Ehrlichiosis là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do vi khuẩn nội bào thuộc chi Ehrlichia gây ra, có thể ảnh hưởng đến cả người và động vật – đặc biệt là chó. Bệnh chủ yếu lây truyền qua vết cắn của ve và có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về căn bệnh này: từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến phương pháp điều trị hiệu quả và cách phòng tránh.
1. Bệnh Ehrlichiosis là gì?
Bệnh Ehrlichiosis là một nhóm bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Ehrlichia – ký sinh nội bào bắt buộc – gây ra. Loại vi khuẩn này có khả năng tấn công và phá hủy các tế bào máu, đặc biệt là bạch cầu. Người bệnh có thể bị nhiễm khi bị ve mang mầm bệnh cắn, trong khi chó là vật chủ chính của nhiều loài Ehrlichia.
Theo CDC Hoa Kỳ, có ba loài Ehrlichia thường gặp gây bệnh ở người:
- Ehrlichia chaffeensis
- Ehrlichia ewingii
- Ehrlichia muris eauclairensis
Ở chó, tác nhân chủ yếu là Ehrlichia canis, gây ra hội chứng gọi là “bệnh ký sinh trùng máu Ehrlichia” – một trong những căn bệnh phổ biến nhất ở chó tại vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.
2. Tác nhân gây bệnh Ehrlichiosis
Vi khuẩn Ehrlichia thuộc họ Anaplasmataceae là những vi khuẩn ký sinh nội bào, sống chủ yếu trong bạch cầu đơn nhân hoặc bạch cầu hạt. Chúng không thể tồn tại bên ngoài tế bào chủ và cần một vector – chủ yếu là ve chó (Rhipicephalus sanguineus) – để truyền bệnh.
Các loài vi khuẩn Ehrlichia thường gặp
- Ehrlichia chaffeensis: Gây bệnh chủ yếu ở người tại Bắc Mỹ
- Ehrlichia ewingii: Gây viêm khớp, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch
- Ehrlichia canis: Gây bệnh ở chó, đôi khi có khả năng lây sang người
Hình ảnh dưới đây cho thấy vi khuẩn Ehrlichia tấn công vào tế bào máu của chó:
Vi khuẩn này không lây trực tiếp từ người sang người hoặc từ chó sang người bằng tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, khi ve bị nhiễm vi khuẩn cắn người hoặc động vật, chúng có thể truyền bệnh rất nhanh.
3. Đối tượng nguy cơ và cách lây truyền
Căn bệnh này có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, tuy nhiên những người hoặc động vật thường xuyên tiếp xúc với môi trường rừng, cỏ dại hoặc có nuôi thú cưng (đặc biệt là chó) sẽ có nguy cơ cao hơn.
Đối tượng nguy cơ
- Người làm nghề nông, kiểm lâm, người đi dã ngoại
- Người nuôi chó, bác sĩ thú y
- Chó sống ngoài trời, không được bảo vệ khỏi ve
Con đường lây truyền
- Qua vết cắn của ve mang mầm bệnh Ehrlichia
- Không lây qua tiếp xúc thông thường, nước bọt hay đường không khí
- Hiếm gặp: qua truyền máu (ở chó)
Đây là lý do tại sao việc kiểm soát ve, cả trên cơ thể người và động vật, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong phòng bệnh Ehrlichiosis.
4. Triệu chứng bệnh Ehrlichiosis
Triệu chứng ở người
Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 1–2 tuần sau khi bị ve cắn. Các biểu hiện bao gồm:
- Sốt cao đột ngột
- Đau đầu dữ dội
- Đau cơ, mỏi khớp
- Buồn nôn, nôn
- Phát ban (20–30% người lớn và 60% trẻ em mắc bệnh có biểu hiện này)
- Giảm bạch cầu, tiểu cầu, tăng men gan
Triệu chứng ở chó
Ở chó, bệnh tiến triển qua ba giai đoạn: cấp tính, tiềm ẩn và mạn tính. Các triệu chứng điển hình:
- Mắt đỏ, sốt, bỏ ăn
- Xuất huyết niêm mạc, lợi, da
- Giảm tiểu cầu và bạch cầu trong xét nghiệm máu
- Suy nhược, gầy sút nhanh
Lưu ý: Nếu không phát hiện kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành thể mạn, gây tổn thương nhiều cơ quan như gan, lách, thận và hệ thần kinh trung ương.
5. Chẩn đoán bệnh Ehrlichiosis
Do triệu chứng lâm sàng dễ nhầm lẫn với nhiều bệnh khác như sốt xuất huyết, viêm não, sốt mò… nên chẩn đoán chính xác đòi hỏi phải kết hợp nhiều yếu tố:
Phương pháp chẩn đoán
- Lâm sàng: Tiền sử bị ve cắn, triệu chứng điển hình
- Xét nghiệm máu: CBC cho thấy giảm bạch cầu, tiểu cầu
- Test PCR: Phát hiện DNA của Ehrlichia trong máu
- IFA (Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp): Kiểm tra kháng thể
Chẩn đoán sớm giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng, đặc biệt ở những nhóm nguy cơ như người cao tuổi, người suy giảm miễn dịch hoặc chó đã nhiễm mạn tính.
6. Điều trị bệnh Ehrlichiosis
Bệnh Ehrlichiosis có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc điều trị cần dựa vào loại tác nhân gây bệnh, mức độ nặng của triệu chứng và tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh hoặc vật nuôi.
Phác đồ điều trị ở người
- Kháng sinh chính: Doxycycline (100mg, 2 lần/ngày, dùng liên tục trong 7–14 ngày)
- Trong trường hợp nặng hoặc không thể dùng doxycycline (phụ nữ mang thai), có thể thay thế bằng Rifampin
- Điều trị hỗ trợ: truyền dịch, kiểm soát sốt, theo dõi chức năng gan – thận
Điều trị ở chó
- Kháng sinh: Doxycycline (10mg/kg/ngày), điều trị kéo dài 21–28 ngày
- Kết hợp với điều trị hỗ trợ: tăng cường miễn dịch, bồi bổ dinh dưỡng
- Theo dõi công thức máu định kỳ trong và sau điều trị
Lưu ý: Không tự ý điều trị kháng sinh cho người hoặc chó mà chưa có hướng dẫn chuyên môn. Việc điều trị không đầy đủ có thể dẫn đến thể bệnh mạn tính, khó hồi phục.
7. Biến chứng có thể gặp
Biến chứng ở người
- Viêm phổi
- Viêm màng não, rối loạn thần kinh
- Suy gan, suy thận, suy đa cơ quan
- Trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời
Biến chứng ở chó
- Giảm tiểu cầu nặng gây xuất huyết nội
- Thiếu máu, mù mắt
- Suy nội tạng, đặc biệt là gan, thận và thần kinh
- Bệnh có thể tiến triển âm thầm trong nhiều tháng
8. Phòng ngừa bệnh Ehrlichiosis
Phòng bệnh là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe cho cả người và thú cưng. Do không có vắc xin phòng bệnh Ehrlichiosis, các biện pháp phòng ngừa chủ yếu tập trung vào việc tránh bị ve cắn.
Cách phòng bệnh hiệu quả
- Hạn chế tiếp xúc với cỏ rậm, môi trường ẩm ướt nơi ve sinh sống
- Sử dụng thuốc chống ve, mặc quần áo dài tay khi vào rừng hoặc vùng hoang dã
- Vệ sinh thú cưng thường xuyên, sử dụng vòng chống ve, thuốc nhỏ gáy
- Kiểm tra kỹ cơ thể (người và chó) sau mỗi chuyến đi ngoài trời
Theo WHO, khoảng 60% các ca nhiễm Ehrlichiosis ở người có tiền sử tiếp xúc gần với chó nuôi không được kiểm soát ve. Do đó, việc chăm sóc thú cưng đúng cách là một phần quan trọng trong phòng ngừa bệnh.
9. Bệnh Ehrlichiosis ở Việt Nam: Thực trạng và ghi nhận lâm sàng
Tại Việt Nam, các ca bệnh Ehrlichiosis ở người chưa được thống kê đầy đủ do còn thiếu hệ thống chẩn đoán phổ cập. Tuy nhiên, ở chó, bệnh đã được ghi nhận nhiều tại các tỉnh thành phía Nam như TP.HCM, Cần Thơ, Đồng Nai…
Các bác sĩ thú y thường xuyên phát hiện các trường hợp chó bị Ehrlichia canis với biểu hiện sốt, xuất huyết, thiếu máu. Việc xét nghiệm PCR và nhuộm máu ngoại vi cho thấy nhiều trường hợp dương tính rõ ràng.
“Trong năm 2024, phòng khám chúng tôi đã tiếp nhận hơn 120 trường hợp chó mắc Ehrlichiosis, chủ yếu đến từ các khu vực có khí hậu nóng ẩm.”
– Bác sĩ Nguyễn Minh Phúc, Phòng khám thú y Vĩnh Lộc, TP.HCM
10. Câu chuyện thực tế: Một ca bệnh Ehrlichiosis ở chó tại TP.HCM
Anh Hưng (Quận 2, TP.HCM) chia sẻ:
“Con chó cưng của tôi tên là Ken bỗng nhiên mệt mỏi, sốt cao, bỏ ăn và có những nốt xuất huyết nhỏ ở da. Sau khi đưa đi khám, bác sĩ kết luận Ken bị Ehrlichiosis do ve cắn. Nhờ phát hiện sớm và điều trị bằng doxycycline trong gần một tháng, Ken đã hồi phục hoàn toàn.”
Câu chuyện của anh Hưng cho thấy tầm quan trọng của việc theo dõi sức khỏe thú cưng thường xuyên và kiểm soát ve chặt chẽ để phòng bệnh.
11. Kết luận
Bệnh Ehrlichiosis là một căn bệnh nguy hiểm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người và vật nuôi nếu không được phát hiện kịp thời. Việc hiểu rõ triệu chứng, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán và điều trị là điều kiện tiên quyết để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
ThuVienBenh.com – nơi cung cấp thông tin y khoa chính xác, cập nhật và dễ hiểu – luôn đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc sức khỏe mỗi ngày.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Bệnh Ehrlichiosis có lây từ chó sang người không?
Không trực tiếp. Bệnh lây qua trung gian là ve ký sinh. Người bị lây khi bị ve đã nhiễm vi khuẩn Ehrlichia cắn.
2. Bệnh này có chữa khỏi hoàn toàn không?
Có. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm bằng kháng sinh phù hợp, người và chó đều có thể hồi phục hoàn toàn.
3. Có cách nào để phòng bệnh hiệu quả không?
Cách tốt nhất là tránh bị ve cắn, sử dụng thuốc chống ve, kiểm tra cơ thể sau khi đi rừng và chăm sóc thú cưng đúng cách.
4. Bệnh Ehrlichiosis có nguy hiểm không?
Có thể gây tử vong nếu không điều trị kịp thời, đặc biệt là ở người suy giảm miễn dịch hoặc thú cưng mắc thể mạn tính.
5. Có cần đưa chó đi xét nghiệm định kỳ không?
Có. Việc xét nghiệm định kỳ, đặc biệt khi thú cưng sống ngoài trời hoặc đã từng bị ve cắn, giúp phát hiện bệnh sớm và tránh biến chứng nguy hiểm.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.