉ định khi nghi ngờ u tuyến cận giáp hoặc trong các trường hợp cần can thiệp ngoại khoa:
- Xạ hình Sestamibi (MIBI): giúp định vị chính xác tuyến cận giáp tăng hoạt.
- Siêu âm vùng cổ: phát hiện u tuyến hoặc dấu hiệu phì đại tuyến cận giáp.
Hướng điều trị và phòng ngừa biến chứng tim mạch
Điều trị cường cận giáp
Tùy nguyên nhân, mức độ tăng PTH và canxi máu, bác sĩ có thể chỉ định:
- Phẫu thuật cắt bỏ tuyến cận giáp: là lựa chọn điều trị dứt điểm trong cường cận giáp nguyên phát (u lành tuyến cận giáp).
- Điều trị nội khoa: sử dụng bisphosphonates, cinacalcet hoặc corticosteroid để hạ canxi.
- Kiểm soát huyết áp, nhịp tim: thuốc chẹn beta, ức chế men chuyển nếu có biến chứng tim.
Điều trị suy cận giáp
Mục tiêu là bổ sung canxi và điều hòa nồng độ PTH:
- Bổ sung canxi carbonate hoặc canxi citrate bằng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch nếu cấp cứu.
- Dùng vitamin D hoạt hóa (calcitriol) để tăng hấp thu canxi.
- Trường hợp mạn tính có thể xem xét điều trị bằng hormone PTH tổng hợp.
Lối sống và dự phòng
- Khám nội tiết định kỳ với người có tiền sử phẫu thuật tuyến giáp.
- Giám sát nồng độ canxi, photpho máu nếu đang dùng thuốc ảnh hưởng đến chuyển hóa canxi.
- Tuân thủ điều trị và tái khám tim mạch nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào về tim.
Tổng kết
Bệnh tim do cường cận giáp hoặc suy cận giáp là những biến chứng nội tiết có thể gây nguy hiểm nhưng lại dễ bị bỏ sót. Việc hiểu rõ vai trò của tuyến cận giáp trong chuyển hóa canxi và ảnh hưởng đến tim là yếu tố quan trọng để chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả. Người bệnh cần được theo dõi định kỳ bởi cả bác sĩ nội tiết và bác sĩ tim mạch để phòng ngừa các biến chứng nặng nề như rối loạn nhịp, suy tim hay thậm chí là đột tử.
Thông điệp quan trọng: Nếu bạn có các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, đánh trống ngực, đau ngực không rõ nguyên nhân hoặc đã từng phẫu thuật tuyến giáp, hãy chủ động kiểm tra chức năng tuyến cận giáp và tim mạch để được xử lý kịp thời.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Cường cận giáp có phải lúc nào cũng cần phẫu thuật?
Không. Phẫu thuật chỉ cần thiết nếu cường cận giáp nguyên phát gây tăng canxi kéo dài, có biến chứng (sỏi thận, loãng xương, tổn thương tim) hoặc người bệnh dưới 50 tuổi. Trong nhiều trường hợp, điều trị nội khoa kết hợp theo dõi có thể đủ hiệu quả.
2. Người đã cắt tuyến giáp có nguy cơ suy cận giáp không?
Có. Phẫu thuật tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến các tuyến cận giáp lân cận nếu không được bảo tồn tốt. Do đó, sau mổ cần theo dõi canxi máu sát sao trong những ngày đầu.
3. Tăng canxi máu có luôn là dấu hiệu của cường cận giáp?
Không. Tăng canxi máu có thể do nhiều nguyên nhân khác như ung thư, ngộ độc vitamin D, mất nước nghiêm trọng,… Tuy nhiên, cường cận giáp là một trong các nguyên nhân thường gặp và cần loại trừ đầu tiên.
4. Rối loạn nhịp tim do cận giáp có hồi phục được không?
Có thể. Khi nguyên nhân là do rối loạn nồng độ canxi, điều chỉnh lại mức canxi máu sẽ giúp cải thiện nhịp tim. Tuy nhiên nếu biến chứng đã lâu, tổn thương cơ tim có thể để lại di chứng.
5. Có thể phòng ngừa cường hoặc suy cận giáp không?
Khó phòng ngừa nguyên phát, nhưng có thể giảm nguy cơ mắc do phẫu thuật tuyến giáp bằng cách lựa chọn cơ sở y tế uy tín, bác sĩ có kinh nghiệm bảo tồn tuyến cận giáp. Ngoài ra, kiểm tra định kỳ và quản lý tốt bệnh lý nền cũng rất quan trọng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.