Bệnh ghẻ là một trong những bệnh da liễu lây truyền phổ biến nhất trên thế giới, gây ra bởi ký sinh trùng ghẻ cái Sarcoptes scabiei. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây phiền toái, làm giảm chất lượng cuộc sống của người mắc. Mặc dù không đe dọa tính mạng, bệnh ghẻ có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng, đặc biệt ở những nơi đông người như ký túc xá, trại giam, khu công nghiệp. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về căn bệnh này từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách điều trị và phòng tránh hiệu quả.
Nguyên nhân gây bệnh ghẻ
Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh ghẻ là do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei – loài côn trùng cực nhỏ, không thể nhìn thấy bằng mắt thường, sống ký sinh và đào hang trong lớp thượng bì da người. Mỗi ngày, cái ghẻ cái đẻ từ 1-5 trứng, sau khoảng 3-4 ngày sẽ nở thành ấu trùng và tiếp tục chu kỳ sinh trưởng, tạo thành các đường hang đặc trưng dưới da.
Con đường lây truyền
- Tiếp xúc trực tiếp qua da: Bệnh ghẻ lây từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp da với da, đặc biệt khi ngủ chung giường, dùng chung khăn tắm, quần áo.
- Qua vật dụng trung gian: Đệm, ga giường, chăn, gối, quần áo nhiễm ghẻ cũng là nguồn lây nếu người khác sử dụng.
Đối tượng dễ mắc bệnh
- Trẻ em, người cao tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu.
- Người sống trong môi trường đông đúc, kém vệ sinh.
- Công nhân khu công nghiệp, học sinh, sinh viên ở ký túc xá, bộ đội, trại giam.
Triệu chứng nhận biết bệnh ghẻ
Biểu hiện đặc trưng nhất của bệnh ghẻ là ngứa ngáy dữ dội về đêm cùng với sự xuất hiện của các đường hầm nhỏ trên da – nơi cái ghẻ cư trú. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận diện chính xác căn bệnh này ở giai đoạn đầu.
Dấu hiệu lâm sàng thường gặp
- Ngứa nhiều, đặc biệt về đêm: Đây là dấu hiệu điển hình, cơn ngứa càng về khuya càng dữ dội do hoạt động mạnh của cái ghẻ cái vào ban đêm.
- Xuất hiện tổn thương da đặc hiệu: Các mụn nước nhỏ, mụn nước thành đường, có thể có vảy ở bề mặt. Đặc biệt là các đường hang ghẻ dài từ 2-5mm, hình ngoằn ngoèo, màu xám đen hoặc xám trắng.
- Vị trí thường gặp: Kẽ tay, kẽ chân, cổ tay, thắt lưng, mông, bụng dưới, nếp gấp da, vùng sinh dục.
Triệu chứng khác
- Da bị thâm, dày lên, sần sùi do gãi nhiều gây bội nhiễm vi khuẩn.
- Trẻ nhỏ có thể bị tổn thương khắp cơ thể, cả lòng bàn tay, bàn chân, da đầu.
Ảnh hưởng của bệnh ghẻ đến sức khỏe và đời sống
Bệnh ghẻ tuy là bệnh ngoài da lành tính nhưng nếu không điều trị đúng cách và triệt để sẽ gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng:
Ảnh hưởng thể chất
- Ngứa ngáy kéo dài gây mất ngủ, suy nhược cơ thể.
- Dễ dẫn tới viêm da bội nhiễm, chốc lở, viêm nang lông do gãi nhiều.
- Nguy cơ biến chứng nặng hơn như viêm mô tế bào, viêm cầu thận cấp hậu nhiễm liên cầu.
Ảnh hưởng tinh thần
- Khiến người bệnh mất tự tin, lo âu, ảnh hưởng đến chất lượng công việc, học tập và giao tiếp xã hội.
- Gây mặc cảm, tự ti vì các vết tổn thương, thâm sạm trên cơ thể.
Nguy cơ lây lan cộng đồng
Ghẻ rất dễ lây lan nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, đặc biệt trong môi trường tập thể như bệnh viện, trại giam, ký túc xá, khiến nhiều người cùng mắc bệnh, khó kiểm soát và điều trị dứt điểm.
Chẩn đoán bệnh ghẻ như thế nào?
Để chẩn đoán chính xác bệnh ghẻ, các bác sĩ da liễu sẽ dựa trên:
Khám lâm sàng
- Đánh giá tổn thương điển hình trên da: mụn nước, đường hang ghẻ, vùng ngứa đối xứng, tập trung ở nếp gấp da.
- Hỏi bệnh sử: Thời gian ngứa, mức độ ngứa về đêm, tiền sử tiếp xúc với người mắc bệnh.
Xét nghiệm hỗ trợ
- Lấy vảy da xét nghiệm soi tươi: Tìm thấy trứng, ấu trùng hoặc cái ghẻ trưởng thành dưới kính hiển vi là tiêu chuẩn vàng khẳng định bệnh.
- Test mực: Dùng bút mực xanh bôi lên vùng nghi ngờ, lau sạch, nếu có đường hang ghẻ sẽ thấy rõ nét mực đọng lại.
Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính mỗi năm có khoảng 200 triệu người trên toàn cầu mắc bệnh ghẻ, trong đó khu vực châu Á và châu Phi chiếm tỷ lệ cao do khí hậu nóng ẩm, mật độ dân cư cao, điều kiện vệ sinh còn hạn chế.
Phương pháp điều trị bệnh ghẻ hiệu quả
Việc điều trị bệnh ghẻ cần được thực hiện một cách toàn diện, kết hợp giữa thuốc bôi đặc trị, thuốc uống nếu cần thiết và xử lý triệt để môi trường sống để tránh tái phát. Dưới đây là các phương pháp được chuyên gia da liễu khuyến nghị:
Điều trị tại chỗ bằng thuốc bôi
- Permethrin 5% (Elimite, Permite): Thuốc bôi diệt ký sinh trùng ghẻ hiệu quả, an toàn cho cả trẻ em và phụ nữ mang thai. Thoa toàn thân từ cổ xuống, để qua đêm ít nhất 8-14 giờ rồi tắm lại. Thường cần bôi lặp lại sau 7 ngày.
- Thuốc chứa Benzyl benzoat 10-25%: Có tác dụng diệt cái ghẻ nhưng dễ gây kích ứng da, đặc biệt ở trẻ nhỏ, cần dùng theo hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ.
- Lưu huỳnh trong vaselin 5-10%: Dùng trong trường hợp da nhạy cảm, phụ nữ mang thai, trẻ em nhỏ.
Điều trị toàn thân (trường hợp nặng)
- Ivermectin: Thuốc uống giúp diệt cái ghẻ từ bên trong cơ thể, đặc biệt hiệu quả trong các ca ghẻ nặng, ghẻ Nauy. Liều dùng thông thường là 200mcg/kg, uống 2 liều cách nhau 1 tuần.
Hỗ trợ giảm triệu chứng
- Thuốc kháng histamin H1 giúp giảm ngứa, cải thiện giấc ngủ.
- Thuốc bôi chứa corticoid nhẹ giúp giảm viêm, giảm ngứa trong trường hợp tổn thương da kéo dài.
- Điều trị kháng sinh nếu có dấu hiệu bội nhiễm vi khuẩn.
Xử lý môi trường để phòng ngừa tái nhiễm
Song song với điều trị bằng thuốc, việc vệ sinh sạch sẽ môi trường sống là điều kiện bắt buộc để tránh tái nhiễm:
- Giặt toàn bộ quần áo, chăn màn, khăn tắm bằng nước nóng (trên 50°C) và phơi dưới ánh nắng trực tiếp hoặc sấy khô ở nhiệt độ cao.
- Những vật dụng không thể giặt (gối, đệm, thú nhồi bông…) nên được bọc kín nilon trong 3-7 ngày để ghẻ chết do thiếu oxy.
- Hút bụi, lau sạch nhà cửa, thảm trải sàn, rèm cửa thường xuyên để loại bỏ mầm bệnh còn sót lại.
Phòng ngừa bệnh ghẻ tái phát và lây lan
Để hạn chế nguy cơ mắc lại bệnh ghẻ cũng như bảo vệ cộng đồng, cần tuân thủ nghiêm túc các biện pháp phòng tránh dưới đây:
Giữ vệ sinh cá nhân tốt
- Tắm rửa hằng ngày, thay quần áo sạch sẽ, nhất là sau khi lao động nặng nhọc, ra nhiều mồ hôi.
- Không dùng chung vật dụng cá nhân như quần áo, khăn tắm, chăn màn với người khác.
Giữ gìn vệ sinh nơi ở
- Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, hạn chế ẩm mốc, bụi bẩn.
- Giặt giũ, thay mới thường xuyên ga gối, chăn màn, rèm cửa.
Điều trị đồng loạt trong gia đình
Khi có người mắc bệnh ghẻ, cần điều trị đồng loạt cho những người tiếp xúc gần để tránh lây nhiễm chéo dù chưa xuất hiện triệu chứng rõ ràng.
Những sai lầm thường gặp khi điều trị bệnh ghẻ
Nhiều người mắc phải các sai lầm dưới đây khiến bệnh ghẻ kéo dài dai dẳng, khó điều trị dứt điểm:
- Chỉ điều trị cá nhân mắc bệnh mà không xử lý môi trường sống, không điều trị cho người thân cùng tiếp xúc.
- Tự ý mua thuốc bôi khi chưa thăm khám, dùng thuốc không đúng hướng dẫn gây nhờn thuốc hoặc kích ứng da.
- Không tuân thủ đủ liều, dừng điều trị khi triệu chứng giảm khiến ký sinh trùng chưa bị tiêu diệt hoàn toàn.
Kết luận
Bệnh ghẻ là bệnh da liễu lành tính nhưng rất dễ lây lan, ảnh hưởng nặng nề tới chất lượng cuộc sống nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Người bệnh cần chủ động thăm khám bác sĩ chuyên khoa khi có các dấu hiệu nghi ngờ để được hướng dẫn điều trị đúng cách. Đồng thời, cần phối hợp vệ sinh môi trường sống, giữ gìn vệ sinh cá nhân để hạn chế nguy cơ tái nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bệnh ghẻ có lây qua đường bắt tay không?
Ghẻ chủ yếu lây qua tiếp xúc trực tiếp da với da trong thời gian dài, bắt tay ngắn thông thường rất hiếm khi lây bệnh trừ khi người mắc có tổn thương ghẻ nhiều, dịch tiết ẩm ướt, bắt tay lâu.
2. Bệnh ghẻ có tự khỏi không?
Ghẻ không thể tự khỏi vì ký sinh trùng sinh sôi liên tục dưới da. Nếu không điều trị đúng thuốc, cái ghẻ vẫn tiếp tục tồn tại và gây bệnh kéo dài.
3. Bao lâu sau điều trị mới hết ngứa hoàn toàn?
Sau khi diệt hết cái ghẻ, triệu chứng ngứa có thể tồn tại thêm 2-4 tuần do phản ứng dị ứng tồn dư với xác ký sinh trùng. Người bệnh cần kiên nhẫn, tránh gãi mạnh làm tổn thương da.
4. Ghẻ có tái phát không?
Ghẻ rất dễ tái phát nếu không điều trị đồng loạt, xử lý triệt để môi trường hoặc tiếp xúc với nguồn lây mới. Vệ sinh kỹ càng và tuân thủ phác đồ điều trị giúp giảm nguy cơ tái phát.
Hãy bảo vệ làn da, sức khỏe bản thân và cộng đồng ngay hôm nay!
Nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ mắc bệnh ghẻ, đừng chần chừ, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời. Một liệu trình điều trị đúng cách không chỉ giúp bạn loại bỏ bệnh dứt điểm mà còn ngăn chặn nguy cơ lây lan cho người khác.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.