Cúm B là một trong những nguyên nhân gây bệnh đường hô hấp phổ biến vào mùa lạnh, ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm. Tuy không nổi bật như cúm A trong các đợt dịch lớn, nhưng cúm B vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn góc nhìn toàn diện và chuyên sâu về căn bệnh này – từ nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị đến cách phòng ngừa hiệu quả, dựa trên những thông tin y khoa cập nhật và đáng tin cậy nhất.
Virus cúm B – Tác nhân gây bệnh phổ biến vào mùa lạnh
Cấu trúc và đặc điểm của virus cúm B
Virus cúm B thuộc họ Orthomyxoviridae, có cấu trúc ARN sợi đơn âm tính. Khác với cúm A, virus cúm B không phân nhóm theo các loại kháng nguyên H và N mà chủ yếu tồn tại dưới hai dòng chính là Victoria và Yamagata. Virus này chỉ lây nhiễm ở người, không gây bệnh ở động vật.
Điểm đáng lưu ý là virus cúm B có tốc độ biến đổi chậm hơn cúm A, nhưng điều đó không có nghĩa là nó ít nguy hiểm. Trong một số mùa dịch, cúm B chiếm tới 40-50% tổng số ca cúm ghi nhận tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế.
Sự khác biệt giữa cúm A và cúm B
| Tiêu chí | Cúm A | Cúm B |
|---|---|---|
| Đối tượng nhiễm | Người và động vật | Chỉ người |
| Khả năng gây đại dịch | Cao | Thấp |
| Tốc độ đột biến | Nhanh | Chậm |
| Tác động theo mùa | Phổ biến hơn | Không ổn định, có thể chiếm ưu thế từng mùa |
Dấu hiệu nhận biết bệnh cúm B
Triệu chứng lâm sàng điển hình
Triệu chứng của cúm B thường xuất hiện đột ngột sau thời gian ủ bệnh từ 1-4 ngày. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:
- Sốt cao 38-40°C, có thể kéo dài từ 3-5 ngày
- Đau đầu, đau nhức cơ bắp, mệt mỏi
- Ho khan hoặc ho có đờm
- Đau họng, nghẹt mũi, chảy nước mũi
- Ớn lạnh, cảm giác rét run
Những triệu chứng này có thể dễ nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường, tuy nhiên mức độ mệt mỏi và đau nhức ở cúm B thường nghiêm trọng hơn rõ rệt.
Biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra
Theo CDC Hoa Kỳ, cúm B có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao:
- Viêm phổi do vi khuẩn bội nhiễm
- Viêm phế quản, viêm tai giữa
- Viêm cơ tim, viêm não
- Hội chứng Reye (hiếm gặp, chủ yếu ở trẻ em dùng aspirin)
Biến chứng không chỉ kéo dài thời gian điều trị mà còn đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Cúm B ở trẻ em
Trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 5 tuổi, có nguy cơ cao mắc cúm B do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ thường biểu hiện bằng sốt cao, co giật do sốt, biếng ăn và quấy khóc. Việc phát hiện sớm và đưa trẻ đi khám là cực kỳ quan trọng để tránh biến chứng hô hấp nghiêm trọng.
Cúm B ở người già hoặc người có bệnh nền
Người cao tuổi hoặc người mắc bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, COPD… dễ bị suy hô hấp hoặc viêm phổi nặng do cúm B. Theo WHO, hơn 70% các ca tử vong liên quan đến cúm mùa là người trên 65 tuổi.
Con đường lây truyền của cúm B
Lây qua đường hô hấp
Cúm B lây truyền chủ yếu qua giọt bắn đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Virus có thể tồn tại trên các bề mặt như tay nắm cửa, bàn ghế và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể người khác nếu tay chạm vào rồi đưa lên mắt, mũi, miệng.
Thời gian ủ bệnh và mức độ lây lan
- Thời gian ủ bệnh: 1 – 4 ngày (trung bình 2 ngày)
- Khả năng lây nhiễm: Cao nhất trong 1 – 2 ngày trước khi khởi phát triệu chứng và tiếp tục lây trong 5 – 7 ngày sau đó
Do đó, việc cách ly và sử dụng khẩu trang khi có dấu hiệu cúm là biện pháp tối quan trọng để hạn chế sự lây lan trong cộng đồng.
Phương pháp chẩn đoán cúm B
Dựa trên triệu chứng lâm sàng
Bác sĩ thường dựa vào các triệu chứng điển hình như sốt, ho, đau cơ, đau đầu, và yếu mệt để nghi ngờ cúm B. Tuy nhiên, vì triệu chứng cúm B có thể dễ nhầm với cảm lạnh hoặc COVID-19 nên việc chẩn đoán chính xác bằng xét nghiệm là rất quan trọng, nhất là trong mùa dịch.
Các xét nghiệm chẩn đoán hiện đại
- Test nhanh cúm (Rapid Influenza Diagnostic Tests – RIDTs): Có thể cho kết quả trong vòng 15 phút nhưng độ chính xác không cao.
- Xét nghiệm RT-PCR: Độ nhạy và độ đặc hiệu cao, được sử dụng rộng rãi trong các bệnh viện lớn.
- Xét nghiệm kháng nguyên hoặc nuôi cấy virus: Ít phổ biến hơn do yêu cầu kỹ thuật và thời gian dài.
Việc chẩn đoán sớm giúp đưa ra quyết định điều trị đúng đắn, tránh các biến chứng và hạn chế lây lan trong cộng đồng.
Hướng dẫn điều trị cúm B hiệu quả
Điều trị triệu chứng tại nhà
Phần lớn các trường hợp cúm B không biến chứng có thể tự khỏi trong vòng 5 – 7 ngày với các biện pháp chăm sóc tại nhà như:
- Uống nhiều nước, nghỉ ngơi đầy đủ
- Sử dụng thuốc hạ sốt như paracetamol nếu sốt trên 38.5°C
- Vệ sinh mũi họng, giữ ấm cơ thể
- Ăn uống đủ chất để tăng cường đề kháng
Khi nào cần nhập viện?
Bệnh nhân cần đến cơ sở y tế khi có những dấu hiệu cảnh báo:
- Sốt cao liên tục >3 ngày, không đáp ứng thuốc hạ sốt
- Khó thở, thở nhanh, đau ngực
- Lơ mơ, co giật (ở trẻ nhỏ)
- Có bệnh lý nền mạn tính
Vai trò của thuốc kháng virus
Thuốc kháng virus như Oseltamivir (Tamiflu) có thể được chỉ định trong vòng 48 giờ đầu sau khi khởi phát triệu chứng. Thuốc giúp rút ngắn thời gian mắc bệnh và giảm nguy cơ biến chứng, nhưng cần được kê đơn và theo dõi bởi bác sĩ chuyên môn.
Các sai lầm phổ biến khi tự điều trị cúm tại nhà
- Tự ý dùng kháng sinh (kháng sinh không có tác dụng với virus)
- Dùng nhiều loại thuốc hạ sốt cùng lúc
- Dùng aspirin cho trẻ nhỏ – dễ gây hội chứng Reye
Phòng ngừa cúm B như thế nào?
Vai trò của vắc xin cúm B
Tiêm vắc xin cúm mùa hàng năm là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Vắc xin thường bao gồm cả chủng virus cúm A và B, được cập nhật theo từng mùa dịch. CDC khuyến cáo mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên nên tiêm ngừa cúm mỗi năm.
Biện pháp bảo vệ bản thân và cộng đồng
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc tiếp xúc gần
- Tránh tụ tập nơi đông người trong mùa cúm
- Cách ly người bệnh ít nhất 5 – 7 ngày sau khởi phát triệu chứng
Vệ sinh cá nhân và môi trường sống
Giữ vệ sinh nơi ở, khử trùng bề mặt thường xuyên tiếp xúc (tay nắm cửa, điện thoại, đồ chơi trẻ em…) giúp giảm nguy cơ lây nhiễm virus cúm.
Cách tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên
- Bổ sung vitamin C, D, kẽm qua thực phẩm và chế độ ăn
- Ngủ đủ giấc (7 – 8 tiếng/ngày)
- Tập thể dục đều đặn, hạn chế stress
Câu chuyện thực tế – Hậu quả của việc chủ quan với cúm B
“Chị Minh Trang (35 tuổi, Hà Nội) từng chủ quan khi có biểu hiện sốt nhẹ, ho và đau họng – nghĩ chỉ là cảm lạnh thông thường. Chỉ sau 2 ngày, chị phải nhập viện vì sốt cao liên tục và viêm phổi cấp. Kết quả xét nghiệm xác nhận chị mắc cúm B biến chứng. Bác sĩ khuyến cáo nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, cúm B có thể khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng.”
Tổng kết: Nhận biết sớm – Phòng ngừa tốt – Điều trị kịp thời là chìa khóa kiểm soát cúm B
Cúm B là bệnh lý đường hô hấp dễ lây lan và tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách. Việc nhận biết triệu chứng sớm, chủ động phòng ngừa bằng vắc xin và áp dụng các biện pháp vệ sinh là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.
Hãy nhớ rằng, dù cúm B thường được xem là bệnh lành tính, nhưng trong điều kiện dịch lan rộng và hệ miễn dịch suy yếu, nó hoàn toàn có thể trở thành mối nguy hiểm. Luôn cảnh giác và chủ động là cách tốt nhất để kiểm soát căn bệnh theo mùa này.
Câu hỏi thường gặp (FAQ) về bệnh cúm B
Cúm B có lây không?
Có. Cúm B lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc gần.
Cúm B khác gì cúm A?
Cúm A có khả năng gây đại dịch do lây sang động vật, còn cúm B chỉ lây ở người và biến đổi chậm hơn. Tuy nhiên, cả hai đều gây ra các triệu chứng tương tự và có thể dẫn đến biến chứng nặng.
Có nên tiêm vắc xin cúm mỗi năm không?
Rất nên. Vắc xin cúm được cập nhật hàng năm theo chủng virus lưu hành và là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
Cúm B có tự khỏi không?
Đa số trường hợp cúm B có thể tự khỏi sau vài ngày nếu chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, người có nguy cơ cao nên được theo dõi sát hoặc nhập viện nếu có biến chứng.
Có nên dùng thuốc kháng sinh khi bị cúm B?
Không nên. Kháng sinh không có tác dụng với virus. Chỉ sử dụng kháng sinh nếu có bội nhiễm vi khuẩn và theo chỉ định bác sĩ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
Cúm B