Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal Cell Carcinoma – BCC) là loại ung thư da phổ biến nhất trên thế giới, đặc biệt là ở những người sống tại khu vực nhiệt đới như Việt Nam. Tuy ít có khả năng di căn, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến thẩm mỹ và chức năng của các vùng da bị ảnh hưởng.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của ung thư biểu mô tế bào đáy, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách chẩn đoán và phân loại. Đây là bước đầu tiên cực kỳ quan trọng để mỗi người có thể chủ động phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe làn da của chính mình.
Ung thư biểu mô tế bào đáy là gì?
Ung thư biểu mô tế bào đáy là một dạng ung thư da không phải hắc tố, phát sinh từ lớp tế bào đáy nằm sâu trong lớp biểu bì da. Đây là loại ung thư da phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% các trường hợp ung thư da không phải u hắc tố.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc ung thư biểu mô tế bào đáy đang ngày càng tăng do tác động kéo dài của ánh nắng mặt trời và ô nhiễm môi trường.
Đặc điểm bệnh lý
- Phát triển chậm nhưng có thể phá hủy mô sâu nếu không điều trị.
- Hiếm khi di căn nhưng có nguy cơ tái phát cao nếu cắt không triệt để.
- Thường gặp ở vùng da tiếp xúc ánh sáng mặt trời nhiều như mặt, mũi, tai, cổ và tay.
TS.BS Trần Thanh Trí – Chuyên khoa Da liễu tại Bệnh viện Da liễu TP.HCM cho biết: “Đa phần bệnh nhân đến khám khi khối u đã lan rộng hoặc có dấu hiệu xâm lấn. Nếu phát hiện sớm, việc điều trị sẽ đơn giản và hiệu quả hơn rất nhiều.”
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân chủ yếu
Tác nhân hàng đầu gây ra ung thư biểu mô tế bào đáy là bức xạ tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời. Khi tiếp xúc kéo dài, tia UV gây tổn thương DNA trong các tế bào da, dẫn đến đột biến gen và hình thành ung thư.
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng khoảng 90% các trường hợp BCC có liên quan đến tia UV.
Các yếu tố nguy cơ
- Phơi nắng kéo dài: Người làm việc ngoài trời như nông dân, ngư dân, công nhân xây dựng.
- Tiền sử cháy nắng nghiêm trọng: Đặc biệt trong giai đoạn tuổi thơ hoặc thanh thiếu niên.
- Làn da sáng màu: Người có làn da trắng, tóc vàng/đỏ, mắt sáng màu dễ tổn thương bởi ánh nắng.
- Tuổi tác cao: Bệnh thường xuất hiện ở người trên 50 tuổi.
- Tiền sử gia đình hoặc cá nhân mắc ung thư da.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Bệnh nhân ghép tạng, điều trị ức chế miễn dịch hoặc mắc HIV/AIDS.
- Tiếp xúc hóa chất độc hại: Như asen hoặc thuốc diệt cỏ lâu dài.
Dấu hiệu nhận biết ung thư biểu mô tế bào đáy
Các dấu hiệu của BCC có thể bị bỏ qua vì thường không đau và phát triển chậm. Tuy nhiên, một số biểu hiện điển hình giúp nhận biết bệnh sớm bao gồm:
Triệu chứng lâm sàng thường gặp
- Nốt nhỏ màu hồng hoặc ngọc trai: Có thể bóng, trong, có mạch máu nhỏ, thường xuất hiện trên mặt hoặc tai.
- Mảng đỏ, phẳng và có vảy: Hay gặp ở thân mình, dễ nhầm với chàm hoặc vảy nến.
- Vết loét dai dẳng: Không lành sau vài tuần, dễ chảy máu hoặc đóng mài rồi lại loét tiếp.
- Sẹo cứng màu trắng/xám: Dạng xơ cứng, ít thấy rõ nhưng rất nguy hiểm vì dễ lan rộng âm thầm.
Ví dụ thực tế
Bà L.T.M (63 tuổi, sống tại Nha Trang) cho biết: “Tôi cứ nghĩ là mụn ruồi lạ mọc trên mũi, đến khi đi khám thì bác sĩ bảo đã bị ung thư tế bào đáy. May là phát hiện sớm nên chỉ cần phẫu thuật là khỏi.”
Phân loại ung thư biểu mô tế bào đáy
Việc phân loại BCC giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị hiệu quả và tiên lượng lâu dài.
| Thể lâm sàng | Đặc điểm |
|---|---|
| Thể u (Nodular BCC) | Khối u chắc, sáng bóng, thường có mạch máu nhỏ. Xuất hiện chủ yếu ở mặt và mũi. |
| Thể nông (Superficial BCC) | Mảng đỏ, mỏng, vảy nhẹ. Hay gặp ở lưng hoặc ngực. |
| Thể xơ cứng (Morpheaform) | Dạng sẹo xơ, lan tỏa, ranh giới không rõ ràng, dễ xâm lấn sâu. |
| Thể sắc tố (Pigmented BCC) | Màu nâu hoặc đen, dễ nhầm với u hắc tố. |
Mỗi thể BCC có cách điều trị và tiên lượng khác nhau, vì vậy việc chẩn đoán chính xác thể bệnh là cực kỳ quan trọng.
“Không phải mọi tổn thương da đều là ung thư, nhưng mọi tổn thương kéo dài hơn 4 tuần mà không lành thì cần được đánh giá bởi chuyên gia da liễu.” – Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ (AAD)
Chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào đáy
Để chẩn đoán chính xác ung thư biểu mô tế bào đáy, bác sĩ sẽ dựa trên lâm sàng và kết hợp với các phương pháp cận lâm sàng. Việc phát hiện và xác định chính xác loại tổn thương sẽ giúp lên kế hoạch điều trị phù hợp và ngăn ngừa tái phát.
Khám lâm sàng
Bác sĩ da liễu sẽ đánh giá tổn thương da qua quan sát hình dạng, kích thước, màu sắc và tính chất của tổn thương. Các yếu tố như vị trí tổn thương, thời gian tồn tại và sự thay đổi gần đây cũng được cân nhắc kỹ.
Soi da (Dermoscopy)
Là kỹ thuật dùng kính soi da có độ phóng đại cao giúp bác sĩ quan sát cấu trúc tổn thương dưới bề mặt da. Phương pháp này làm tăng độ chính xác trong chẩn đoán BCC mà không cần xâm lấn.
Sinh thiết da
Đây là phương pháp quan trọng nhất để chẩn đoán xác định. Một mảnh mô nhỏ từ vùng nghi ngờ sẽ được lấy và gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích dưới kính hiển vi.
Xét nghiệm hình ảnh (trong trường hợp đặc biệt)
- Chụp CT hoặc MRI: Khi BCC có dấu hiệu xâm lấn sâu vào mô xương hoặc mô mềm quanh hốc mắt, mũi.
- Siêu âm da: Đánh giá độ sâu xâm lấn trước khi phẫu thuật hoặc điều trị laser.
Phương pháp điều trị ung thư biểu mô tế bào đáy
Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào kích thước, vị trí, thể loại BCC và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Các phương pháp phổ biến bao gồm:
Phẫu thuật cắt bỏ
Đây là phương pháp điều trị chuẩn và hiệu quả nhất, đặc biệt với thể u. Bác sĩ sẽ cắt bỏ toàn bộ khối u kèm theo một phần mô lành xung quanh để đảm bảo sạch tế bào ung thư.
Phẫu thuật Mohs
Là kỹ thuật phẫu thuật chính xác cao, thích hợp cho BCC ở vùng mặt hoặc vùng có nguy cơ tái phát cao. Mô bệnh được phân tích ngay trong lúc mổ để đảm bảo không còn tế bào ung thư.
Liệu pháp áp lạnh (Cryotherapy)
Áp dụng cho tổn thương nhỏ, nông. Dùng nitơ lỏng để đóng băng và phá hủy tế bào ung thư.
Điều trị bằng laser CO2
Thích hợp cho BCC thể nông. Phương pháp ít xâm lấn và thời gian hồi phục nhanh, tuy nhiên cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi thực hiện.
Điều trị không phẫu thuật
- Thuốc bôi Imiquimod hoặc 5-FU: Dùng cho tổn thương bề mặt, nhỏ và ở vị trí dễ theo dõi.
- Xạ trị: Dành cho người lớn tuổi hoặc không đủ điều kiện phẫu thuật. Có thể được chỉ định sau phẫu thuật nếu còn tế bào ung thư.
- Liệu pháp nhắm trúng đích: Dùng thuốc uống như Vismodegib cho những trường hợp BCC tiến triển hoặc không phẫu thuật được.
Phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào đáy
Việc chủ động phòng ngừa là cách tốt nhất để hạn chế nguy cơ mắc ung thư da, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ cao.
Biện pháp bảo vệ da
- Thoa kem chống nắng có SPF từ 30 trở lên mỗi ngày, kể cả khi trời nhiều mây.
- Mặc quần áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm khi ra ngoài trời.
- Tránh ra nắng trong khoảng 10h – 16h khi cường độ UV cao nhất.
Kiểm tra da định kỳ
- Khám da tại cơ sở chuyên khoa mỗi 6 – 12 tháng nếu có tiền sử BCC hoặc yếu tố nguy cơ.
- Quan sát các nốt ruồi, vết lạ trên da mỗi tháng. Báo cho bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường.
Thay đổi lối sống
- Bỏ thuốc lá, hạn chế bia rượu để tăng cường hệ miễn dịch.
- Bổ sung vitamin và dưỡng chất tốt cho da như vitamin A, C, E.
- Giữ tinh thần lạc quan, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên.
Tiên lượng và khả năng tái phát
Ung thư biểu mô tế bào đáy có tiên lượng rất tốt nếu được phát hiện sớm. Theo thống kê, tỷ lệ sống sau 5 năm lên đến 99% nếu điều trị đúng cách.
Tuy nhiên, bệnh có khả năng tái phát tại chỗ từ 10 – 20%, đặc biệt nếu không loại bỏ triệt để hoặc ở vị trí nguy cơ cao như vùng mắt, mũi, tai.
Vì vậy, theo dõi định kỳ sau điều trị là điều bắt buộc để phát hiện tái phát sớm và can thiệp kịp thời.
Kết luận
Ung thư biểu mô tế bào đáy tuy không nguy hiểm đến tính mạng nếu được điều trị đúng, nhưng lại có thể gây biến dạng vùng mặt, để lại sẹo và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Chủ động bảo vệ da, khám định kỳ và nâng cao nhận thức cộng đồng là chìa khóa để kiểm soát căn bệnh này hiệu quả.
Hãy hành động ngay hôm nay bằng cách kiểm tra da và thăm khám nếu bạn nghi ngờ tổn thương bất thường!
Liên hệ tư vấn & khám chuyên khoa
Nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ ung thư da hoặc cần tư vấn chuyên sâu, vui lòng liên hệ các chuyên khoa Da liễu uy tín như:
- Bệnh viện Da liễu Trung ương
- Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM
- Bệnh viện Vinmec, Tâm Anh, Hoàn Mỹ…
Hành động sớm – Cơ hội sống khỏe dài lâu.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Ung thư biểu mô tế bào đáy có lây không?
Không. Đây là bệnh do đột biến gen, không liên quan đến nhiễm trùng hay virus, nên không lây từ người sang người.
2. Có thể tự khỏi nếu không điều trị?
Không. Mặc dù phát triển chậm nhưng BCC không tự biến mất. Nếu không điều trị, nó sẽ xâm lấn và gây hủy hoại mô xung quanh.
3. Người trẻ tuổi có nguy cơ mắc bệnh không?
Có, đặc biệt nếu có tiền sử cháy nắng, dùng giường tắm nắng hoặc tiếp xúc hóa chất sớm. Tuy nhiên, bệnh phổ biến hơn ở người trung niên và cao tuổi.
4. Đã phẫu thuật rồi có tái phát không?
Có thể. BCC có nguy cơ tái phát, nhất là nếu phẫu thuật không triệt để. Vì vậy cần tái khám định kỳ để theo dõi sớm.
5. Làm thế nào để phân biệt BCC với mụn ruồi hoặc vết chàm?
Khó phân biệt bằng mắt thường. Bất kỳ tổn thương nào không lành sau 4 tuần, có dấu hiệu thay đổi bất thường nên được khám bởi bác sĩ chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán chính xác.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.