Bệnh não Wernicke là một trong những hậu quả thần kinh nghiêm trọng do thiếu hụt vitamin B1 (thiamin), thường bị bỏ qua hoặc chẩn đoán nhầm với các rối loạn khác. Đây là một tình trạng khẩn cấp về thần kinh cần được nhận diện và điều trị sớm nếu không muốn để lại di chứng vĩnh viễn hoặc thậm chí tử vong.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị bệnh não Wernicke, đồng thời cung cấp những thông tin thực tiễn và chính xác nhất từ các chuyên gia y khoa để nâng cao nhận thức và phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này.
Bệnh Não Wernicke Là Gì?
Bệnh não Wernicke (Wernicke’s encephalopathy) là một hội chứng thần kinh cấp tính do thiếu hụt thiamin (vitamin B1), thường gặp nhất ở người nghiện rượu mạn tính. Đây là một rối loạn gây tổn thương các vùng của não như vùng đồi thị, nhân xám quanh cống Sylvius và tiểu não.
Lý Do Gây Ra Thiếu Thiamin
- Tiêu thụ rượu lâu dài: Rượu cản trở sự hấp thu và sử dụng thiamin.
- Rối loạn hấp thu: Bệnh lý ruột non, viêm dạ dày mạn hoặc sau phẫu thuật cắt dạ dày.
- Suy dinh dưỡng: Thường gặp ở người già, người mắc bệnh mạn tính, bệnh nhân ung thư.
- Nhu cầu tăng: Trong thai kỳ, sốt kéo dài, hoặc trong giai đoạn hồi phục sau bệnh nặng.
Ai Có Nguy Cơ Cao?
- Người nghiện rượu mạn tính
- Bệnh nhân chạy thận nhân tạo
- Bệnh nhân sau phẫu thuật giảm cân (bariatric surgery)
- Người ăn chay trường kỳ không bổ sung vitamin B1 đầy đủ
- Bệnh nhân ung thư đang hóa trị hoặc xạ trị
Triệu Chứng Cảnh Báo Của Bệnh Não Wernicke
Hội chứng Wernicke đặc trưng bởi bộ ba triệu chứng kinh điển, nhưng không phải lúc nào cũng xuất hiện đầy đủ:
1. Rối loạn tri giác
Bệnh nhân thường biểu hiện mất định hướng, lú lẫn, kém tập trung, có thể tiến triển đến hôn mê nếu không điều trị kịp thời.
2. Rối loạn vận nhãn
Biểu hiện bao gồm song thị, rung giật nhãn cầu (nystagmus), liệt các dây thần kinh vận nhãn (III, VI), gây khó khăn trong việc điều tiết mắt và nhìn rõ.
3. Mất điều hòa vận động
Bệnh nhân có thể đi loạng choạng, không vững, đặc biệt là khi nhắm mắt hoặc quay đầu, do tổn thương tiểu não hoặc tiền đình.
Triệu chứng phụ khác
- Giảm phản xạ gân xương
- Hạ huyết áp, hạ thân nhiệt
- Phù nề do rối loạn chuyển hóa
Hình Ảnh Minh Họa Liên Quan Đến Bệnh Não Wernicke
| Hình ảnh | Mô tả |
|---|---|
 | Ảnh MRI vùng não bị tổn thương do thiếu thiamin ở bệnh nhân mắc bệnh não Wernicke |
 | Biểu hiện lâm sàng và thần kinh trong hội chứng Wernicke |
Hậu Quả Nếu Không Điều Trị Kịp Thời
Nếu bệnh não Wernicke không được điều trị sớm, người bệnh có thể chuyển sang hội chứng Korsakoff – một rối loạn thần kinh mạn tính không hồi phục với đặc điểm:
- Mất trí nhớ ngắn hạn trầm trọng
- Hư cấu trí nhớ (confabulation): người bệnh tự tạo ra ký ức sai lầm
- Không thể hình thành ký ức mới
Theo một nghiên cứu trên Journal of Neurology, có tới 80% bệnh nhân Wernicke không được chẩn đoán sớm và khoảng 20% tử vong do biến chứng. Vì vậy, phát hiện sớm và điều trị ngay bằng thiamin là yếu tố sống còn.
Chẩn Đoán Bệnh Não Wernicke
Việc chẩn đoán bệnh não Wernicke dựa chủ yếu vào lâm sàng, đặc biệt trong bối cảnh nghi ngờ thiếu hụt thiamin. Tuy nhiên, do các triệu chứng thường không đầy đủ và dễ nhầm với các rối loạn thần kinh khác, nên việc chẩn đoán có thể gặp khó khăn.
Tiêu Chuẩn Chẩn Đoán Caine
Tiêu chuẩn Caine (1997) được áp dụng rộng rãi với độ nhạy cao hơn, gồm 4 tiêu chí:
- Chế độ ăn kém dinh dưỡng hoặc nguy cơ thiếu thiamin
- Rối loạn vận nhãn
- Rối loạn dáng đi hoặc mất điều hòa
- Rối loạn tri giác hoặc trí nhớ
Chẩn đoán được xác lập nếu có ít nhất 2 trong 4 tiêu chí.
Chẩn Đoán Hình Ảnh
- MRI não: Có thể thấy tổn thương tăng tín hiệu ở vùng quanh cống Sylvius, đồi thị, thể vú… nhưng không phải lúc nào cũng hiện rõ.
Xét Nghiệm Hỗ Trợ
- Nồng độ thiamin huyết thanh: Giúp xác nhận thiếu hụt nhưng kết quả thường đến muộn.
- Xét nghiệm chức năng gan: Phù hợp trong nhóm bệnh nhân nghiện rượu.
Điều Trị Bệnh Não Wernicke
Điều trị bệnh não Wernicke là một cấp cứu y khoa và cần được thực hiện ngay lập tức khi có nghi ngờ. Việc trì hoãn điều trị có thể dẫn đến tổn thương thần kinh không hồi phục hoặc tử vong.
Điều Trị Bằng Thiamin
- Tiêm bắp hoặc truyền tĩnh mạch Thiamin liều cao: 500mg x 3 lần/ngày trong 2-3 ngày đầu, sau đó giảm liều còn 250mg/ngày trong 5 ngày.
- Tiếp tục bổ sung bằng đường uống 100mg/ngày kéo dài ít nhất 1 tháng.
- Lưu ý: Luôn tiêm thiamin trước khi truyền glucose để tránh làm bệnh trầm trọng thêm.
Hỗ Trợ Toàn Diện
- Điều trị nguyên nhân nền (ví dụ: cai rượu, cải thiện dinh dưỡng)
- Bổ sung đa vitamin, magie, acid folic
- Hồi phục chức năng: vật lý trị liệu, tâm lý hỗ trợ
TS. BS. Nguyễn Văn Trí (BV Đại học Y Dược TP.HCM) chia sẻ: “Cần đặt nghi ngờ bệnh não Wernicke ở mọi bệnh nhân có nguy cơ thiếu thiamin, vì nếu điều trị sớm, bệnh có thể phục hồi gần như hoàn toàn.”
Phòng Ngừa Bệnh Não Wernicke
1. Bổ Sung Thiamin Hợp Lý
- Người nghiện rượu: nên được bổ sung thiamin dự phòng ngay cả khi chưa có triệu chứng.
- Trước và sau phẫu thuật dạ dày: cần theo dõi và bổ sung vitamin nhóm B định kỳ.
- Bệnh nhân nôn ói kéo dài, nhiễm trùng nặng hoặc nhịn ăn: thiamin nên được bổ sung cùng với dịch truyền glucose.
2. Dinh Dưỡng Đầy Đủ
Chế độ ăn giàu thiamin gồm:
- Ngũ cốc nguyên cám
- Đậu, các loại hạt
- Thịt nạc, gan, trứng
- Rau xanh đậm
Kết Luận
Bệnh não Wernicke là một tình trạng cấp cứu thần kinh thường bị bỏ sót, đặc biệt ở bệnh nhân nghiện rượu và suy dinh dưỡng. Tuy nhiên, chỉ với một hành động đơn giản – bổ sung thiamin đúng lúc – chúng ta có thể cứu sống người bệnh và ngăn ngừa tổn thương thần kinh vĩnh viễn.
Hãy nâng cao nhận thức về căn bệnh này trong cộng đồng và trong thực hành y khoa hàng ngày để không bỏ lỡ “cơ hội vàng” cứu người.
Lời Kêu Gọi Hành Động (CTA)
Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu suy dinh dưỡng, lạm dụng rượu hoặc trải qua phẫu thuật tiêu hóa – đừng chần chừ, hãy gặp bác sĩ để được tư vấn về nguy cơ thiếu thiamin và cách phòng tránh bệnh não Wernicke.
Các Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Bệnh não Wernicke có thể chữa khỏi hoàn toàn không?
Nếu được điều trị sớm bằng thiamin, nhiều bệnh nhân có thể hồi phục gần như hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu để muộn, tổn thương thần kinh sẽ không hồi phục.
2. Có thể bổ sung thiamin bằng thực phẩm không?
Có. Các thực phẩm như ngũ cốc nguyên cám, gan động vật, đậu nành, trứng… rất giàu thiamin. Tuy nhiên, trong các trường hợp nghiêm trọng, cần tiêm truyền thiamin liều cao.
3. Bệnh não Wernicke khác gì với hội chứng Korsakoff?
Wernicke là giai đoạn cấp tính, còn Korsakoff là giai đoạn mạn tính không hồi phục, thường xảy ra nếu Wernicke không được điều trị sớm.
4. Tại sao phải tiêm thiamin trước glucose?
Truyền glucose trước khi có đủ thiamin có thể làm tăng nhu cầu chuyển hóa, khiến não tổn thương nhanh hơn do thiếu hụt vitamin B1 nghiêm trọng.
5. Ai nên được bổ sung thiamin dự phòng?
Người nghiện rượu, bệnh nhân sau mổ dạ dày, bệnh nhân đang điều trị ung thư, suy dinh dưỡng hoặc có bệnh tiêu hóa kéo dài đều nên được cân nhắc bổ sung thiamin.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.