Bệnh Osgood-Schlatter là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau gối ở trẻ em và thanh thiếu niên đang phát triển. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng sống của trẻ trong giai đoạn trưởng thành.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu về bệnh Osgood-Schlatter: nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị, phòng ngừa và cách chăm sóc phù hợp để giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.
1. Tổng quan về bệnh Osgood-Schlatter
Bệnh Osgood-Schlatter là một dạng viêm gân tại điểm bám của gân bánh chè vào xương chày. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ đang trong độ tuổi tăng trưởng nhanh, đặc biệt là những em tham gia các hoạt động thể thao đòi hỏi nhảy nhiều, chạy nước rút hoặc thay đổi hướng đột ngột như bóng đá, bóng rổ hay điền kinh.
Đặc trưng của bệnh là sự xuất hiện của cơn đau và sưng ở vùng dưới xương bánh chè – nơi gân bánh chè bám vào xương chày. Trong một số trường hợp, có thể thấy một khối xương nhỏ nhô lên tại vùng bị ảnh hưởng.
Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Orthopaedic Journal of Sports Medicine năm 2022, có đến 20% trẻ tham gia thể thao cường độ cao từng trải qua tình trạng đau do Osgood-Schlatter.
2. Nguyên nhân gây ra bệnh
2.1. Tăng trưởng xương đột ngột
Trong giai đoạn dậy thì, trẻ thường có sự phát triển nhanh về chiều cao. Quá trình này tạo áp lực lên các điểm tăng trưởng ở đầu xương, đặc biệt là tại xương chày nơi gân bánh chè bám vào. Sự kéo căng liên tục của gân trong thời kỳ này gây kích ứng và viêm tại điểm bám, dẫn đến bệnh Osgood-Schlatter.
2.2. Hoạt động thể thao quá mức
Những môn thể thao có cường độ vận động cao như bóng rổ, bóng đá, cầu lông, điền kinh… dễ khiến trẻ phải gập – duỗi gối liên tục, làm gia tăng áp lực lên đầu gối và gân bánh chè. Điều này làm tăng nguy cơ tổn thương vùng xương chày trước.
2.3. Cấu trúc giải phẫu và yếu tố di truyền
Một số trẻ có cấu trúc cơ – xương – gân yếu hoặc không đồng đều cũng dễ gặp vấn đề với vùng bám gân. Ngoài ra, yếu tố gia đình cũng có thể ảnh hưởng nếu người thân từng mắc bệnh lý tương tự.
3. Triệu chứng nhận biết bệnh Osgood-Schlatter
Triệu chứng của Osgood-Schlatter thường biểu hiện rõ ràng, dễ nhận biết, đặc biệt sau vận động mạnh:
- Đau ở phía trước đầu gối, ngay dưới xương bánh chè
- Đau tăng khi chạy, nhảy, leo cầu thang hoặc ngồi xổm lâu
- Sưng nhẹ hoặc có khối cứng nổi lên tại điểm tiếp giáp giữa gân và xương chày
- Đôi khi có cảm giác yếu cơ đùi hoặc hạn chế gập duỗi chân
4. Ai dễ mắc bệnh Osgood-Schlatter?
4.1. Độ tuổi nguy cơ
Trẻ trong độ tuổi từ 10–15 tuổi là nhóm dễ mắc bệnh nhất, đặc biệt là giai đoạn phát triển chiều cao mạnh. Bệnh có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai bên gối, nhưng thường phổ biến hơn ở một bên.
4.2. Giới tính
Trước đây, bệnh Osgood-Schlatter được cho là phổ biến hơn ở bé trai. Tuy nhiên, hiện nay với sự gia tăng của nữ giới tham gia thể thao, tỷ lệ mắc bệnh giữa hai giới đang trở nên cân bằng.
4.3. Trẻ chơi thể thao cường độ cao
Những trẻ thường xuyên luyện tập thể dục thể thao với cường độ cao, không được nghỉ ngơi hợp lý hoặc không thực hiện khởi động – giãn cơ đúng cách, dễ đối mặt với nguy cơ viêm gân và tổn thương khớp gối.
5. Phương pháp chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán chính xác bệnh Osgood-Schlatter, bác sĩ sẽ dựa trên khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và sử dụng các công cụ hình ảnh:
5.1. Khám lâm sàng
Bác sĩ kiểm tra vùng gối bị đau, ấn vào điểm tiếp xúc giữa gân bánh chè và xương chày. Nếu xuất hiện đau hoặc sưng thì rất có thể là dấu hiệu của bệnh Osgood-Schlatter.
5.2. Chụp X-quang
Hình ảnh X-quang giúp bác sĩ quan sát rõ vùng điểm bám gân và phát hiện sự phì đại bất thường ở đầu xương chày.
5.3. MRI (cộng hưởng từ)
Trong một số trường hợp nghi ngờ có tổn thương phần mềm hoặc không đáp ứng điều trị, bác sĩ có thể chỉ định thêm chụp MRI để đánh giá kỹ hơn các mô quanh gối.
6. Cách điều trị bệnh Osgood-Schlatter
Phần lớn các trường hợp Osgood-Schlatter đều có thể điều trị bảo tồn và khỏi hoàn toàn sau vài tuần đến vài tháng nếu tuân thủ đúng phác đồ. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:
6.1. Nghỉ ngơi và tránh vận động mạnh
Giảm hoặc tạm ngừng các hoạt động thể thao sẽ giúp làm giảm áp lực lên gối, cho phép vùng tổn thương có thời gian hồi phục.
6.2. Chườm lạnh
Sử dụng túi chườm lạnh đặt lên vùng gối đau khoảng 15–20 phút, từ 2–3 lần/ngày giúp giảm viêm và đau hiệu quả.
6.3. Dùng thuốc giảm đau
Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau không steroid như Ibuprofen hoặc Paracetamol nếu cần thiết. Tuy nhiên, nên dùng đúng liều lượng và không lạm dụng.
6.4. Vật lý trị liệu
Các bài tập kéo giãn cơ đùi, cơ gân kheo, tăng cường sức mạnh khớp gối là một phần quan trọng trong phục hồi chức năng.
6.5. Sử dụng dụng cụ hỗ trợ
Dây đeo hoặc nẹp gối có thể giúp cố định khớp và giảm áp lực lên điểm đau khi cần vận động nhẹ nhàng.
7. Biến chứng nếu không điều trị đúng cách
Dù không phải là bệnh lý nguy hiểm, nhưng nếu Osgood-Schlatter không được điều trị đúng cách, đặc biệt ở trẻ tiếp tục vận động quá mức, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:
- Đau mãn tính: Cơn đau có thể kéo dài nhiều năm và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, nhất là khi vận động gối nhiều.
- Nốt xương vĩnh viễn: Vùng gồ lên phía trước xương chày có thể không biến mất sau tuổi trưởng thành, gây mất thẩm mỹ hoặc cản trở việc mang giày bảo hộ, đầu gối chạm mặt sàn, v.v.
- Giới hạn vận động: Một số trường hợp nghiêm trọng có thể khiến gối bị cứng, ảnh hưởng tới sự linh hoạt và thăng bằng trong thể thao.
Theo Hiệp hội Chấn thương thể thao Hoa Kỳ, khoảng 5–10% bệnh nhân Osgood-Schlatter có triệu chứng kéo dài đến tuổi trưởng thành nếu không điều trị sớm và đúng cách.
8. Cách phòng ngừa bệnh Osgood-Schlatter
Phòng ngừa Osgood-Schlatter là hoàn toàn khả thi nếu trẻ được hướng dẫn đúng trong sinh hoạt và thể thao:
- Luôn khởi động kỹ trước khi chơi thể thao hoặc vận động mạnh.
- Kéo giãn cơ đùi, cơ gân kheo thường xuyên để giảm áp lực lên gân bánh chè.
- Tránh tăng cường độ tập luyện đột ngột, cần có lịch trình nghỉ ngơi hợp lý.
- Theo dõi sự phát triển thể chất của trẻ, nếu có dấu hiệu đau kéo dài thì nên đi khám ngay.
9. Chế độ sinh hoạt phù hợp cho người bị Osgood-Schlatter
Chế độ sinh hoạt đóng vai trò quan trọng giúp bệnh nhanh chóng phục hồi. Dưới đây là những lời khuyên dành cho bệnh nhân Osgood-Schlatter:
- Tránh các hoạt động như chạy nhảy, leo cầu thang, bóng đá, bóng rổ trong thời gian đau nhiều.
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ canxi, vitamin D và protein để hỗ trợ xương khớp phát triển và hồi phục.
- Sử dụng nẹp gối khi vận động hoặc trong giờ học thể dục nếu được bác sĩ chỉ định.
- Không tự ý dùng thuốc giảm đau kéo dài mà không có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
10. Khi nào cần gặp bác sĩ chuyên khoa?
Không phải tất cả các cơn đau gối đều do Osgood-Schlatter. Vì vậy, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu có các biểu hiện sau:
- Đau kéo dài không giảm dù đã nghỉ ngơi và chườm lạnh.
- Gối sưng đỏ, nóng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng.
- Trẻ không thể gập, duỗi gối hoặc đi lại bình thường.
- Đau gối ảnh hưởng đến giấc ngủ hoặc sinh hoạt thường ngày.
“Việc can thiệp sớm bằng nghỉ ngơi, vật lý trị liệu và giáo dục trẻ về tư thế đúng trong thể thao là cách tốt nhất để ngăn ngừa biến chứng lâu dài của Osgood-Schlatter.”
— TS. Nguyễn Thành Lâm, chuyên gia Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Chấn thương chỉnh hình TP.HCM
11. Các câu hỏi thường gặp về bệnh Osgood-Schlatter
Osgood-Schlatter có chữa khỏi hoàn toàn không?
Có. Phần lớn các trường hợp sẽ tự khỏi sau khi trẻ qua giai đoạn tăng trưởng và được điều trị đúng cách. Đa số không cần can thiệp phẫu thuật.
Bệnh có cần phẫu thuật không?
Phẫu thuật rất hiếm khi cần thiết, chỉ áp dụng nếu có nốt xương lớn gây đau kéo dài đến tuổi trưởng thành và không đáp ứng điều trị bảo tồn.
Bệnh có tái phát không?
Trong một số trường hợp, nếu trẻ quay lại tập luyện thể thao cường độ cao quá sớm khi chưa lành hẳn thì có thể tái phát. Việc phòng ngừa và theo dõi đóng vai trò quan trọng.
12. Kết luận: Nhận biết sớm để điều trị hiệu quả
Bệnh Osgood-Schlatter tuy không nguy hiểm nhưng nếu phát hiện muộn và điều trị không đúng cách có thể ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động và sinh hoạt của trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa – điều trị đúng sẽ giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và tiếp tục phát triển thể chất khỏe mạnh.
Phụ huynh và huấn luyện viên thể thao nên đóng vai trò chủ động trong việc hướng dẫn trẻ khởi động đúng cách, nghỉ ngơi hợp lý và khám chuyên khoa nếu có dấu hiệu bất thường tại khớp gối.
Hãy chủ động bảo vệ đôi gối khỏe mạnh cho trẻ ngay từ hôm nay!
Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu về bệnh Osgood-Schlatter, hãy liên hệ với chuyên gia xương khớp tại phòng khám gần nhất để được hỗ trợ kịp thời.
Câu hỏi thường gặp (FAQs)
1. Osgood-Schlatter có nguy hiểm không?
Không nguy hiểm nếu được điều trị sớm. Tuy nhiên, để lâu có thể ảnh hưởng tới sinh hoạt và vận động.
2. Bệnh này có thể xảy ra ở người lớn không?
Rất hiếm. Chủ yếu xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên trong giai đoạn tăng trưởng.
3. Có thể chơi thể thao khi bị Osgood-Schlatter không?
Có thể, nhưng nên giảm cường độ và tạm ngưng nếu đau nhiều. Cần có sự theo dõi của bác sĩ và chuyên viên vật lý trị liệu.
4. Có nên dùng nẹp gối hay dây đeo hỗ trợ?
Có, nếu được bác sĩ chỉ định. Các thiết bị này giúp giảm áp lực lên vùng gối khi vận động nhẹ.
5. Điều trị mất bao lâu thì khỏi?
Thông thường từ vài tuần đến vài tháng. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương và sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.