Nhiễm giun đũa chó, mèo hay còn gọi là toxocariasis là một bệnh ký sinh trùng có thể lây từ động vật sang người, gây tổn thương nghiêm trọng đến gan, mắt, phổi và cả hệ thần kinh trung ương. Mặc dù ít người biết đến, nhưng căn bệnh này lại khá phổ biến ở trẻ nhỏ và người nuôi thú cưng, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng khí hậu nhiệt đới như Việt Nam.
Điều nguy hiểm là bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, dễ bị bỏ qua cho đến khi phát hiện tổn thương nội tạng nặng nề. Do đó, hiểu rõ về nguyên nhân, dấu hiệu, cách chẩn đoán và phòng ngừa là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
Tổng quan về nhiễm giun đũa chó, mèo
Giun đũa chó, mèo là gì?
Giun đũa chó, mèo là loài ký sinh trùng thuộc chi Toxocara, phổ biến nhất là Toxocara canis (ở chó) và Toxocara cati (ở mèo). Trong cơ thể chó mèo, ấu trùng của chúng phát triển trong ruột và được thải ra ngoài theo phân, sau đó xâm nhập vào môi trường đất, cát hoặc nước và có thể lây nhiễm cho con người.
Khi con người – đặc biệt là trẻ nhỏ – vô tình nuốt phải trứng giun (qua tay bẩn, đồ chơi, thực phẩm nhiễm bẩn…), trứng sẽ nở thành ấu trùng, di chuyển qua máu đến các cơ quan khác nhau, gây tổn thương đa cơ quan mà không phát triển thành giun trưởng thành.
Tác nhân gây bệnh
- Toxocara canis: ký sinh phổ biến ở chó con, là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ở người.
- Toxocara cati: ít phổ biến hơn nhưng vẫn có khả năng gây bệnh nếu tiếp xúc với mèo nhiễm giun.
Theo CDC Hoa Kỳ, khoảng 14% dân số Mỹ có kháng thể với Toxocara, chứng tỏ đã từng nhiễm bệnh hoặc tiếp xúc. Ở các nước nhiệt đới như Việt Nam, tỷ lệ có thể cao hơn đáng kể, nhất là ở khu vực nông thôn.
Bệnh phổ biến ở đâu và lây qua đường nào?
Nhiễm giun đũa chó mèo có mặt ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt phổ biến ở:
- Các vùng nông thôn, nơi chó mèo không được tẩy giun định kỳ.
- Khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới có điều kiện vệ sinh kém.
- Những nơi công cộng như công viên, sân chơi, trường học không đảm bảo vệ sinh thú nuôi.
Đường lây chủ yếu là tiêu hóa gián tiếp qua:
- Tiếp xúc đất hoặc cát nhiễm phân chó, mèo chứa trứng giun.
- Ăn rau sống, hoa quả chưa rửa sạch kỹ.
- Vệ sinh cá nhân không đảm bảo sau khi chơi với thú cưng.
Triệu chứng nhiễm giun đũa chó, mèo
Thể ẩn (Visceral Larva Migrans – VLM)
Thể ẩn xảy ra khi ấu trùng giun di chuyển đến gan, phổi, tim hoặc hệ bạch huyết. Dạng này thường gặp ở trẻ em và biểu hiện như một bệnh nhiễm trùng không đặc hiệu với các triệu chứng sau:
- Sốt nhẹ kéo dài
- Ho khan, khó thở
- Đau bụng, gan to
- Mệt mỏi, sụt cân
- Tăng bạch cầu ái toan rõ rệt trong máu
Trong nhiều trường hợp, người bệnh không biết mình đã nhiễm vì triệu chứng mờ nhạt và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như nhiễm virus, viêm phổi, viêm gan…
Thể ở mắt (Ocular Larva Migrans – OLM)
Thể này hiếm gặp hơn nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng như giảm thị lực hoặc mù vĩnh viễn nếu không được chẩn đoán sớm:
- Giảm thị lực một mắt đột ngột
- Đau nhức trong mắt
- Viêm võng mạc, viêm thần kinh thị giác
- Xuất hiện khối u giả trong mắt (pseudotumor)
Thể thần kinh trung ương
Trong một số ít trường hợp, ấu trùng có thể xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, gây nên:
- Co giật
- Đau đầu dữ dội
- Rối loạn tri giác
- Liệt nhẹ hoặc tổn thương thần kinh
Đây là thể nặng nhất và có thể gây di chứng lâu dài nếu không phát hiện kịp thời.
Biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra
Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Sẹo võng mạc vĩnh viễn gây mù
- Viêm gan mãn tính do tổn thương kéo dài
- Viêm phổi kéo dài, suy giảm miễn dịch
- Rối loạn phát triển ở trẻ nhỏ
Đối tượng có nguy cơ cao
Trẻ em
Trẻ nhỏ thường chơi đất cát, ít chú ý vệ sinh tay sau khi tiếp xúc với chó mèo hoặc môi trường bẩn. Một nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ trẻ em dưới 10 tuổi nhiễm Toxocara có thể lên đến 25% ở một số vùng nông thôn.
Người sống gần chó, mèo không tiêm phòng
Nuôi thú cưng mà không tẩy giun định kỳ là một trong những nguyên nhân chính khiến bệnh lây lan. Trứng giun có thể tồn tại trong môi trường đất lên đến nhiều năm, khó kiểm soát hoàn toàn.
Người làm nghề chăm sóc thú cưng, thú y
Những người làm trong ngành chăm sóc thú cưng (grooming, thú y, trạm cứu hộ…) có nguy cơ tiếp xúc cao với nguồn bệnh nếu không đeo găng tay và giữ vệ sinh đầy đủ.
Chẩn đoán nhiễm giun đũa chó, mèo
Thăm khám lâm sàng
Việc chẩn đoán nhiễm Toxocara không dễ dàng do các triệu chứng không đặc hiệu. Bác sĩ thường dựa vào tiền sử tiếp xúc với chó, mèo, biểu hiện lâm sàng nghi ngờ và các dấu hiệu như:
- Sốt nhẹ kéo dài không rõ nguyên nhân
- Gan to, đau vùng hạ sườn phải
- Tăng bạch cầu ái toan trong công thức máu
Xét nghiệm huyết thanh học
Đây là phương pháp xác định chính xác người bệnh có nhiễm giun đũa chó hay không:
- ELISA: xét nghiệm kháng thể kháng Toxocara – độ nhạy cao
- Western Blot: giúp xác định đặc hiệu hơn khi ELISA dương tính
Xét nghiệm phân thông thường không có ý nghĩa vì ấu trùng không phát triển thành giun trưởng thành trong cơ thể người, do đó không có trứng trong phân.
Hình ảnh học
Khi nghi ngờ có tổn thương ở gan, phổi hoặc thần kinh trung ương, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có thể hỗ trợ:
- Siêu âm bụng: phát hiện nốt tăng âm ở gan
- CT scan hoặc MRI: đánh giá tổn thương ở não, mắt hoặc phổi
Phương pháp điều trị
Thuốc kháng giun
Điều trị chính là dùng thuốc diệt ấu trùng, phổ biến nhất là:
- Albendazole: 10–15 mg/kg/ngày, chia làm 2 lần, trong 5–10 ngày
- Mebendazole: 100 mg x 2 lần/ngày, trong 3 tuần
Bác sĩ có thể chỉ định điều trị lặp lại sau 3–6 tháng nếu triệu chứng còn kéo dài.
Điều trị hỗ trợ
Trường hợp bệnh nặng hoặc có tổn thương viêm quá mức, có thể dùng thêm:
- Thuốc chống viêm corticosteroid (Prednisolone)
- Thuốc giảm đau, hạ sốt, tăng cường miễn dịch
Theo dõi và tái khám
Sau điều trị, bệnh nhân cần tái khám để theo dõi chỉ số bạch cầu ái toan, các triệu chứng toàn thân và thị lực nếu có tổn thương mắt. Thời gian phục hồi phụ thuộc mức độ tổn thương trước đó.
Phòng ngừa nhiễm giun đũa chó, mèo
Tẩy giun định kỳ cho chó, mèo
Đây là biện pháp quan trọng nhất. Thú cưng cần được:
- Tẩy giun lần đầu từ 2 tuần tuổi
- Lặp lại mỗi 3 tháng/lần với thuốc chuyên dụng
- Khám thú y định kỳ để sàng lọc bệnh
Vệ sinh môi trường sống
Giữ môi trường xung quanh sạch sẽ giúp hạn chế trứng giun tồn tại và phát tán:
- Không để chó mèo phóng uế bừa bãi
- Làm sạch sân vườn, nơi trẻ chơi thường xuyên
- Không cho trẻ chơi với đất cát nghi nhiễm bẩn
Vệ sinh cá nhân và ăn uống an toàn
- Rửa tay kỹ trước khi ăn và sau khi chơi với thú cưng
- Rửa sạch rau sống, trái cây bằng nước muối hoặc nước sạch nhiều lần
- Hạn chế để trẻ ngậm tay, đồ chơi rơi xuống đất
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Dấu hiệu cảnh báo nghi ngờ nhiễm giun
Nên đến cơ sở y tế khi có các biểu hiện sau mà không rõ nguyên nhân:
- Sốt kéo dài, ho khan, mệt mỏi
- Đau bụng, gan to, rối loạn tiêu hóa
- Giảm thị lực một bên mắt
- Tăng bạch cầu ái toan
Các tình huống cần xét nghiệm chuyên sâu
- Trẻ sống trong môi trường nhiều chó mèo
- Người từng mắc bệnh liên quan miễn dịch nhưng chưa rõ nguyên nhân
- Người làm việc trong lĩnh vực thú y, cứu hộ động vật
Giải đáp một số câu hỏi thường gặp
Nhiễm sán chó có lây từ người sang người không?
Không. Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người vì ấu trùng không phát triển hoàn chỉnh trong cơ thể người và không bài tiết trứng qua phân.
Có nên nuôi chó, mèo khi nhà có trẻ nhỏ?
Có thể nuôi, nhưng cần đảm bảo vệ sinh và tẩy giun cho thú cưng định kỳ. Trẻ nên được giáo dục cách chăm sóc và chơi với vật nuôi an toàn, luôn rửa tay sạch sau tiếp xúc.
Nhiễm giun đũa chó có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?
Phần lớn các trường hợp có thể điều trị khỏi bằng thuốc kháng giun, nếu phát hiện sớm và điều trị đúng. Tuy nhiên, nếu đã có tổn thương mắt hoặc thần kinh, khả năng phục hồi sẽ thấp hơn.
Kết luận
Nhiễm giun đũa chó, mèo là một bệnh lý ký sinh trùng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu cộng đồng nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe chủ động. Từ việc tẩy giun thú cưng, giữ vệ sinh cá nhân đến khám sức khỏe định kỳ đều đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát bệnh.
Đặc biệt với trẻ nhỏ và người có nguy cơ cao, không nên chủ quan với các biểu hiện sốt, đau bụng kéo dài, mệt mỏi hay giảm thị lực đột ngột. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng giúp tránh tổn thương vĩnh viễn.
Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình bạn – bắt đầu từ những hành động nhỏ hôm nay.
Liên hệ & Tư vấn
Nếu bạn nghi ngờ có dấu hiệu nhiễm giun đũa chó, hãy đến cơ sở y tế gần nhất hoặc liên hệ với chuyên gia ký sinh trùng học để được xét nghiệm và điều trị kịp thời.
ThuVienBenh.com – Kiến thức y học đáng tin cậy, vì sức khỏe cộng đồng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.