Brucellosis, hay còn gọi là sốt làn sóng, là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Brucella gây ra. Dù không phổ biến như cúm hay sốt xuất huyết, bệnh lại có khả năng lây lan cao trong cộng đồng, đặc biệt ở những người tiếp xúc nhiều với gia súc. Điều nguy hiểm là triệu chứng của Brucellosis dễ nhầm lẫn với các bệnh khác, khiến việc chẩn đoán và điều trị bị chậm trễ. Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cung cấp cho bạn kiến thức toàn diện và chính xác nhất để hiểu rõ về căn bệnh này – từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Brucellosis là bệnh gì?
Khái niệm về bệnh Brucellosis
Brucellosis là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Brucella gây ra. Loại vi khuẩn này có thể lây từ động vật sang người, đặc biệt qua việc tiếp xúc trực tiếp hoặc tiêu thụ sản phẩm động vật chưa được tiệt trùng. Đây là một trong những bệnh nghề nghiệp phổ biến trong ngành chăn nuôi và thú y.
Lý do bệnh còn được gọi là “sốt làn sóng”
Tên gọi “sốt làn sóng” xuất phát từ đặc điểm lâm sàng điển hình của bệnh – sốt theo từng đợt, dao động như làn sóng. Người bệnh có thể sốt cao vào buổi chiều và lui dần vào sáng hôm sau, kéo dài nhiều ngày hoặc vài tuần, tái phát thành từng chu kỳ.
Vi khuẩn gây bệnh Brucellosis là gì?
Brucella spp – tác nhân chính
Brucellosis do các loài Brucella gây ra, trong đó phổ biến nhất là:
- Brucella melitensis: thường gặp nhất và có độc lực cao, chủ yếu từ dê và cừu.
- Brucella abortus: lây từ bò.
- Brucella suis: lây từ heo.
- Brucella canis: lây từ chó, hiếm gặp.
Cơ chế gây bệnh trong cơ thể người
Sau khi xâm nhập vào cơ thể qua đường niêm mạc, hô hấp hoặc tiêu hóa, vi khuẩn Brucella tiến vào hệ bạch huyết và máu, sau đó lan tới các cơ quan như gan, lách, xương khớp. Chúng có khả năng sống và nhân lên trong đại thực bào, khiến bệnh tiến triển kéo dài, khó điều trị dứt điểm nếu không được phát hiện sớm.
Hình ảnh vi khuẩn Brucella dưới kính hiển vi điện tử (Nguồn: Trung tâm Thuốc Dân Tộc)
Nguyên nhân gây bệnh Brucellosis
Con đường lây truyền
Brucellosis không lây từ người sang người theo cách thông thường như cúm hay COVID-19, nhưng vẫn có những đường lây nhiễm chính như sau:
Tiếp xúc với động vật nhiễm bệnh
Người làm nghề chăn nuôi, giết mổ, thú y hoặc công nhân phòng thí nghiệm có nguy cơ cao do tiếp xúc trực tiếp với máu, mô hoặc dịch tiết của động vật nhiễm Brucella.
Ăn/uống sản phẩm từ động vật không tiệt trùng
Tiêu thụ sữa tươi, phô mai chưa tiệt trùng, thịt sống hoặc tái có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Đây là lý do nhiều quốc gia yêu cầu tiệt trùng toàn bộ sản phẩm từ sữa trước khi tiêu thụ.
Tiếp xúc nghề nghiệp (chăn nuôi, thú y, phòng thí nghiệm)
Theo báo cáo từ WHO, có tới 60% các ca Brucellosis ghi nhận trên thế giới liên quan đến các ngành nghề tiếp xúc với động vật như nhân viên thú y, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm hoặc người làm công tác nghiên cứu vi sinh.
Triệu chứng của bệnh Brucellosis
Triệu chứng cấp tính
Triệu chứng ban đầu của bệnh Brucellosis có thể khá mơ hồ và dễ nhầm với các bệnh sốt siêu vi thông thường. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu điển hình như:
Sốt dao động theo “làn sóng”
Bệnh nhân có thể sốt lên đến 39–40°C, sốt cao vào chiều tối và giảm vào sáng sớm. Sốt tái diễn nhiều đợt khiến cơ thể suy nhược nhanh chóng.
Mệt mỏi, đau cơ, đổ mồ hôi ban đêm
Khoảng 80% bệnh nhân bị mồ hôi đêm kèm theo đau khớp, đau cơ khắp người và cảm giác mệt mỏi liên tục. Một số người còn gặp tình trạng chán ăn, sút cân nhanh.
Triệu chứng mạn tính
Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, Brucellosis có thể chuyển sang thể mạn tính – kéo dài hàng tháng đến hàng năm với các biểu hiện:
Viêm khớp, viêm gan, tổn thương cơ quan nội tạng
- Đau nhức khớp, đặc biệt là các khớp lớn như đầu gối, vai, hông.
- Sưng gan, sưng lách, đau vùng bụng trên phải.
- Ảnh hưởng đến tim, thần kinh hoặc hệ tiết niệu nếu bệnh kéo dài.
Hình ảnh mô tả triệu chứng bệnh Brucellosis – sốt thất thường, đau cơ, mệt mỏi kéo dài
Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Viêm nội tâm mạc
Đây là biến chứng nghiêm trọng và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở bệnh nhân Brucellosis. Vi khuẩn Brucella tấn công màng trong tim, gây nhiễm trùng van tim.
Viêm màng não
Vi khuẩn có thể xuyên qua hàng rào máu não, gây viêm màng não với triệu chứng đau đầu dữ dội, cổ cứng, rối loạn tri giác.
Vô sinh hoặc sảy thai (ở nữ)
Phụ nữ mang thai nhiễm Brucella có nguy cơ cao sảy thai hoặc sinh non. Ở nam giới, vi khuẩn gây viêm tinh hoàn, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Trích dẫn thực tế: Theo một báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mỗi năm có khoảng 500.000 ca mắc Brucellosis trên toàn cầu, chủ yếu ở các nước đang phát triển. Tuy bệnh ít gặp tại Việt Nam, nhưng nguy cơ vẫn tồn tại trong cộng đồng chăn nuôi chưa kiểm soát tốt.
Tiếp theo: Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về cách chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa bệnh Brucellosis hiệu quả trong phần tiếp theo của bài viết.
Chẩn đoán bệnh Brucellosis
Khám lâm sàng và tiền sử dịch tễ
Bác sĩ sẽ khai thác thông tin liên quan đến nghề nghiệp, sinh sống ở vùng có chăn nuôi nhiều hoặc tiếp xúc với động vật. Đồng thời, các triệu chứng điển hình như sốt làn sóng, đau cơ, mệt mỏi kéo dài cũng gợi ý nguy cơ mắc bệnh.
Xét nghiệm máu tìm kháng thể Brucella
Phương pháp test huyết thanh chuẩn Rose Bengal là xét nghiệm nhanh để phát hiện kháng thể kháng Brucella trong máu. Nếu dương tính, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu.
Cấy máu hoặc dịch cơ thể để phân lập vi khuẩn
Đây là phương pháp chẩn đoán xác định, tuy nhiên đòi hỏi kỹ thuật cao và có thể mất vài ngày để vi khuẩn phát triển. Việc cấy máu nhiều lần trong ngày giúp tăng khả năng phát hiện Brucella.
Phương pháp điều trị Brucellosis
Điều trị bằng kháng sinh
Brucellosis cần được điều trị bằng kháng sinh phối hợp kéo dài để đảm bảo tiêu diệt vi khuẩn tồn tại trong các mô sâu của cơ thể.
Phác đồ phổ biến: Doxycyclin + Rifampin
Phác đồ điều trị được WHO khuyến cáo gồm:
- Doxycyclin 100mg, uống 2 lần/ngày trong 6 tuần
- Rifampin 600-900mg/ngày trong 6 tuần
Ở trẻ em hoặc phụ nữ mang thai, cần thay đổi phác đồ phù hợp do chống chỉ định với Doxycyclin.
Thời gian điều trị kéo dài ít nhất 6 tuần
Việc điều trị không đủ thời gian hoặc ngắt quãng có thể khiến bệnh tái phát. Khoảng 10-15% bệnh nhân không tuân thủ phác đồ có khả năng tái nhiễm cao.
Điều trị hỗ trợ
Hạ sốt, giảm đau
Sử dụng thuốc hạ sốt như paracetamol, thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) để kiểm soát triệu chứng.
Bổ sung dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý
Chế độ ăn giàu protein, vitamin C và nghỉ ngơi đầy đủ sẽ hỗ trợ tăng sức đề kháng và hồi phục nhanh hơn.
Cách phòng ngừa bệnh Brucellosis hiệu quả
Phòng bệnh từ thực phẩm
Tiệt trùng sữa, thịt trước khi dùng
Chỉ nên sử dụng sữa đã tiệt trùng hoặc phô mai chế biến đúng quy trình. Thịt động vật phải được nấu chín kỹ để tiêu diệt Brucella.
Phòng bệnh trong chăn nuôi và nghề nghiệp
Đeo găng tay, khẩu trang khi xử lý động vật
Người làm trong ngành chăn nuôi, thú y, giết mổ phải mang đầy đủ trang phục bảo hộ. Tránh tiếp xúc trực tiếp với mô, nhau thai, máu hoặc chất dịch từ động vật nghi ngờ nhiễm bệnh.
Tiêm vaccine phòng bệnh cho gia súc
Hiện nay có các vaccine phòng bệnh Brucella cho gia súc như Rev-1 (cho dê) hoặc S19 (cho bò). Việc kiểm soát bệnh trong vật nuôi là bước đầu quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Brucellosis có lây từ người sang người không?
Hiếm gặp nhưng không phải không thể
Trường hợp lây từ người sang người rất hiếm, tuy nhiên đã được ghi nhận trong một số hoàn cảnh đặc biệt.
Lây qua truyền máu hoặc ghép tạng
Vi khuẩn Brucella có thể tồn tại trong máu và các mô cơ thể. Vì vậy, người từng mắc bệnh không nên hiến máu hoặc hiến tạng trong vòng 1 năm sau điều trị.
Lây từ mẹ sang con qua sữa mẹ (rất hiếm)
Có báo cáo ghi nhận trường hợp Brucella được tìm thấy trong sữa mẹ, nhưng tỷ lệ lây truyền rất thấp. Trong trường hợp người mẹ bị nhiễm bệnh, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để có chỉ định cụ thể.
Bệnh Brucellosis có chữa khỏi hoàn toàn không?
Tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm
Brucellosis nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ thường có thể khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng.
Tỷ lệ tái phát nếu điều trị không đủ liều
Nhiều trường hợp tái phát là do ngừng thuốc giữa chừng hoặc sử dụng kháng sinh không đúng cách. Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn điều trị của bác sĩ để tránh biến chứng về sau.
Câu chuyện thực tế về một bệnh nhân mắc Brucellosis
Trường hợp bệnh nhân A – 35 tuổi, sống tại vùng chăn nuôi
Bệnh nhân A làm nghề chăn dê tại Ninh Thuận. Ban đầu chỉ có biểu hiện sốt nhẹ và mệt mỏi, được chẩn đoán nhầm là cảm cúm thông thường. Sau 3 tuần sốt liên tục, bệnh nhân đến khám tại bệnh viện tuyến tỉnh và được chẩn đoán nhiễm Brucellosis.
Biểu hiện ban đầu chỉ là sốt nhẹ
Người bệnh sốt về chiều, mồ hôi đêm nhiều, mệt mỏi kéo dài, ăn uống kém. Do chủ quan nên đã trì hoãn đi khám.
Phát hiện chậm dẫn đến viêm gan, mệt mỏi kéo dài
Sau khi làm xét nghiệm chuyên sâu, bệnh nhân được xác định có tổn thương gan do Brucella gây ra. Thời gian điều trị kéo dài hơn 2 tháng.
Hồi phục sau 2 tháng điều trị kiên trì
Nhờ tuân thủ đúng phác đồ điều trị và chế độ ăn uống hợp lý, bệnh nhân đã hoàn toàn hồi phục và trở lại công việc bình thường sau đó.
Kết luận
Bệnh nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát được
Brucellosis là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu chẩn đoán đúng và tuân thủ phác đồ, người bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi.
Vai trò của ý thức phòng ngừa và tiếp cận y tế kịp thời
Cần nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt ở khu vực nông thôn và ngành chăn nuôi, về việc phòng ngừa bệnh từ thực phẩm và bảo hộ khi tiếp xúc với động vật. Thăm khám sớm khi có triệu chứng nghi ngờ là yếu tố then chốt để kiểm soát dịch bệnh này.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Brucellosis có lây qua đường hô hấp không?
Trong môi trường phòng thí nghiệm, vi khuẩn Brucella có thể lây qua khí dung, tuy nhiên khả năng lây qua không khí trong cộng đồng là cực kỳ hiếm.
2. Có vaccine phòng bệnh Brucellosis cho người không?
Hiện tại chưa có vaccine phòng Brucellosis dành cho người, chỉ có vaccine cho động vật (bò, dê, cừu).
3. Bệnh có để lại di chứng không?
Nếu không điều trị sớm, bệnh có thể gây viêm gan, viêm khớp mạn tính, viêm màng não, thậm chí tử vong. Tuy nhiên, đa số trường hợp phát hiện sớm đều hồi phục hoàn toàn.
4. Làm cách nào để phân biệt Brucellosis với sốt virus?
Brucellosis có sốt theo chu kỳ, kéo dài hàng tuần kèm mồ hôi đêm, đau cơ và tiền sử tiếp xúc động vật. Cần xét nghiệm máu để chẩn đoán chính xác.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.