Viêm nắp thanh môn là một tình trạng viêm cấp tính và nghiêm trọng, ảnh hưởng đến bộ phận nắp thanh môn – cấu trúc nhỏ có nhiệm vụ bảo vệ khí quản khi nuốt. Mặc dù không phổ biến, nhưng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, viêm nắp thanh môn có thể gây tắc nghẽn đường thở dẫn đến tử vong, đặc biệt ở trẻ em. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị bệnh lý nguy hiểm này, dưới góc nhìn chuyên sâu và dễ hiểu nhất.
Mô tả tổng quan về viêm nắp thanh môn
Viêm nắp thanh môn là gì?
Nắp thanh môn (epiglottis) là một mảnh sụn nhỏ nằm ở phía sau gốc lưỡi, có vai trò như một “cánh cửa” đóng lại khi chúng ta nuốt để ngăn thức ăn rơi vào khí quản. Khi cấu trúc này bị viêm, nó có thể sưng phồng nhanh chóng, chèn ép vào đường thở gây ra khó thở nghiêm trọng và nguy cơ tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.
Viêm nắp thanh môn (epiglottitis) từng là bệnh phổ biến ở trẻ em trước khi có vắc-xin Hib (Haemophilus influenzae type b). Tuy nhiên hiện nay, bệnh có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở người lớn chưa tiêm chủng đầy đủ hoặc người suy giảm miễn dịch.
Tại sao bệnh nguy hiểm?
- Viêm nắp thanh môn tiến triển rất nhanh, đôi khi chỉ trong vài giờ.
- Bệnh có thể gây tắc đường thở hoàn toàn, cần đặt nội khí quản hoặc mở khí quản khẩn cấp.
- Rất khó để chẩn đoán sớm nếu không có kinh nghiệm lâm sàng.
Nguyên nhân gây viêm nắp thanh môn
Vi khuẩn Haemophilus influenzae type B (Hib)
Trước khi có chương trình tiêm chủng mở rộng, Hib là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm nắp thanh môn ở trẻ nhỏ. Vi khuẩn xâm nhập qua đường hô hấp và nhanh chóng làm viêm, sưng nắp thanh môn.
Hiện nay, nhờ vắc-xin Hib, tỷ lệ mắc bệnh do nguyên nhân này đã giảm đáng kể ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn cần cảnh giác vì:
- Không phải ai cũng được tiêm phòng đầy đủ.
- Người lớn có thể là nguồn mang vi khuẩn không triệu chứng.
Các tác nhân khác: virus, nấm, chấn thương
Bên cạnh Hib, viêm nắp thanh môn còn có thể do:
- Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes: Vi khuẩn gây viêm họng, viêm phổi.
- Virus: Như virus cúm, HSV – có thể gây viêm lan tỏa đường hô hấp trên.
- Nấm: Thường gặp ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS.
- Chấn thương: Sau đặt ống nội khí quản, hít hóa chất nóng hoặc nuốt dị vật.
Triệu chứng thường gặp
Dấu hiệu nhận biết ở trẻ em
Ở trẻ nhỏ, bệnh diễn tiến rất nhanh, biểu hiện thường thấy:
- Sốt cao đột ngột
- Khó thở, thở rít, đặc biệt khi hít vào
- Chảy nước dãi nhiều do không nuốt được
- Ngồi gập người về phía trước, miệng há – gọi là tư thế “ngồi hít thở” đặc trưng
Bác sĩ Nhi khoa tại BV Nhi Trung Ương từng chia sẻ:
“Trong một ca cấp cứu, bé trai 3 tuổi được đưa vào viện trong tình trạng không nói được, nước dãi chảy thành dòng, mặt tím tái. Kết quả nội soi cho thấy bé bị viêm nắp thanh môn cấp do Hib. Rất may được xử lý kịp thời nên bé đã hồi phục.”
Biểu hiện ở người lớn
Người lớn thường có triệu chứng nhẹ hơn, nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ:
- Đau họng dữ dội nhưng không đỏ nhiều
- Khó nuốt, cảm giác vướng cổ họng
- Khó thở tăng dần, thở rít nhẹ
- Khàn giọng, đôi khi mất tiếng
Trường hợp cấp cứu: Khi nào cần nhập viện?
Ngay khi có các dấu hiệu sau đây, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế ngay:
- Thở rít rõ rệt, khó hít vào
- Không thể nuốt, chảy nước dãi nhiều
- Da môi tím tái, ngạt thở
- Ý thức lơ mơ, vật vã
Đây là tình trạng cấp cứu hô hấp nghiêm trọng cần can thiệp đường thở khẩn cấp.
Chẩn đoán bệnh viêm nắp thanh môn
Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ đánh giá biểu hiện lâm sàng đặc trưng: khó thở, chảy nước dãi, đau họng, tư thế ngồi cúi người… Tuy nhiên, không nên cố gắng khám họng bằng dụng cụ vì dễ gây co thắt đường thở.
Các xét nghiệm và hình ảnh học cần thiết
- Chụp X-quang cổ nghiêng: Có thể thấy dấu hiệu “ngón tay cái” đặc trưng do nắp thanh môn sưng phồng.
- Nội soi thanh quản mềm: Là phương pháp xác định chẩn đoán chính xác.
- Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng nhiễm trùng toàn thân.
Thông tin đáng tin cậy, dễ hiểu và cập nhật – tất cả đều có tại ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tra cứu mọi kiến thức y khoa từ triệu chứng đến điều trị một cách chính xác và toàn diện.
Phương pháp điều trị viêm nắp thanh môn
Điều trị nội khoa
Ngay sau khi chẩn đoán được xác lập, bệnh nhân viêm nắp thanh môn cần nhập viện điều trị tích cực. Các phương pháp nội khoa bao gồm:
- Kháng sinh đường tĩnh mạch: Thường dùng ceftriaxone hoặc cefotaxime, hiệu quả với vi khuẩn Hib và các chủng Streptococcus.
- Thuốc corticosteroid: Giảm phù nề, hạn chế chèn ép đường thở.
- Dịch truyền: Giữ nước, bù điện giải cho người không ăn uống được.
- Oxy hỗ trợ: Cần thiết với bệnh nhân khó thở, suy hô hấp.
Can thiệp y tế khẩn cấp
Với những trường hợp nặng có nguy cơ tắc đường thở, can thiệp ngoại khoa là bắt buộc:
- Đặt nội khí quản: Dưới gây mê trong điều kiện kiểm soát chặt chẽ.
- Mở khí quản: Trong các tình huống không thể đặt nội khí quản.
Bác sĩ Tai Mũi Họng tại Bệnh viện Phương Đông chia sẻ:
“Khi thấy bệnh nhân không thể thở, mọi giây phút đều quý giá. Việc can thiệp nhanh và đúng kỹ thuật là yếu tố sống còn để cứu mạng người bệnh.”
Hồi phục sau điều trị
Thời gian nằm viện trung bình từ 5 – 7 ngày. Sau khi kiểm soát được viêm và bệnh nhân thở được bình thường, có thể chuyển sang điều trị ngoại trú. Kháng sinh đường uống được tiếp tục thêm vài ngày để đảm bảo tiêu diệt hết vi khuẩn.
Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Tắc nghẽn đường thở
Là biến chứng nghiêm trọng nhất, có thể gây tử vong trong vòng vài phút nếu không can thiệp kịp thời. Vì nắp thanh môn nằm ngay trên khí quản, phù nề có thể làm tắc đường thở hoàn toàn.
Nhiễm trùng lan rộng (nhiễm trùng huyết)
Nếu vi khuẩn lan vào máu, người bệnh có nguy cơ nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm khuẩn – một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người lớn tuổi.
Phòng ngừa viêm nắp thanh môn hiệu quả
Tiêm phòng vắc-xin Hib
Đây là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, được áp dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới 5 tuổi. Hiện nay, vắc-xin Hib thường được tích hợp trong mũi tiêm 5 trong 1 hoặc 6 trong 1.
- Trẻ em: Tiêm 3 mũi trong năm đầu đời, nhắc lại 1 mũi sau 12 tháng.
- Người lớn chưa tiêm phòng và có yếu tố nguy cơ: nên tiêm bổ sung theo chỉ định bác sĩ.
Vệ sinh và bảo vệ đường hô hấp
Để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp nói chung:
- Giữ ấm vùng cổ, họng trong thời tiết lạnh.
- Hạn chế tiếp xúc với người bị cúm, viêm họng.
- Không hút thuốc lá, tránh khói bụi và hóa chất độc hại.
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
Sự thật từ một ca bệnh thực tế
Chia sẻ từ bác sĩ chuyên khoa
“Viêm nắp thanh môn không phải là bệnh phổ biến, nhưng khi đã mắc thì rất nghiêm trọng. Những trường hợp chúng tôi gặp thường đến viện muộn, lúc đã có dấu hiệu suy hô hấp. Điều quan trọng nhất là nhận biết sớm và xử lý kịp thời.”
— TS.BS Nguyễn Đức Hùng, Chuyên khoa Tai Mũi Họng, BV Tai Mũi Họng Trung ương
Hành trình điều trị của bệnh nhân
Anh Nam (35 tuổi, Hà Nội) chia sẻ:
“Ban đầu tôi chỉ thấy đau họng nhẹ và khàn giọng, nhưng chỉ sau vài giờ, tôi cảm thấy khó thở và không nuốt nổi. Khi đến viện, bác sĩ nói tôi bị viêm nắp thanh môn và phải nhập ICU ngay. Nếu chậm một chút nữa chắc không qua khỏi. Tôi không ngờ một bệnh tưởng như ‘viêm họng’ lại nguy hiểm đến vậy.”
Kết luận
Viêm nắp thanh môn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm
Viêm nắp thanh môn là một bệnh lý hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không xử lý đúng cách. Tuy nhiên, nhờ vắc-xin và các biện pháp điều trị hiện đại, nguy cơ biến chứng đã giảm đáng kể.
Nhận diện sớm triệu chứng, không chủ quan khi có dấu hiệu bất thường về đường thở là điều then chốt để bảo vệ tính mạng.
Tra cứu thông tin y khoa đáng tin cậy tại ThuVienBenh.com
ThuVienBenh.com – nơi tổng hợp kiến thức y khoa chính xác, dễ hiểu và được cập nhật thường xuyên. Từ triệu chứng đến điều trị, từ phòng ngừa đến phục hồi – tất cả đều có tại đây.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm nắp thanh môn có lây không?
Có. Bệnh có thể lây qua giọt bắn đường hô hấp nếu do vi khuẩn hoặc virus, đặc biệt trong môi trường kín.
2. Viêm nắp thanh môn có phải phẫu thuật không?
Không phải tất cả trường hợp đều cần phẫu thuật. Tuy nhiên, nếu đường thở bị tắc, có thể cần mở khí quản khẩn cấp để cứu sống bệnh nhân.
3. Sau điều trị, có thể tái phát không?
Viêm nắp thanh môn hiếm khi tái phát nếu nguyên nhân được điều trị triệt để và bệnh nhân có hệ miễn dịch bình thường. Tuy nhiên, người suy giảm miễn dịch vẫn có nguy cơ.
4. Viêm nắp thanh môn và viêm thanh quản khác nhau thế nào?
Viêm nắp thanh môn là viêm phần nắp che khí quản, còn viêm thanh quản là viêm dây thanh âm – thường gây khàn tiếng, ho nhiều nhưng ít nguy cơ tắc thở hơn.
5. Trẻ sơ sinh có thể bị viêm nắp thanh môn không?
Rất hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra. Đặc biệt với trẻ chưa được tiêm vắc-xin Hib hoặc sinh non, suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
Hen phế quản