Bệnh mèo cào là một trong những bệnh nhiễm khuẩn hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nhiều người nuôi mèo thường không lường trước được việc một vết cào tưởng chừng vô hại lại có thể gây ra viêm hạch, sốt kéo dài, thậm chí là biến chứng nghiêm trọng đến gan, não và tim. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu về bệnh mèo cào – từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả, nhằm bảo vệ sức khỏe bản thân và những người xung quanh.
Bệnh Mèo Cào Là Gì?
Bệnh mèo cào (Cat Scratch Disease – CSD) là một loại bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Bartonella henselae gây ra. Vi khuẩn này thường cư trú trong máu của mèo và được truyền sang người qua vết cào, vết cắn hoặc khi người bị tiếp xúc với nước bọt của mèo qua da bị tổn thương.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mỗi năm có hàng ngàn ca mắc bệnh mèo cào được ghi nhận tại Mỹ, phần lớn là ở trẻ em và thanh thiếu niên. Tại Việt Nam, bệnh này cũng đang dần trở nên phổ biến hơn khi tỷ lệ nuôi thú cưng gia tăng, đặc biệt là mèo nhà.
Nguyên Nhân Gây Bệnh Mèo Cào
Vi khuẩn Bartonella henselae là thủ phạm chính gây ra bệnh mèo cào. Đây là loại vi khuẩn gram âm, có hình que, sống ký sinh trong hồng cầu của mèo và lây sang người qua các cơ chế sau:
- Vết cào hoặc vết cắn của mèo: Khi mèo bị nhiễm Bartonella, vi khuẩn có thể tồn tại trong móng hoặc nước bọt. Khi cào hoặc cắn, vi khuẩn sẽ xâm nhập vào da người.
- Bọ chét trung gian: Bọ chét hút máu từ mèo nhiễm bệnh có thể làm lan truyền vi khuẩn Bartonella từ con mèo này sang con mèo khác, từ đó gián tiếp lây sang người.
- Tiếp xúc với nước bọt của mèo: Ví dụ, khi bị mèo liếm vào vết thương hở hoặc mắt cũng có nguy cơ bị lây nhiễm.
Theo thống kê, khoảng 40% mèo nhà có thể mang vi khuẩn Bartonella mà không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Do đó, nguy cơ tiếp xúc với nguồn bệnh là hoàn toàn có thể xảy ra dù mèo trông khỏe mạnh.
Triệu Chứng Của Bệnh Mèo Cào
Triệu chứng tại chỗ
Sau khi bị mèo cào hoặc cắn, người bệnh có thể thấy xuất hiện một hoặc nhiều vết đỏ, sưng nhẹ và đôi khi có mủ tại vị trí tiếp xúc. Những tổn thương này thường xuất hiện sau 3–10 ngày kể từ lúc bị tổn thương và có thể kéo dài vài tuần.
Triệu chứng toàn thân
- Sưng hạch bạch huyết: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Các hạch thường bị sưng ở vùng gần nơi bị cào như hạch nách, cổ hoặc bẹn. Chúng có thể đau, đỏ và ấm.
- Sốt: Người bệnh có thể bị sốt nhẹ đến sốt cao, kèm theo mệt mỏi, chán ăn.
- Đau đầu, đau cơ, khó chịu toàn thân: Các triệu chứng giống cúm nhẹ có thể xảy ra trong giai đoạn đầu nhiễm bệnh.
Biến chứng nặng (hiếm gặp)
Dù hiếm, nhưng trong một số trường hợp, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu, bệnh mèo cào có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:
- Viêm gan, viêm lách: Gây đau bụng, vàng da, nôn mửa.
- Viêm nội tâm mạc: Nguy cơ cao ở bệnh nhân có bệnh tim bẩm sinh.
- Viêm não: Gây co giật, rối loạn hành vi, lú lẫn.
Bác sĩ Trần Minh Hậu, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại TP.HCM, chia sẻ: “Bệnh mèo cào không quá phổ biến, nhưng đáng lưu tâm vì một số ca có thể dẫn đến biến chứng viêm não rất nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm.”
Đối Tượng Có Nguy Cơ Cao Mắc Bệnh
Mặc dù ai cũng có thể mắc bệnh mèo cào nếu tiếp xúc với mèo nhiễm vi khuẩn Bartonella, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:
- Trẻ em từ 5–14 tuổi: Do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và thường chơi đùa thân mật với mèo.
- Người nuôi mèo: Đặc biệt là người có thói quen ngủ chung, ôm hôn mèo hoặc không vệ sinh kỹ sau khi tiếp xúc.
- Người bị suy giảm miễn dịch: Bệnh nhân HIV/AIDS, người ghép tạng, người đang hóa trị… dễ bị biến chứng nghiêm trọng hơn.
Việc nhận biết và phòng ngừa đặc biệt quan trọng với những nhóm nguy cơ này nhằm tránh hậu quả không đáng có.
Chẩn Đoán Bệnh Mèo Cào
Khám lâm sàng
Việc chẩn đoán bệnh mèo cào thường bắt đầu bằng khai thác tiền sử tiếp xúc với mèo và khám lâm sàng các hạch bạch huyết sưng to không rõ nguyên nhân. Nếu bệnh nhân có vết cào hoặc vết cắn, cùng các dấu hiệu sưng hạch, bác sĩ sẽ nghi ngờ bệnh do Bartonella henselae.
Xét nghiệm cận lâm sàng
- Xét nghiệm huyết thanh (IFA hoặc ELISA): Được sử dụng để phát hiện kháng thể kháng Bartonella. Độ nhạy và độ đặc hiệu cao.
- Phản ứng chuỗi polymerase (PCR): Xác định ADN của vi khuẩn Bartonella trong máu hoặc mô.
- Sinh thiết hạch: Được thực hiện trong trường hợp nghi ngờ lao hạch, ung thư hạch hoặc bệnh lý khác. Mô bệnh học có thể cho thấy viêm hạt không đặc hiệu, đôi khi có hoại tử trung tâm.
Các xét nghiệm giúp loại trừ các bệnh lý khác có biểu hiện sưng hạch như: lao, toxoplasma, lymphoma, HIV, v.v.
Điều Trị Bệnh Mèo Cào
Điều trị không dùng thuốc
Phần lớn các trường hợp bệnh mèo cào nhẹ có thể tự khỏi trong vòng 2–4 tuần mà không cần dùng kháng sinh. Tuy nhiên, vẫn cần chăm sóc và theo dõi kỹ:
- Rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước muối sinh lý
- Chườm ấm vùng hạch bị sưng để giảm đau
- Uống nhiều nước, nghỉ ngơi đầy đủ
Điều trị bằng thuốc
Trong các trường hợp nặng hơn, có biểu hiện toàn thân hoặc biến chứng, bác sĩ sẽ kê toa kháng sinh phù hợp:
- Azithromycin: Là lựa chọn hàng đầu. Liều người lớn: 500mg ngày 1, sau đó 250mg/ngày trong 4 ngày.
- Doxycycline hoặc Rifampin: Dành cho trường hợp biến chứng hoặc bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
- Paracetamol: Hạ sốt, giảm đau, hỗ trợ triệu chứng.
Điều trị cho người suy giảm miễn dịch
Người có bệnh nền cần thời gian điều trị lâu hơn (4–8 tuần) và được theo dõi sát các biến chứng nội tạng như viêm gan, viêm nội tâm mạc hoặc tổn thương thần kinh trung ương.
Phòng Ngừa Bệnh Mèo Cào
Phòng bệnh vẫn là giải pháp quan trọng nhất giúp giảm nguy cơ mắc Bartonella:
- Tránh chơi đùa mạnh tay với mèo, đặc biệt là mèo con
- Rửa sạch tay sau khi tiếp xúc với mèo
- Không để mèo liếm vào vùng da bị trầy xước hoặc mắt
- Kiểm soát bọ chét cho mèo bằng thuốc nhỏ gáy, xịt hoặc vòng cổ
- Đưa mèo đi khám thú y định kỳ để phát hiện bệnh sớm
Lưu ý: Người suy giảm miễn dịch nên tránh nuôi mèo hoặc tiếp xúc quá gần với mèo để giảm thiểu rủi ro.
Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ?
Hãy đến cơ sở y tế khi có những dấu hiệu sau:
- Vết cào không lành sau 3–5 ngày, sưng đỏ hoặc có mủ
- Sốt cao không dứt trong vòng 2 ngày
- Hạch sưng đau và phát triển to dần
- Biểu hiện rối loạn thần kinh như đau đầu dữ dội, lú lẫn, co giật
- Bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (trẻ nhỏ, người bệnh nền)
Bệnh Mèo Cào Có Nguy Hiểm Không?
Đa phần các trường hợp bệnh mèo cào là lành tính và tự khỏi. Tuy nhiên, không nên chủ quan vì một số ít có thể dẫn đến:
- Viêm gan hoặc áp xe gan
- Viêm nội tâm mạc, đặc biệt ở người có tiền sử bệnh tim
- Biến chứng thần kinh trung ương như viêm não, rối loạn tri giác
Với người khỏe mạnh, bệnh thường nhẹ và khỏi sau vài tuần. Nhưng với người suy giảm miễn dịch, diễn tiến bệnh có thể phức tạp và cần điều trị tích cực.
Các Câu Hỏi Thường Gặp Về Bệnh Mèo Cào
Bệnh mèo cào có lây từ người sang người không?
Không. Vi khuẩn Bartonella henselae không lây qua tiếp xúc giữa người với người. Việc lây truyền chỉ xảy ra khi bị mèo nhiễm bệnh cào, cắn hoặc qua bọ chét mang mầm bệnh.
Bị mèo cào nhẹ có cần đi khám không?
Không phải lúc nào cũng cần. Tuy nhiên, nếu có biểu hiện bất thường như sưng hạch, sốt, vết thương mưng mủ thì nên đi khám để được chẩn đoán sớm.
Có vắc-xin phòng bệnh mèo cào không?
Hiện chưa có vắc-xin nào dành cho người để phòng bệnh do Bartonella henselae. Do đó, các biện pháp phòng ngừa chủ động vẫn là quan trọng nhất.
Bệnh có tái phát không?
Rất hiếm gặp. Nếu điều trị đúng kháng sinh và chăm sóc tốt, bệnh không để lại di chứng và khó tái phát.
Kết Luận
Bệnh mèo cào là một bệnh nhiễm khuẩn hiếm gặp nhưng có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu biết đúng về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân và người thân khỏi những rủi ro tiềm ẩn từ thú cưng.
Hãy xây dựng thói quen chăm sóc mèo an toàn, vệ sinh sau khi tiếp xúc và theo dõi sức khỏe sát sao nếu chẳng may bị mèo cào hay cắn.
Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh mèo cào, hãy đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.