Ung thư biểu mô tế bào đáy là dạng ung thư da phổ biến nhất, chiếm đến 80% trong tổng số các loại ung thư da không tế bào hắc tố. Tuy có tốc độ tiến triển chậm và hiếm khi di căn, căn bệnh này vẫn có khả năng phá hủy mô xung quanh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Điều đáng lo ngại là nhiều người thường chủ quan với những tổn thương nhỏ trên da, để rồi phát hiện khi tổn thương đã lan rộng. Bài viết dưới đây trên ThuVienBenh.com sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và đáng tin cậy nhất về bệnh lý này.
Ung thư biểu mô tế bào đáy là gì?
Tế bào đáy nằm ở đâu?
Tế bào đáy là những tế bào nhỏ hình trụ, nằm ở lớp đáy của biểu bì – tức là lớp ngoài cùng của da. Đây là nơi các tế bào da mới được sinh ra trước khi đẩy lên trên để thay thế các tế bào cũ bong tróc. Khi DNA trong tế bào đáy bị tổn thương (chủ yếu do tia UV), quá trình phân bào bị sai lệch, dẫn đến sự phát triển bất thường hình thành nên ung thư.
Cơ chế hình thành ung thư biểu mô tế bào đáy
Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal Cell Carcinoma – BCC) hình thành khi các tế bào đáy nhân lên mất kiểm soát. Tình trạng này thường bắt đầu từ các tổn thương da nhỏ như mảng đỏ, bóng nước, nốt sần hoặc loét lâu lành. Nếu không can thiệp, các tế bào ác tính có thể lan sâu vào mô dưới da, thậm chí ăn mòn xương và sụn.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Tiếp xúc tia cực tím (UV)
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư biểu mô tế bào đáy. Tia UV từ ánh nắng mặt trời, hoặc từ giường tắm nắng nhân tạo, có khả năng phá hủy DNA trong tế bào da, kích hoạt đột biến sinh ung. Các vị trí thường tiếp xúc ánh nắng như mặt, tai, cổ, tay là nơi bệnh dễ khởi phát.
Di truyền và các bệnh lý nền
Một số hội chứng di truyền hiếm như hội chứng Gorlin-Goltz khiến cơ thể có khuynh hướng phát triển nhiều khối u tế bào đáy từ nhỏ. Bên cạnh đó, những người có hệ miễn dịch suy yếu (sau ghép tạng, HIV/AIDS) cũng có nguy cơ cao hơn.
Các yếu tố nguy cơ khác
- Tuổi cao (thường gặp ở người trên 50 tuổi)
- Da sáng màu, tóc vàng hoặc đỏ, mắt xanh
- Tiền sử bị cháy nắng nặng hoặc phơi nắng kéo dài
- Tiếp xúc hóa chất độc hại (arsenic, nhựa đường…)
- Sẹo bỏng lâu năm hoặc vùng da đã xạ trị
Triệu chứng nhận biết sớm
Dấu hiệu thường gặp trên da
Ung thư biểu mô tế bào đáy có thể có nhiều hình dạng khác nhau. Dưới đây là những dấu hiệu thường thấy:
- Nốt bóng màu ngọc trai hoặc hơi trong suốt, có thể nổi gân máu li ti bên trong
- Mảng đỏ hơi sần, có rìa rõ rệt, thường nhầm lẫn với vảy nến
- Vết loét nhỏ, chảy dịch hoặc máu, lâu lành
- Vết sẹo màu trắng ngà, bề mặt nhẵn bóng
Phân biệt với các tổn thương da lành tính
Do tổn thương thường nhỏ và không đau, ung thư tế bào đáy dễ bị nhầm lẫn với:
- Vết nốt ruồi (nevus)
- Sẹo cũ hoặc mụn trứng cá lâu lành
- Mụn cóc phẳng hoặc viêm da
Điểm khác biệt là ung thư biểu mô tế bào đáy không tự biến mất, ngược lại có xu hướng lan rộng dần theo thời gian.
Hình ảnh minh họa các biểu hiện lâm sàng
Hình ảnh: Biểu hiện thường thấy của ung thư biểu mô tế bào đáy ở vùng mũi và má – nguồn: Tâm Anh Hospital
Chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào đáy
Khám lâm sàng
Bác sĩ da liễu sẽ kiểm tra vùng da nghi ngờ bằng mắt thường kết hợp thiết bị soi da. Hình dạng, màu sắc, kích thước, ranh giới tổn thương là những yếu tố được đánh giá kỹ lưỡng.
Sinh thiết da
Đây là phương pháp chẩn đoán xác định. Một mẫu mô nhỏ được lấy từ vùng nghi ngờ và gửi đi giải phẫu bệnh. Kết quả sẽ cho biết có sự hiện diện của tế bào ung thư hay không, mức độ xâm lấn và phân loại mô học.
Xét nghiệm hình ảnh (nếu cần)
Trong những trường hợp tổn thương lớn, tái phát nhiều lần hoặc nằm ở vị trí phức tạp (mắt, mũi, tai), bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm hình ảnh như:
- Chụp MRI hoặc CT để đánh giá mức độ xâm lấn mô sâu
- Siêu âm tại chỗ (nếu có tổn thương sâu dưới da)
Phương pháp điều trị hiệu quả
Phẫu thuật cắt bỏ
Là phương pháp điều trị chuẩn và phổ biến nhất. Bác sĩ sẽ cắt bỏ toàn bộ khối u cùng một phần mô lành xung quanh để đảm bảo sạch tế bào ung thư. Tùy vị trí và kích thước tổn thương, có thể cần khâu thẩm mỹ hoặc ghép da.
Liệu pháp ánh sáng (quang động học)
Phù hợp với tổn thương nông và nhỏ, đặc biệt ở vùng mặt. Thuốc cảm quang sẽ được bôi lên tổn thương, sau đó chiếu ánh sáng để phá hủy tế bào ung thư.
Xạ trị hoặc hóa trị (hiếm)
Chỉ định trong những trường hợp đặc biệt như không thể phẫu thuật, bệnh tái phát nhiều lần hoặc khối u lan rộng. Xạ trị có thể tiêu diệt tế bào ung thư mà không cần xâm lấn.
Điều trị tại chỗ bằng thuốc
Một số loại kem bôi như imiquimod hoặc 5-fluorouracil có thể được sử dụng để điều trị ung thư biểu mô tế bào đáy ở giai đoạn rất sớm, đặc biệt khi người bệnh không phù hợp phẫu thuật.
Hình ảnh mô phỏng vị trí tổn thương phổ biến – vùng mặt và cổ – nguồn: Tâm Anh Hospital
Tiên lượng và khả năng tái phát
Tiên lượng sống rất cao
May mắn thay, ung thư biểu mô tế bào đáy hiếm khi di căn sang các cơ quan khác. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, tỷ lệ khỏi bệnh có thể lên đến 99%. Đây là một trong những loại ung thư có tiên lượng tốt nhất trong nhóm ung thư da.
Nguy cơ tái phát nếu không điều trị triệt để
Dù ít nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh có nguy cơ tái phát cao nếu không được loại bỏ triệt để hoặc bỏ sót tế bào ác tính. Tỷ lệ tái phát sau 5 năm dao động từ 10–20%, đặc biệt ở các vùng như mũi, tai, mí mắt – nơi việc phẫu thuật triệt để gặp nhiều khó khăn.
Cách phòng ngừa ung thư tế bào đáy
Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng trong khung giờ từ 10h đến 16h
- Sử dụng kem chống nắng SPF ≥ 30, thoa lại sau mỗi 2 giờ
- Mặc áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm khi ra ngoài
Thăm khám da định kỳ
Người có nguy cơ cao (da sáng màu, có tiền sử ung thư da, sống ở vùng nắng nhiều) nên thăm khám da với bác sĩ chuyên khoa ít nhất 1 lần/năm. Phát hiện sớm là yếu tố quan trọng giúp điều trị hiệu quả và tránh biến chứng.
Lối sống lành mạnh
- Không sử dụng giường tắm nắng hoặc thiết bị phát tia UV nhân tạo
- Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh bằng ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn
- Không hút thuốc lá – yếu tố ảnh hưởng đến khả năng phục hồi tổn thương da
Câu chuyện thật: Phát hiện sớm – sống khỏe mạnh
Trường hợp bệnh nhân nữ 62 tuổi tại Đà Nẵng
Bà L.T.M (62 tuổi, sống tại quận Hải Châu, Đà Nẵng) từng nghĩ rằng nốt mụn nhỏ trên mũi không có gì đáng lo. Nhưng sau vài tháng, nó không những không biến mất mà còn chảy máu và loét. Bà quyết định đi khám tại một bệnh viện da liễu, kết quả sinh thiết xác nhận bà bị ung thư biểu mô tế bào đáy giai đoạn đầu.
Bài học: Không nên chủ quan với các nốt nhỏ trên da
“Tôi thấy may mắn vì đã đi khám sớm. Bác sĩ chỉ định tiểu phẫu trong ngày và bây giờ tôi hoàn toàn khỏe mạnh. Nếu tôi chần chừ thêm vài tháng nữa, có thể phải đối mặt với biến chứng nghiêm trọng hơn.” – Bà M. chia sẻ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Ung thư biểu mô tế bào đáy có nguy hiểm không?
Bệnh không nguy hiểm đến tính mạng nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, nếu để lâu, tổn thương có thể lan rộng và phá hủy mô xung quanh.
Bệnh có lây không?
Không. Đây là bệnh lý do đột biến gen ở tế bào da chứ không phải do virus hay vi khuẩn, nên không có khả năng lây từ người này sang người khác.
Có nên tự theo dõi ở nhà không?
Bạn nên theo dõi da định kỳ tại nhà, đặc biệt nếu có tổn thương nghi ngờ. Tuy nhiên, mọi dấu hiệu bất thường nên được bác sĩ chuyên khoa đánh giá và sinh thiết xác định.
Kết luận
Ung thư biểu mô tế bào đáy là dạng ung thư da phổ biến và có tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên, việc chủ quan với các tổn thương nhỏ trên da dễ dẫn đến chậm trễ trong điều trị và tăng nguy cơ tái phát. Hãy chủ động bảo vệ da, tránh tia UV, và đi khám định kỳ để bảo vệ sức khỏe làn da của bạn.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết, từ triệu chứng đến phương pháp điều trị, được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.