Khò khè là hiện tượng thở có tiếng rít, tiếng rù rì như huýt sáo mỗi khi trẻ hít vào hoặc thở ra. Đây không chỉ là một biểu hiện thường gặp ở trẻ nhỏ mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng về đường hô hấp. Trên thực tế, rất nhiều bậc cha mẹ đã từng lo lắng khi con mình xuất hiện tình trạng khò khè kéo dài mà không biết nên xử lý như thế nào cho đúng. Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, cách phân biệt cũng như hướng dẫn xử lý hiệu quả hiện tượng khò khè ở trẻ.
Giới thiệu chung về hiện tượng khò khè ở trẻ
1. Khò khè là gì?
Khò khè là tiếng thở có âm thanh bất thường phát ra từ đường hô hấp dưới, thường là do sự cản trở luồng không khí đi qua khí quản, phế quản hoặc các nhánh nhỏ hơn. Âm thanh này thường nghe rõ hơn khi trẻ thở ra.
2. Âm thanh khò khè ở trẻ khác gì so với bình thường?
Khác với tiếng thở bình thường – êm và nhẹ – tiếng khò khè có thể nghe như tiếng rít, tiếng rù rì hoặc tiếng huýt sáo nhẹ. Trong một số trường hợp nặng, tiếng khò khè có thể kèm theo co rút lồng ngực, da tím tái hoặc nhịp thở bất thường.
3. Tình trạng này phổ biến ở độ tuổi nào?
Trẻ em dưới 2 tuổi là nhóm dễ bị khò khè nhất do đường thở còn nhỏ và dễ bị viêm nhiễm. Tuy nhiên, tình trạng này cũng có thể xảy ra ở trẻ lớn hơn nếu có các yếu tố nguy cơ như hen suyễn, viêm phế quản hoặc dị vật đường thở.
Nguyên nhân khiến trẻ bị khò khè
1. Viêm tiểu phế quản
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây khò khè ở trẻ dưới 2 tuổi. Viêm tiểu phế quản thường do virus RSV gây ra, làm viêm và phù nề lớp niêm mạc đường thở nhỏ khiến trẻ khó thở, ho và khò khè liên tục.
2. Hen suyễn (hen phế quản)
Hen suyễn là bệnh lý mạn tính gây viêm đường hô hấp. Ở trẻ nhỏ, bệnh thường biểu hiện qua các cơn khò khè, ho về đêm, khó thở, đặc biệt khi thay đổi thời tiết hoặc tiếp xúc dị nguyên.
3. Dị vật đường thở
Trẻ nhỏ thường có thói quen cho đồ vật vào miệng. Dị vật lọt vào khí quản có thể gây tắc nghẽn từng phần hoặc hoàn toàn, dẫn đến khò khè đột ngột, ho sặc, tím tái. Đây là tình huống khẩn cấp cần can thiệp ngay.
4. Trào ngược dạ dày thực quản
Ở trẻ sơ sinh, trào ngược sinh lý là hiện tượng phổ biến. Tuy nhiên, nếu axit dạ dày trào ngược thường xuyên lên vùng hầu họng và khí quản có thể gây kích thích, dẫn đến khò khè, ho kéo dài, nôn trớ.
5. Nhiễm trùng hô hấp trên lan xuống dưới
Cảm lạnh, viêm họng, viêm amidan nếu không được kiểm soát tốt có thể lan xuống phế quản gây ra tình trạng khò khè. Trẻ thường có sốt nhẹ, ho, sổ mũi kèm theo triệu chứng hô hấp dưới.
6. Dị tật bẩm sinh đường thở
Một số trẻ sinh ra đã có bất thường về giải phẫu đường thở như mềm sụn thanh quản (laryngomalacia), dị dạng khí quản… Những dị tật này khiến trẻ dễ bị khò khè kéo dài, đặc biệt khi nằm hoặc bú.
Khò khè ở trẻ có nguy hiểm không?
1. Các yếu tố cần theo dõi
Mặc dù khò khè có thể tự giới hạn trong nhiều trường hợp nhẹ, nhưng cũng là dấu hiệu cần theo dõi sát nếu đi kèm các biểu hiện sau:
- Trẻ bú kém, bỏ bú
- Khò khè kéo dài >5 ngày
- Thở rút lõm lồng ngực, cánh mũi phập phồng
- Tím môi, tay chân lạnh
- Sốt cao không hạ
2. Biến chứng có thể gặp
Nếu không được xử lý kịp thời, trẻ bị khò khè có thể gặp các biến chứng như:
- Viêm phổi
- Suy hô hấp cấp
- Thiếu oxy não
- Suy dinh dưỡng do ăn uống kém kéo dài
3. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?
Phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
- Trẻ dưới 3 tháng tuổi bị khò khè
- Khò khè kèm sốt >38.5°C
- Thở nhanh, nông, lồng ngực rút lõm
- Trẻ ngủ li bì, bỏ bú hoàn toàn
Phân biệt khò khè do cảm lạnh, hen suyễn và các nguyên nhân khác
1. Khò khè do virus cảm lạnh
Thường xuất hiện sau vài ngày sốt, hắt hơi, sổ mũi. Trẻ có thể chỉ khò khè nhẹ, không liên tục. Tình trạng này thường tự hết sau 5–7 ngày.
2. Khò khè do hen suyễn
Đây là dạng khò khè tái phát, có tính chất chu kỳ. Trẻ có thể bị ho về đêm, có tiền sử dị ứng hoặc gia đình có người bị hen.
3. Cách phân biệt qua triệu chứng
| Đặc điểm | Khò khè do cảm lạnh | Khò khè do hen suyễn |
|---|---|---|
| Thời điểm xuất hiện | Sau sốt, ho nhẹ | Đêm khuya, sau vận động |
| Tính chất lặp lại | Hiếm tái phát | Tái phát nhiều lần |
| Yếu tố kèm theo | Không đặc hiệu | Có dị ứng, cơ địa hen |
| Hồi phục | Trong vài ngày | Cần điều trị dài hạn |
4. Vai trò của bác sĩ nhi khoa trong chẩn đoán chính xác
Do có nhiều nguyên nhân gây khò khè ở trẻ, việc đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa nhi – hô hấp là rất quan trọng. Bác sĩ sẽ dựa vào bệnh sử, thăm khám và nếu cần có thể chỉ định thêm xét nghiệm hình ảnh để xác định nguyên nhân cụ thể và hướng điều trị phù hợp.
Phương pháp chẩn đoán nguyên nhân khò khè
1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử
Bác sĩ sẽ khai thác kỹ các triệu chứng của trẻ: thời điểm xuất hiện khò khè, tiếng khò khè như thế nào, có tái đi tái lại không, có kèm theo ho, sốt, nôn trớ, khó thở… Việc hỏi bệnh sử giúp xác định nguy cơ dị ứng, hen suyễn hoặc tiếp xúc với tác nhân gây bệnh.
2. Chụp X-quang phổi
Phim X-quang ngực giúp bác sĩ đánh giá tình trạng viêm phổi, tắc nghẽn, khí phế thủng, hoặc dấu hiệu dị vật gây cản trở đường thở. Đây là xét nghiệm cơ bản nhưng rất quan trọng.
3. Nội soi hô hấp nếu nghi ngờ dị vật
Trong các trường hợp trẻ có biểu hiện khò khè đột ngột sau khi chơi với đồ vật nhỏ, bác sĩ có thể chỉ định nội soi để tìm dị vật trong khí quản hoặc phế quản.
4. Xét nghiệm chức năng hô hấp (trẻ lớn hơn)
Đối với trẻ trên 5 tuổi, có thể đo chức năng hô hấp (spirometry) để đánh giá mức độ tắc nghẽn, giúp chẩn đoán hen phế quản. Ở trẻ nhỏ hơn, các xét nghiệm này khó thực hiện vì không phối hợp được.
Cách xử lý tình trạng khò khè ở trẻ
1. Điều trị nguyên nhân gốc
Tuỳ thuộc vào nguyên nhân, bác sĩ sẽ có hướng điều trị phù hợp:
- Kháng sinh nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn
- Thuốc kháng virus trong trường hợp đặc biệt
- Gắp dị vật nếu có tắc nghẽn do dị vật
- Điều trị trào ngược dạ dày thực quản
2. Điều trị triệu chứng: thuốc giãn phế quản, khí dung
Trẻ có thể được chỉ định dùng thuốc giãn phế quản (Salbutamol, Ventolin…) thông qua máy khí dung hoặc hít. Thuốc giúp mở rộng đường thở và giảm tiếng khò khè nhanh chóng.
3. Chăm sóc tại nhà đúng cách
- Cho trẻ nghỉ ngơi, tránh khóc nhiều
- Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý
- Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng ngực và cổ
- Cho trẻ bú hoặc ăn uống đầy đủ để tăng sức đề kháng
4. Dấu hiệu cần đưa trẻ nhập viện ngay
- Trẻ thở nhanh, lồng ngực rút lõm
- Da môi tím tái, không đáp ứng với điều trị tại nhà
- Trẻ li bì, mệt lả, bú kém
- Khò khè nặng kèm ho dữ dội hoặc nôn trớ liên tục
Cách phòng ngừa khò khè ở trẻ nhỏ
1. Giữ vệ sinh môi trường sống
Đảm bảo phòng của trẻ thông thoáng, tránh ẩm mốc. Thường xuyên vệ sinh chăn, gối, nệm, đồ chơi để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc.
2. Tiêm phòng đầy đủ
Các loại vắc-xin như phòng cúm, phế cầu, ho gà, sởi – quai bị – rubella (MMR)… giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng hô hấp gây khò khè.
3. Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc, dị nguyên
Khói thuốc lá, nước hoa, lông thú cưng, phấn hoa có thể gây kích ứng niêm mạc hô hấp, làm khởi phát các cơn khò khè ở trẻ có cơ địa dị ứng.
4. Theo dõi sát các bệnh nền hô hấp ở trẻ
Trẻ có tiền sử viêm phế quản tái phát, hen suyễn hoặc trào ngược dạ dày thực quản cần được theo dõi sát, tái khám định kỳ để kiểm soát tốt triệu chứng.
Chia sẻ thực tế: Câu chuyện từ một người mẹ
“Ban đầu tôi nghĩ con chỉ bị ho do thời tiết thay đổi. Nhưng sau đó tiếng thở khò khè ngày càng rõ, nhất là vào ban đêm. Sau khi đưa đi khám, bác sĩ chẩn đoán cháu bị viêm tiểu phế quản. Rất may là phát hiện sớm nên điều trị kịp thời. Từ đó, tôi luôn để ý đến từng biểu hiện nhỏ của con.” – Chị Thanh Hương (Hà Nội)
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy thông tin y khoa đáng tin cậy
Chúng tôi tin rằng việc hiểu rõ triệu chứng, nguyên nhân và cách xử lý các vấn đề sức khỏe của trẻ nhỏ là yếu tố then chốt giúp cha mẹ chủ động trong việc chăm sóc và phòng bệnh. Thư Viện Bệnh là nguồn cung cấp thông tin y khoa đầy đủ, chính xác, được biên soạn bởi các chuyên gia có chuyên môn và kinh nghiệm trong ngành.
Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Trẻ bị khò khè có cần dùng kháng sinh không?
Không phải tất cả trường hợp khò khè đều cần dùng kháng sinh. Nếu nguyên nhân là do virus, kháng sinh không có tác dụng. Bác sĩ sẽ chỉ định dựa trên nguyên nhân cụ thể.
2. Khò khè có phải là dấu hiệu của hen suyễn không?
Không phải luôn luôn. Tuy nhiên, nếu trẻ khò khè tái đi tái lại nhiều lần, đặc biệt vào ban đêm hoặc sau khi vận động, cần nghĩ đến khả năng hen phế quản.
3. Có nên xông tinh dầu cho trẻ bị khò khè?
Cần cẩn trọng khi xông tinh dầu cho trẻ, nhất là trẻ dưới 2 tuổi vì dễ gây kích ứng niêm mạc hô hấp. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
4. Trẻ khò khè khi ngủ có nguy hiểm không?
Nếu tiếng khò khè nhẹ, không ảnh hưởng đến bú/ngủ thì có thể theo dõi. Tuy nhiên, nếu đi kèm dấu hiệu khó thở, cần đưa trẻ đi khám để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng.
5. Làm sao phân biệt khò khè do dị vật và do viêm nhiễm?
Dị vật gây khò khè thường khởi phát đột ngột, sau khi chơi với đồ vật nhỏ và có thể kèm theo sặc, ho dữ dội. Trong khi đó, khò khè do viêm nhiễm diễn tiến từ từ, có thể kèm sốt, ho có đờm.
Nguồn tham khảo: Bệnh viện Nhi Trung Ương, Hội Hô Hấp Việt Nam, Tài liệu Hướng dẫn Chẩn đoán và Điều trị Bệnh lý Hô Hấp ở Trẻ em – Bộ Y tế
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.