Viêm kết mạc do vi khuẩn, hay còn gọi là đau mắt đỏ, là một trong những bệnh lý phổ biến nhất liên quan đến mắt tại Việt Nam, đặc biệt trong mùa hè và mùa mưa. Bệnh gây khó chịu, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và học tập, và có thể lây lan nhanh chóng trong cộng đồng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời.
Tuy thường lành tính, nhưng nếu chủ quan, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm như loét giác mạc hoặc giảm thị lực. Do đó, hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe đôi mắt của bạn và gia đình.
1. Viêm kết mạc do vi khuẩn là gì?
Viêm kết mạc là tình trạng viêm nhiễm lớp màng mỏng trong suốt bao phủ phần trắng của mắt và mặt trong mi mắt – gọi là kết mạc. Khi nguyên nhân là do vi khuẩn, ta gọi đó là viêm kết mạc do vi khuẩn.
Bệnh thường khởi phát nhanh, với các triệu chứng như mắt đỏ, có ghèn màu vàng/xanh và cảm giác cộm xốn như có cát trong mắt.
Phân biệt viêm kết mạc do vi khuẩn và do virus:
- Viêm do vi khuẩn: dử mắt vàng/đặc, có thể dính mắt khi ngủ, thường một mắt trước rồi lan sang mắt kia.
- Viêm do virus: dử mắt trong, kèm chảy nước mắt nhiều, thường tự khỏi sau vài ngày.
Theo TS.BS Lê Thị Minh Hồng (Bệnh viện Mắt TP.HCM): “Viêm kết mạc do vi khuẩn nếu được điều trị sớm bằng kháng sinh thì thường khỏi sau 3–5 ngày và ít biến chứng.”
2. Nguyên nhân gây viêm kết mạc do vi khuẩn
Vi khuẩn gây viêm kết mạc thường lây truyền qua tay, vật dụng cá nhân hoặc tiếp xúc gần. Các loại vi khuẩn phổ biến bao gồm:
- Staphylococcus aureus: thường gây nhiễm trùng ở người lớn.
- Streptococcus pneumoniae: phổ biến ở trẻ em.
- Haemophilus influenzae: dễ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt tại trường học và nhà trẻ.
Đường lây nhiễm:
- Dùng chung khăn mặt, kính mắt, gối hoặc mỹ phẩm mắt.
- Sờ tay bẩn vào mắt.
- Tắm ở hồ bơi không đảm bảo vệ sinh.
Các yếu tố nguy cơ cao:
- Trẻ nhỏ dưới 10 tuổi.
- Người làm việc trong môi trường đông người, công cộng.
- Người có hệ miễn dịch suy giảm.
- Không rửa tay thường xuyên hoặc vệ sinh cá nhân kém.
3. Triệu chứng của viêm kết mạc do vi khuẩn
3.1. Dấu hiệu nhận biết ban đầu
Người mắc viêm kết mạc do vi khuẩn thường có những triệu chứng điển hình sau:
- Mắt đỏ, cảm giác nóng rát, cộm như có dị vật.
- Ghèn mắt màu vàng hoặc xanh đặc, nhiều vào buổi sáng.
- Chảy nước mắt, sưng nhẹ mi mắt.
- Một mắt bị trước, sau đó lây sang mắt kia.
Trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện đau nhức, sợ ánh sáng, thậm chí giảm thị lực tạm thời.
3.2. So sánh triệu chứng với viêm kết mạc do virus hoặc dị ứng
| Tiêu chí | Vi khuẩn | Virus | Dị ứng |
|---|---|---|---|
| Mắt đỏ | Rõ rệt | Rõ rệt | Thường hai bên |
| Ghèn mắt | Vàng/xanh, đặc | Trong, lỏng | Không có |
| Ngứa mắt | Ít | Ít | Rất ngứa |
| Thời gian khỏi | 3–5 ngày (có điều trị) | 5–7 ngày (tự khỏi) | Kéo dài nếu tiếp xúc dị nguyên |
Việc phân biệt chính xác nguyên nhân gây viêm kết mạc là rất quan trọng để điều trị đúng hướng và tránh dùng sai thuốc – đặc biệt là kháng sinh nhỏ mắt chỉ có tác dụng trong trường hợp nhiễm khuẩn.
4. Viêm kết mạc do vi khuẩn có nguy hiểm không?
Đa số các trường hợp viêm kết mạc do vi khuẩn có thể khỏi hoàn toàn nếu được điều trị sớm và đúng cách. Tuy nhiên, nếu không chăm sóc tốt, bệnh có thể gây biến chứng như:
- Loét giác mạc: khi vi khuẩn lan sâu vào mắt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực.
- Viêm mi mắt mãn tính: đặc biệt nếu vệ sinh mắt không đúng cách.
- Lây lan cộng đồng: đặc biệt trong môi trường học đường hoặc công sở.
Ở trẻ sơ sinh, viêm kết mạc do vi khuẩn có thể nguy hiểm hơn và cần điều trị bằng kháng sinh toàn thân. Trường hợp không điều trị kịp thời có thể dẫn đến mù lòa do tổn thương giác mạc.
Thống kê: Theo Bộ Y tế, trong các mùa cao điểm, tỷ lệ học sinh mắc viêm kết mạc tại TP.HCM chiếm tới 15–20% tổng số ca bệnh tại các bệnh viện mắt tuyến quận/huyện.
5. Cách chẩn đoán viêm kết mạc do vi khuẩn
Để xác định chính xác bệnh lý, bác sĩ sẽ dựa vào các yếu tố sau:
- Khám lâm sàng: nhìn bằng mắt thường các biểu hiện đỏ mắt, sưng mi, dử mắt màu vàng/xanh.
- Lịch sử tiếp xúc: hỏi về khả năng tiếp xúc với người bệnh hoặc vệ sinh cá nhân gần đây.
- Cấy dịch mắt: áp dụng trong trường hợp bệnh kéo dài, kháng điều trị hoặc nghi ngờ biến chứng.
- Phân biệt với các bệnh lý khác: như viêm loét giác mạc, viêm mống mắt… nếu có đau nhức, giảm thị lực rõ.
Theo PGS.TS Nguyễn Đức Anh (BV Mắt Trung ương): “Việc khám và chẩn đoán sớm giúp rút ngắn thời gian điều trị và hạn chế lây lan trong cộng đồng, nhất là trong mùa cao điểm dịch bệnh.”
6. Phương pháp điều trị hiệu quả
6.1. Thuốc nhỏ mắt kháng sinh
Điều trị chính của viêm kết mạc do vi khuẩn là sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng sinh. Một số loại thuốc thường được kê đơn bao gồm:
- Chloramphenicol: thường dùng cho người lớn và trẻ em trên 2 tuổi.
- Tobramycin: kháng sinh phổ rộng, hiệu quả cao với nhiều loại vi khuẩn.
- Levofloxacin hoặc Ciprofloxacin: dùng trong trường hợp nặng hoặc vi khuẩn kháng thuốc.
Người bệnh cần nhỏ thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, thường mỗi 2–4 giờ/lần trong vài ngày đầu, sau đó giảm dần. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể gây kháng thuốc hoặc làm bệnh kéo dài.
6.2. Điều trị hỗ trợ
Bên cạnh dùng thuốc, người bệnh nên kết hợp các biện pháp hỗ trợ để giảm khó chịu và đẩy nhanh quá trình hồi phục:
- Chườm ấm mắt 2–3 lần/ngày giúp làm sạch dử mắt và giảm sưng.
- Dùng khăn riêng, không dùng chung vật dụng cá nhân.
- Tránh dụi mắt hoặc tiếp xúc với người khác trong giai đoạn lây nhiễm.
Ngoài ra, cần nghỉ ngơi hợp lý, bổ sung vitamin C để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
7. Phòng ngừa viêm kết mạc do vi khuẩn
Viêm kết mạc do vi khuẩn có thể phòng tránh hiệu quả nếu áp dụng đúng các biện pháp sau:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Không dụi mắt bằng tay hoặc khăn mặt chưa được vệ sinh.
- Không dùng chung đồ dùng cá nhân như khăn, gối, chăn, mỹ phẩm mắt.
- Vệ sinh đồ chơi, bàn ghế và các bề mặt thường tiếp xúc (đối với trẻ nhỏ).
- Hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị đau mắt đỏ.
Trong mùa dịch, nếu phát hiện có học sinh hoặc nhân viên mắc bệnh, nên cách ly tạm thời và thông báo cho y tế địa phương để xử lý sớm, tránh bùng phát diện rộng.
8. Câu chuyện có thật: Lây đau mắt đỏ trong lớp mẫu giáo
“Tại một lớp mẫu giáo ở quận Bình Tân, TP.HCM, chỉ trong vòng 3 ngày đã có 14/30 trẻ bị viêm kết mạc. Ban đầu chỉ một bé xuất hiện triệu chứng đỏ mắt và ra dử. Tuy nhiên, do phụ huynh không cho nghỉ học và các cô giáo chưa kịp phát hiện, bệnh lây lan nhanh chóng. Nhà trường phải tạm ngưng lớp trong 1 tuần để xử lý vệ sinh và phòng dịch.”
Câu chuyện này là minh chứng rõ ràng cho khả năng lây lan mạnh mẽ của viêm kết mạc do vi khuẩn nếu không kiểm soát kịp thời. Nhận biết sớm và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa đóng vai trò cực kỳ quan trọng.
9. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Mặc dù đa số trường hợp viêm kết mạc do vi khuẩn có thể tự khỏi trong vài ngày, bạn nên đến gặp bác sĩ nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu sau:
- Đỏ mắt kéo dài trên 5 ngày dù đã nhỏ thuốc.
- Ghèn mắt đặc, màu xanh/vàng đậm liên tục.
- Đau nhức trong mắt, sợ ánh sáng, nhìn mờ.
- Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi hoặc trẻ sơ sinh mắc bệnh.
- Bệnh tái phát nhiều lần hoặc lan sang cả hai mắt nhanh chóng.
Việc chẩn đoán sớm giúp điều trị hiệu quả hơn và phòng ngừa được các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
10. Tổng kết
Viêm kết mạc do vi khuẩn là bệnh lý mắt phổ biến, có khả năng lây lan nhanh nhưng dễ điều trị nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Việc tuân thủ hướng dẫn điều trị, giữ vệ sinh cá nhân, không dùng chung đồ vật và nâng cao ý thức cộng đồng sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả bệnh này.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết, từ triệu chứng đến điều trị, đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Viêm kết mạc do vi khuẩn có lây không?
Có. Bệnh lây chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mắt của người bệnh hoặc qua vật dụng dùng chung như khăn mặt, gối, kính mắt…
Bệnh có thể tự khỏi không cần dùng thuốc không?
Trong một số trường hợp nhẹ, cơ thể có thể tự khỏi. Tuy nhiên, dùng thuốc kháng sinh đúng cách giúp rút ngắn thời gian bệnh và ngăn ngừa biến chứng.
Trẻ em bị viêm kết mạc có nên nghỉ học không?
Có. Trẻ nên nghỉ học cho đến khi khỏi hoàn toàn để tránh lây cho bạn bè cùng lớp.
Có nên đắp lá hoặc mẹo dân gian để chữa viêm kết mạc?
Không nên. Một số mẹo dân gian như rửa mắt bằng lá trầu, lá dâm bụt… có thể gây nhiễm trùng nặng hơn. Hãy sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ.
Viêm kết mạc do vi khuẩn có tái phát không?
Có thể nếu không giữ vệ sinh tốt hoặc tiếp xúc lại với nguồn lây. Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.