Viêm âm đạo do nấm là một trong những bệnh phụ khoa phổ biến nhất ở phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Theo thống kê, có tới 75% phụ nữ từng mắc viêm âm đạo do nấm ít nhất một lần trong đời. Bệnh không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe sinh sản nếu không được điều trị đúng cách.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện về căn bệnh này: từ nguyên nhân, biểu hiện lâm sàng cho đến phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả – dựa trên kiến thức chuyên sâu, thực tế lâm sàng và các nguồn y tế uy tín.
Viêm âm đạo do nấm là gì?
Viêm âm đạo do nấm là tình trạng nhiễm trùng âm đạo do nấm men – chủ yếu là Candida albicans – gây ra. Loại nấm này tồn tại tự nhiên trong cơ thể người nhưng khi môi trường âm đạo bị mất cân bằng, nấm sẽ phát triển quá mức và gây viêm nhiễm.
Vai trò của Candida albicans
- Candida sống ký sinh tại âm đạo, đường tiêu hóa và vùng da niêm mạc.
- Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc mất cân bằng hệ vi sinh, Candida sẽ chuyển từ dạng men sang dạng sợi nấm có khả năng xâm nhập mô và gây viêm.
Ai dễ bị viêm âm đạo do nấm?
Những nhóm đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm:
- Phụ nữ mang thai (do thay đổi nội tiết)
- Người đang dùng kháng sinh dài ngày
- Bệnh nhân đái tháo đường, HIV/AIDS
- Người dùng thuốc tránh thai nội tiết hoặc corticosteroid kéo dài
Triệu chứng viêm âm đạo do nấm
Triệu chứng thường rõ rệt và dễ nhận biết, tuy nhiên vẫn dễ bị nhầm với các dạng viêm âm đạo khác nếu không khám kỹ.
Biểu hiện thường gặp
- Ngứa và rát vùng kín: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất, thường nặng về đêm hoặc sau quan hệ.
- Khí hư ra nhiều: Có màu trắng đục như bã đậu, dày và vón cục, không có mùi hôi.
- Đau khi quan hệ tình dục: Do niêm mạc âm đạo bị tổn thương và kích thích.
- Tiểu buốt, tiểu rát: Có thể kèm theo viêm lan ra lỗ tiểu.
Trường hợp tái phát hoặc mạn tính
Nếu viêm âm đạo do nấm xảy ra trên 4 lần/năm, bệnh được xếp vào dạng viêm âm đạo do nấm tái phát. Đây là tình trạng đòi hỏi điều trị lâu dài và theo dõi sát.
Nguyên nhân gây viêm âm đạo do nấm
Nhiều yếu tố có thể làm thay đổi môi trường âm đạo và tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển mạnh. Các nguyên nhân thường gặp gồm:
1. Mất cân bằng hệ vi sinh âm đạo
Bình thường, hệ vi sinh âm đạo có lợi khuẩn Lactobacillus giúp duy trì pH ~4,5 – môi trường ức chế nấm phát triển. Khi dùng kháng sinh, lợi khuẩn bị tiêu diệt khiến Candida dễ bùng phát.
2. Thay đổi nội tiết tố
- Phụ nữ mang thai
- Dùng thuốc tránh thai nội tiết kéo dài
- Tiền mãn kinh – mãn kinh
3. Vệ sinh vùng kín không đúng cách
- Thụt rửa sâu gây mất cân bằng pH
- Dùng xà phòng có chất tẩy mạnh
- Mặc đồ lót ẩm ướt, bó sát
4. Bệnh lý và thuốc
- Đái tháo đường không kiểm soát
- Suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS)
- Điều trị corticoid hoặc hóa trị
Viêm âm đạo do nấm có nguy hiểm không?
Thông thường, viêm âm đạo do nấm không gây nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, nếu chủ quan hoặc tái phát nhiều lần, bệnh có thể để lại hậu quả nghiêm trọng:
- Ảnh hưởng đời sống tình dục: Ngứa, đau khi quan hệ khiến chất lượng đời sống vợ chồng giảm sút.
- Nguy cơ viêm ngược dòng: Nấm có thể lan lên tử cung, vòi trứng, bàng quang nếu không kiểm soát tốt.
- Gây biến chứng thai kỳ: Phụ nữ mang thai mắc viêm âm đạo do nấm có nguy cơ sinh non, nấm lây sang trẻ sơ sinh khi sinh thường.
Dẫn chứng thực tế
Theo nghiên cứu của Đại học Y Harvard (2023), có đến 40% phụ nữ từng bị viêm âm đạo do nấm sẽ bị tái phát ít nhất một lần trong vòng 12 tháng. Điều này cho thấy việc điều trị triệt để và phòng ngừa là yếu tố then chốt để kiểm soát căn bệnh này.
Bảng so sánh viêm âm đạo do nấm và các dạng viêm khác
| Tiêu chí | Viêm âm đạo do nấm | Viêm âm đạo do vi khuẩn | Viêm âm đạo do Trichomonas |
|---|---|---|---|
| Khí hư | Trắng, vón cục, không mùi | Màu xám, mùi tanh cá | Vàng/xanh, loãng, có bọt |
| Ngứa rát | Rất thường gặp | Ít ngứa hơn | Ngứa, rát dữ dội |
| pH âm đạo | < 4.5 | > 4.5 | > 4.5 |
| Đặc điểm soi tươi | Thấy sợi nấm, bào tử | Không thấy tế bào biểu mô bình thường | Thấy ký sinh trùng chuyển động |
Chẩn đoán viêm âm đạo do nấm
Chẩn đoán viêm âm đạo do nấm được thực hiện thông qua kết hợp giữa khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Mục tiêu là xác định chính xác nguyên nhân gây viêm để đưa ra hướng điều trị hiệu quả, tránh nhầm lẫn với các loại viêm âm đạo khác.
1. Khai thác triệu chứng
Bác sĩ sẽ hỏi về thời gian khởi phát, đặc điểm khí hư, mức độ ngứa rát và các yếu tố nguy cơ (dùng kháng sinh, có bệnh lý nền…). Đây là cơ sở ban đầu giúp định hướng chẩn đoán.
2. Khám phụ khoa
Thông qua mỏ vịt, bác sĩ quan sát trực tiếp âm đạo và cổ tử cung. Trong viêm nấm âm đạo, thường thấy:
- Niêm mạc âm đạo đỏ, phù nề
- Khí hư trắng vón cục, bám thành âm đạo
- Vùng âm hộ có thể trầy xước do gãi
3. Xét nghiệm cận lâm sàng
- Soi tươi khí hư: Nhỏ dung dịch NaCl 0,9% vào mẫu khí hư để soi dưới kính hiển vi, thấy hình ảnh sợi nấm hoặc bào tử nấm Candida.
- Nhuộm Gram: Giúp phân biệt nấm với vi khuẩn hoặc ký sinh trùng khác.
- Nuôi cấy nấm: Dùng cho các trường hợp tái phát, xác định chủng nấm kháng thuốc.
- Đo pH âm đạo: pH
Phương pháp điều trị viêm âm đạo do nấm
Việc điều trị cần phối hợp giữa thuốc đặc hiệu và thay đổi lối sống. Điều trị đúng cách có thể khỏi hoàn toàn trong 7–14 ngày.
1. Thuốc điều trị
Thuốc tại chỗ
Được ưu tiên sử dụng cho trường hợp nhẹ đến trung bình:
- Clotrimazole 500 mg đặt âm đạo (1 viên/lần duy nhất hoặc 100 mg trong 7 ngày)
- Nystatin đặt 100.000 IU trong 14 ngày
- Kem bôi ngoài cho vùng âm hộ: clotrimazole hoặc miconazole
Thuốc đường uống
Áp dụng cho viêm nặng hoặc tái phát:
- Fluconazole 150 mg, liều duy nhất
- Fluconazole 150 mg mỗi 72 giờ/lần × 3 lần (trong tái phát)
Phác đồ điều trị viêm âm đạo do nấm tái phát
Gồm hai giai đoạn:
- Điều trị khởi đầu: Fluconazole 150 mg, 3 liều cách nhau 72 giờ
- Điều trị duy trì: Fluconazole 150 mg mỗi tuần × 6 tháng
2. Điều chỉnh lối sống
- Giữ vùng kín khô thoáng, mặc đồ lót cotton
- Không thụt rửa âm đạo, không dùng xà phòng có mùi
- Hạn chế đồ ngọt, tinh bột – thức ăn nuôi nấm
- Tăng cường sức đề kháng bằng chế độ ăn cân bằng, đủ nước
Phòng ngừa viêm âm đạo do nấm hiệu quả
Phòng ngừa là yếu tố then chốt để ngăn tái phát, đặc biệt ở những người đã từng mắc bệnh nhiều lần.
Các biện pháp nên áp dụng
- Vệ sinh vùng kín hàng ngày bằng nước ấm, lau khô sau mỗi lần vệ sinh
- Tránh dùng băng vệ sinh hàng ngày quá lâu
- Mặc đồ lót rộng rãi, thoáng khí
- Tránh lạm dụng kháng sinh hoặc thuốc corticoid
- Khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần
Viêm âm đạo do nấm ở phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai là đối tượng dễ mắc viêm âm đạo do nấm do sự thay đổi nội tiết tố và hệ miễn dịch. Nấm có thể lây sang trẻ khi sinh thường.
Hướng điều trị an toàn:
- Ưu tiên thuốc đặt tại chỗ như clotrimazole, nystatin
- Không dùng fluconazole đường uống trong thai kỳ
- Điều trị cả chồng nếu có biểu hiện ngứa dương vật hoặc nhiễm nấm
Kết luận
Viêm âm đạo do nấm là bệnh lý phổ biến nhưng có thể điều trị dứt điểm nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Quan trọng hơn, phụ nữ nên trang bị cho mình kiến thức chăm sóc vùng kín đúng cách để phòng ngừa tái phát hiệu quả.
Hãy chủ động khám phụ khoa định kỳ và đến gặp bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường để bảo vệ sức khỏe sinh sản của chính bạn.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm âm đạo do nấm có lây không?
Bệnh không lây qua đường máu hay không khí, nhưng có thể lây qua quan hệ tình dục nếu không sử dụng biện pháp bảo vệ.
2. Có cần điều trị cho bạn tình không?
Trong một số trường hợp tái phát, nên điều trị cả bạn tình nếu có triệu chứng ngứa, đỏ rát vùng sinh dục nam.
3. Viêm âm đạo do nấm có ảnh hưởng đến khả năng mang thai?
Thông thường không ảnh hưởng đến khả năng mang thai nếu được điều trị đúng. Tuy nhiên, nếu để lâu có thể gây viêm ngược dòng ảnh hưởng đến tử cung, vòi trứng.
4. Có thể tự chữa viêm âm đạo tại nhà không?
Không nên tự ý dùng thuốc nếu chưa xác định nguyên nhân. Việc dùng sai thuốc có thể làm bệnh nặng hơn hoặc tái phát thường xuyên.
5. Viêm âm đạo do nấm có tự khỏi không?
Hiếm khi tự khỏi hoàn toàn nếu không điều trị. Điều trị đúng giúp tránh biến chứng và ngăn ngừa tái phát.
Nếu bạn đang gặp triệu chứng nghi ngờ viêm âm đạo do nấm, hãy đặt lịch khám với bác sĩ sản phụ khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.