Bệnh bạch cầu mạn dòng lympho (Chronic Lymphocytic Leukemia – CLL) là dạng ung thư máu phổ biến nhất ở người lớn tuổi, đặc biệt tại các nước phương Tây. Tại Việt Nam, căn bệnh này đang có xu hướng gia tăng, tuy nhiên nhiều người bệnh chưa nhận thức đầy đủ về mức độ nguy hiểm cũng như hướng điều trị khoa học. Bài viết sau từ ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và các phương pháp điều trị hiện nay đối với căn bệnh này.
Bệnh bạch cầu mạn dòng lympho là gì?
Bệnh bạch cầu mạn dòng lympho là một thể ung thư máu mãn tính, phát triển từ dòng tế bào lympho B – một thành phần thiết yếu trong hệ miễn dịch. Khi mắc bệnh, cơ thể người bệnh sản xuất quá mức các tế bào lympho bất thường nhưng lại không đảm nhận được chức năng miễn dịch bình thường. Các tế bào này tích tụ trong máu, tủy xương, hạch bạch huyết, gan, lách, dẫn tới suy giảm khả năng miễn dịch và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.
Khác với bạch cầu cấp, tiến triển bệnh CLL thường diễn ra âm thầm qua nhiều năm. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi và điều trị hợp lý, bệnh vẫn có thể diễn biến nặng, ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng và thời gian sống.
Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
Đến nay, y học vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh bạch cầu mạn dòng lympho. Tuy nhiên, các chuyên gia đã chỉ ra một số yếu tố nguy cơ liên quan chặt chẽ đến khả năng khởi phát bệnh, bao gồm:
- Tuổi tác: Bệnh thường gặp nhất ở người từ 60 tuổi trở lên.
- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh, nguy cơ di truyền tăng cao.
- Yếu tố di truyền: Đột biến gen liên quan hệ miễn dịch hoặc kiểm soát tế bào lympho.
- Tiếp xúc hóa chất: Dung môi công nghiệp, thuốc trừ sâu, đặc biệt là người làm nông nghiệp lâu năm.
- Yếu tố giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới (tỷ lệ gấp 1,5 – 2 lần).
Theo nghiên cứu từ Hiệp hội Huyết học Hoa Kỳ (ASH), khoảng 5 – 10% trường hợp có yếu tố di truyền rõ ràng từ người thân thế hệ trước.
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết bệnh
Giai đoạn đầu, bệnh tiến triển âm thầm, người bệnh có thể không cảm nhận triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, khi tế bào bất thường tích tụ đủ lớn, các dấu hiệu lâm sàng dần xuất hiện:
- Mệt mỏi kéo dài dù nghỉ ngơi đầy đủ.
- Sút cân không rõ nguyên nhân trong thời gian ngắn.
- Sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi đêm.
- Hạch cổ, nách, bẹn nổi to, mềm, di động.
- Lách to, đau tức vùng dưới sườn trái.
- Da xanh xao, dễ bầm tím hoặc chảy máu chân răng, mũi.
Trong nhiều trường hợp, bệnh được phát hiện tình cờ khi xét nghiệm máu định kỳ thấy số lượng bạch cầu lympho tăng cao bất thường.
Phân loại bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
Bạch cầu lympho mạn thể điển hình
Đây là thể phổ biến nhất, đặc trưng bởi sự tăng sinh đơn thuần của lympho B trong máu và hạch. Bệnh tiến triển chậm, đôi khi không cần điều trị ngay, chủ yếu theo dõi sát.
Bạch cầu lympho mạn thể không điển hình
Biểu hiện lâm sàng rầm rộ, diễn tiến nhanh hơn, dễ biến chứng sang các thể ác tính khác như lymphoma hoặc hội chứng Richter (bạch cầu lympho biến thể thành u lympho ác tính).
Đối tượng dễ mắc bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
Nhiều nghiên cứu dịch tễ đã ghi nhận một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với dân số chung:
- Người trên 60 tuổi (chiếm hơn 70% ca bệnh).
- Nam giới.
- Người có người thân ruột thịt từng mắc CLL.
- Người làm việc trong môi trường tiếp xúc hóa chất độc hại lâu năm.
Các phương pháp chẩn đoán bạch cầu mạn dòng lympho
Để chẩn đoán chính xác bệnh bạch cầu mạn dòng lympho, bác sĩ sẽ dựa vào sự kết hợp giữa lâm sàng và cận lâm sàng:
Xét nghiệm máu ngoại vi
- Số lượng lympho B tăng cao > 5 G/L trong máu.
- Thiếu máu nhẹ, giảm tiểu cầu trong giai đoạn muộn.
Tủy đồ
- Phát hiện sự xâm lấn của lympho B bất thường trong tủy xương.
Sinh thiết hạch hoặc mô liên quan
- Xác định tính chất tăng sinh, ác tính của hạch, loại trừ các lymphoma khác.
Xét nghiệm miễn dịch – tế bào học (Flow Cytometry)
- Đánh dấu đặc hiệu CD5+, CD19+, CD20+, CD23+ của tế bào lympho B bất thường.
- Đây là xét nghiệm mang tính chất “vàng” để chẩn đoán bệnh chính xác.
Trung tâm Y học hạt nhân & Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai khuyến nghị mọi bệnh nhân nghi ngờ cần thực hiện đầy đủ các bước trên để đảm bảo độ chính xác.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
Dù tiến triển âm thầm nhưng bệnh bạch cầu mạn dòng lympho vẫn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời:
- Suy giảm miễn dịch nghiêm trọng: Bệnh nhân rất dễ nhiễm trùng cơ hội do hệ miễn dịch yếu.
- Thiếu máu, xuất huyết: Do tủy xương bị xâm lấn, hạn chế khả năng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu.
- Biến chứng sang u lympho ác tính: Chuyển thể hội chứng Richter, tiên lượng rất xấu.
- Biến chứng thận: Tăng acid uric, suy thận do quá trình chết tế bào hàng loạt (hội chứng ly giải khối u).
- Lách to gây vỡ lách: Hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu bệnh nhân có biến chứng sớm thì thời gian sống trung bình chỉ còn khoảng 3 – 5 năm.
Điều trị bệnh bạch cầu mạn dòng lympho hiện nay
Phác đồ điều trị bệnh bạch cầu mạn dòng lympho hiện nay tùy thuộc vào giai đoạn bệnh, mức độ tiến triển và thể trạng tổng quát của người bệnh. Không phải tất cả trường hợp đều cần điều trị ngay lập tức. Nguyên tắc chung là “chỉ điều trị khi thật sự cần thiết”.
Theo dõi sát (Watch and Wait)
Đối với bệnh nhân giai đoạn sớm, không triệu chứng hoặc tiến triển chậm, bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi định kỳ mỗi 3 – 6 tháng:
- Xét nghiệm máu theo dõi số lượng bạch cầu, hồng cầu, tiểu cầu.
- Khám lâm sàng, đánh giá kích thước hạch, lách.
Thời gian theo dõi có thể kéo dài nhiều năm mà không ảnh hưởng đáng kể tới chất lượng cuộc sống.
Hóa trị
Hóa trị sử dụng các thuốc gây độc tế bào nhằm tiêu diệt bạch cầu lympho bất thường:
- Phác đồ FCR: Fludarabine + Cyclophosphamide + Rituximab.
- Bendamustine + Rituximab.
Đây vẫn là lựa chọn nền tảng cho bệnh nhân thể lực tốt, tuổi dưới 65.
Miễn dịch trị liệu
Thuốc kháng thể đơn dòng Rituximab, Obinutuzumab giúp tiêu diệt tế bào ung thư bằng cơ chế miễn dịch đặc hiệu, ít độc tính hơn hóa trị.
Liệu pháp nhắm đích
Các thuốc mới giúp ức chế tín hiệu tăng sinh của tế bào lympho B, mang lại hiệu quả cao:
- Ibrutinib (ức chế Bruton’s tyrosine kinase – BTK).
- Venetoclax (ức chế BCL-2).
Ưu điểm: Ít tác dụng phụ, phù hợp người lớn tuổi, bệnh nhân có biến đổi gen nguy cơ cao (del 17p, TP53 đột biến).
Ghép tế bào gốc tạo máu
Chỉ định trong trường hợp bệnh tái phát, kháng trị. Ghép tế bào gốc giúp tái lập hệ miễn dịch mới, loại bỏ hoàn toàn tế bào ác tính.
Theo Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, ghép tế bào gốc mang lại tỉ lệ sống 5 năm cho CLL kháng trị đạt 50 – 60%.
Tiên lượng sống cho bệnh nhân bạch cầu mạn dòng lympho
Tiên lượng bệnh phụ thuộc nhiều yếu tố:
- Tuổi tác khi phát hiện bệnh.
- Chỉ số huyết học: thiếu máu, giảm tiểu cầu.
- Biến đổi gen nguy cơ: del 17p, TP53 đột biến làm tiên lượng xấu hơn.
- Thời gian tiến triển bệnh từ chẩn đoán đến điều trị.
Theo Hiệp hội Huyết học Châu Âu (EHA):
| Giai đoạn bệnh | Thời gian sống trung bình |
|---|---|
| Giai đoạn sớm (Binet A, Rai 0-1) | 10 – 20 năm |
| Giai đoạn tiến triển (Binet B, Rai 2-3) | 5 – 10 năm |
| Giai đoạn muộn (Binet C, Rai 4) | 2 – 5 năm |
Câu chuyện thực tế về người sống khỏe với bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
“Tôi từng nghĩ mình không thể sống lâu khi biết mình bị bạch cầu mạn dòng lympho. Nhưng nhờ hiểu rõ bệnh, tuân thủ điều trị, đến nay tôi vẫn khỏe mạnh, sống hạnh phúc cùng gia đình suốt 7 năm qua.” — Chia sẻ từ một bệnh nhân thật tại TP.HCM.
Câu chuyện này là minh chứng rõ ràng rằng bạch cầu lympho mạn tính không phải là dấu chấm hết nếu người bệnh chủ động, tuân thủ y khoa và tích cực điều trị.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy tất cả thông tin y khoa chính xác, dễ hiểu
Cam kết cung cấp thông tin chuẩn y khoa
Toàn bộ nội dung trên ThuVienBenh.com được tổng hợp, biên soạn từ các nguồn uy tín hàng đầu: WHO, EHA, ASH, kết hợp kinh nghiệm thực tế lâm sàng tại Việt Nam.
Nội dung được cập nhật từ chuyên gia y tế
Chúng tôi hiểu rằng sức khỏe là mối quan tâm hàng đầu. Mỗi bài viết đều được kiểm duyệt bởi đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, đảm bảo tính chính xác, kịp thời, dễ hiểu cho mọi đối tượng.
FAQ: Những câu hỏi thường gặp về bệnh bạch cầu mạn dòng lympho
1. Bệnh bạch cầu mạn dòng lympho có chữa khỏi không?
Hiện nay chưa có phương pháp nào điều trị khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân sống khỏe mạnh, bình thường hàng chục năm nhờ theo dõi sát và điều trị hiện đại.
2. Bệnh có di truyền không?
Yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ nhưng không đồng nghĩa chắc chắn bạn sẽ mắc bệnh nếu người thân từng mắc.
3. Tôi nên ăn uống, sinh hoạt thế nào khi mắc bệnh?
Chế độ ăn lành mạnh, vệ sinh tốt, hạn chế tiếp xúc nguồn lây nhiễm. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc Đông y, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc khi chưa có ý kiến bác sĩ.
4. Bao lâu cần tái khám định kỳ?
Tùy từng giai đoạn, bác sĩ sẽ hẹn 3 – 6 tháng hoặc sớm hơn nếu có dấu hiệu bất thường.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.