Viêm gan B là một trong những bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm nhất thế giới, đặc biệt phổ biến tại các nước châu Á như Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 296 triệu người đang sống chung với virus viêm gan B mãn tính, với hơn 820.000 ca tử vong mỗi năm do các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan và ung thư gan. Tại Việt Nam, tỷ lệ người mang virus viêm gan B dao động từ 10% đến 20% dân số.
Bài viết này cung cấp cái nhìn toàn diện, dễ hiểu và cập nhật nhất về căn bệnh nguy hiểm này, từ nguyên nhân, triệu chứng, cách lây truyền, đến phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Viêm Gan B Là Gì?
Định nghĩa và tổng quan
Viêm gan B là một bệnh nhiễm trùng gan do virus HBV (Hepatitis B Virus) gây ra. Virus này có thể tồn tại lâu dài trong cơ thể và tấn công tế bào gan, dẫn đến viêm, tổn thương và lâu dần là xơ gan hoặc ung thư gan nếu không được kiểm soát tốt.
Bệnh được chia thành hai thể chính:
- Viêm gan B cấp tính: thường xảy ra trong thời gian ngắn (dưới 6 tháng), có thể tự khỏi ở người khỏe mạnh.
- Viêm gan B mãn tính: kéo dài trên 6 tháng, có thể không biểu hiện triệu chứng rõ ràng nhưng gây tổn thương gan âm thầm.
Câu chuyện có thật: Hành trình vượt qua viêm gan B
“Anh Nguyễn Văn H. (32 tuổi, Hà Nội) phát hiện mắc viêm gan B mãn tính trong một lần khám sức khỏe định kỳ. Ban đầu, anh hoang mang và sợ hãi vì chưa từng có triệu chứng. Tuy nhiên, nhờ tuân thủ điều trị theo phác đồ của bác sĩ, kết hợp ăn uống và sinh hoạt điều độ, sau 4 năm, virus đã được kiểm soát tốt. ‘Không ai muốn sống với bệnh, nhưng khi hiểu đúng và hành động đúng, mình có thể kiểm soát và sống khỏe mạnh’ – anh H. chia sẻ.”
Nguyên Nhân Gây Bệnh Viêm Gan B
Các con đường lây truyền virus HBV
Viêm gan B không lây qua ăn uống hay tiếp xúc thông thường như bắt tay, hôn má. Virus HBV lây truyền qua ba con đường chính:
- Đường máu: truyền máu, dùng chung kim tiêm, dụng cụ xăm, nha khoa không tiệt trùng.
- Đường tình dục: quan hệ không an toàn với người nhiễm HBV.
- Từ mẹ sang con: trong quá trình sinh nở nếu mẹ mang virus HBV.
Virus HBV có khả năng tồn tại ngoài môi trường trong vòng 7 ngày và vẫn có thể gây nhiễm nếu xâm nhập vào máu người lành trong khoảng thời gian đó.
Những đối tượng nguy cơ cao
Một số nhóm người có nguy cơ mắc viêm gan B cao hơn do môi trường tiếp xúc hoặc tình trạng sức khỏe:
- Nhân viên y tế, bác sĩ, điều dưỡng
- Người sống chung hoặc có quan hệ thân thiết với người nhiễm HBV
- Người nhận máu hoặc chạy thận nhân tạo thường xuyên
- Người tiêm chích ma túy
- Trẻ sơ sinh có mẹ bị nhiễm viêm gan B
Triệu Chứng Của Viêm Gan B
Triệu chứng viêm gan B cấp tính
Trong giai đoạn cấp tính, nhiều người có thể không có triệu chứng rõ ràng, hoặc chỉ biểu hiện nhẹ như:
- Sốt nhẹ
- Mệt mỏi, đau nhức cơ
- Buồn nôn, nôn, chán ăn
- Đau tức hạ sườn phải
- Nước tiểu sẫm màu
- Vàng da, vàng mắt
Thông thường, triệu chứng xuất hiện sau 1–4 tháng kể từ khi phơi nhiễm với virus.
Triệu chứng viêm gan B mãn tính
Đa phần bệnh nhân viêm gan B mãn tính không có triệu chứng đặc biệt trong nhiều năm, và chỉ được phát hiện qua khám sức khỏe định kỳ hoặc khi đã có biến chứng.
Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể cảnh báo tiến triển nặng như:
- Gan to, đau vùng gan
- Men gan tăng cao kéo dài
- Chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân
- Da sạm, ngứa nhiều vào ban đêm
Biến Chứng Nguy Hiểm Của Viêm Gan B
Xơ gan và suy gan
Khi virus HBV hoạt động kéo dài trong gan, tế bào gan bị tổn thương nghiêm trọng và bị thay thế bằng mô xơ. Tình trạng này dẫn đến xơ gan – gan mất dần chức năng hoạt động, gây ra các vấn đề nghiêm trọng như cổ trướng, xuất huyết tiêu hóa, và suy gan.
Ung thư gan (HCC)
Theo thống kê của Bộ Y tế, hơn 80% bệnh nhân ung thư gan tại Việt Nam có liên quan đến nhiễm viêm gan B mãn tính. Do đó, kiểm soát virus và theo dõi sát là yếu tố then chốt để phòng ngừa ung thư gan.
Truyền nhiễm cho cộng đồng
Người mang virus HBV, dù không có triệu chứng, vẫn có khả năng truyền bệnh cho người khác nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Đây là một trong những lý do khiến viêm gan B trở thành “sát thủ thầm lặng”.
Chẩn Đoán Viêm Gan B
Các xét nghiệm máu
Để chẩn đoán viêm gan B, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm huyết thanh học và sinh hóa gan, bao gồm:
- HBsAg (Kháng nguyên bề mặt virus viêm gan B): Nếu dương tính, người bệnh đang nhiễm virus HBV.
- Anti-HBs: Kháng thể chống lại HBV, cho thấy miễn dịch (tự nhiên hoặc sau tiêm chủng).
- HBeAg và Anti-HBe: Đánh giá mức độ hoạt động và lây nhiễm của virus.
- HBV-DNA: Xác định số lượng virus trong máu, giúp theo dõi hiệu quả điều trị.
- Men gan (ALT, AST): Chỉ số phản ánh tình trạng tổn thương gan.
Chẩn đoán hình ảnh và sinh thiết
Ngoài các xét nghiệm máu, bác sĩ có thể chỉ định thêm:
- Siêu âm gan: Phát hiện gan to, gan nhiễm mỡ, xơ gan hoặc khối u.
- FibroScan: Đo độ đàn hồi gan để đánh giá xơ gan mà không cần sinh thiết.
- Sinh thiết gan: Trong một số trường hợp cần thiết để xác định mức độ tổn thương mô gan.
Phác Đồ Điều Trị Viêm Gan B
Điều trị viêm gan B cấp tính
Hầu hết các trường hợp viêm gan B cấp tính không cần dùng thuốc kháng virus mà chỉ điều trị hỗ trợ:
- Giảm hoạt động, nghỉ ngơi hợp lý
- Ăn uống đủ chất, tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ
- Không sử dụng rượu bia, thuốc hại gan
- Theo dõi men gan và HBsAg định kỳ
Điều trị viêm gan B mãn tính
Việc điều trị viêm gan B mãn tính nhằm mục tiêu giảm tải lượng virus, ngăn ngừa tổn thương gan và biến chứng:
- Thuốc kháng virus: Tenofovir, Entecavir là hai thuốc phổ biến, hiệu quả cao, ít kháng thuốc.
- Theo dõi định kỳ: Xét nghiệm HBV-DNA, HBeAg, men gan mỗi 3–6 tháng.
Vai trò của lối sống và chế độ ăn uống
Đối với người nhiễm HBV, chế độ sinh hoạt đóng vai trò quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh:
- Tránh tuyệt đối rượu, bia và thuốc có hại cho gan
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm ít chất béo
- Không thức khuya, tránh căng thẳng kéo dài
- Tập thể dục đều đặn với cường độ nhẹ
Phòng Ngừa Viêm Gan B Hiệu Quả
Tiêm phòng viêm gan B
Tiêm vaccine là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Vaccine viêm gan B hiện có hiệu lực bảo vệ hơn 90%, kéo dài nhiều năm. Lịch tiêm bao gồm:
- Trẻ sơ sinh: mũi đầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh, sau đó tiêm 2–3 mũi tiếp theo
- Người lớn chưa tiêm: tiêm 3 mũi cách nhau 0–1–6 tháng
- Nhân viên y tế, người sống chung với người bệnh nên tiêm vaccine và kiểm tra kháng thể định kỳ
Phòng ngừa lây nhiễm trong sinh hoạt hàng ngày
Để bảo vệ bản thân và cộng đồng, cần tuân thủ các biện pháp phòng tránh lây nhiễm:
- Không dùng chung dao cạo râu, bàn chải đánh răng
- Quan hệ tình dục an toàn (dùng bao cao su)
- Không xăm hình, chích thuốc tại cơ sở không đảm bảo vô trùng
- Xét nghiệm định kỳ nếu có yếu tố nguy cơ
Viêm Gan B Có Chữa Khỏi Không?
Khả năng chữa khỏi và kiểm soát
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn viêm gan B mãn tính. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân có thể kiểm soát tốt virus với thuốc kháng virus hiện đại và sống khỏe mạnh bình thường suốt đời.
Một số trường hợp có thể tự sản sinh kháng thể chống lại virus và chuyển sang giai đoạn “nhiễm HBV không hoạt động” – lúc này nguy cơ lây nhiễm và biến chứng rất thấp.
Sống chung an toàn với viêm gan B
Viêm gan B không phải “án tử” nếu người bệnh được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời. Những người mắc HBV nên:
- Tái khám đúng hẹn
- Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn bác sĩ
- Chia sẻ tình trạng bệnh với người thân để phòng lây nhiễm
- Tham gia các chương trình tầm soát ung thư gan định kỳ
Kết Luận
Viêm gan B là một bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm, tiêm phòng đầy đủ và tuân thủ điều trị. Với sự phát triển của y học hiện đại, người bệnh có thể sống khỏe mạnh nếu duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi định kỳ.
Bảo vệ lá gan chính là bảo vệ sức khỏe và cuộc sống của bạn và những người thân yêu.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Viêm gan B có lây qua ăn uống không?
Không. Virus HBV không lây qua ăn uống, bắt tay hay tiếp xúc thông thường.
2. Người bệnh viêm gan B có thể sinh con được không?
Có. Người mẹ bị viêm gan B vẫn có thể sinh con khỏe mạnh nếu được quản lý thai kỳ tốt và tiêm vaccine đầy đủ cho bé.
3. Sau khi tiêm vaccine có cần kiểm tra kháng thể không?
Có. Khoảng 1–2 tháng sau khi hoàn tất 3 mũi vaccine, nên xét nghiệm Anti-HBs để xác định hiệu quả miễn dịch.
4. Viêm gan B có di truyền không?
Không. Viêm gan B không di truyền, nhưng có thể lây từ mẹ sang con nếu không phòng ngừa đúng cách.
5. Người bệnh viêm gan B nên ăn gì?
Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, cá, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế chất béo, đồ chiên rán, rượu bia.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.