Đờ Tử Cung: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị Và Phòng Ngừa

Đờ tử cung là một biến chứng nguy hiểm sau sinh, thường xảy ra khi tử cung không co hồi như bình thường, gây mất máu nhiều và có thể đe dọa đến tính mạng của sản phụ. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến băng huyết sau sinh – một trong những nguyên nhân tử vong mẹ phổ biến nhất tại Việt Nam và trên thế giới. Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cung cấp thông tin chuyên sâu, dễ hiểu về tình trạng này từ góc nhìn y khoa và thực tiễn.

Đờ Tử Cung Là Gì? Nguy Hiểm Như Thế Nào?

Định Nghĩa Đờ Tử Cung

Đờ tử cung là tình trạng tử cung không co hồi hiệu quả sau khi sinh, dẫn đến việc tử cung vẫn mềm, lỏng lẻo và không thể đóng kín các mạch máu tại vị trí bong nhau thai. Việc này gây ra hiện tượng chảy máu kéo dài và nghiêm trọng. Trong sản khoa, đây là tình huống cấp cứu đòi hỏi phải được xử trí nhanh chóng và đúng cách.

Vì Sao Đờ Tử Cung Nguy Hiểm?

• Gây băng huyết sau sinh: Đây là hậu quả nghiêm trọng và phổ biến nhất. Nếu không kiểm soát kịp thời, sản phụ có thể mất đến 1.000 – 2.000ml máu chỉ trong vài phút.
• Nguy cơ cắt tử cung: Trong nhiều trường hợp, bác sĩ buộc phải cắt bỏ tử cung để cứu mạng, khiến phụ nữ mất đi khả năng sinh con vĩnh viễn.
• Đe dọa tính mạng: Mất máu quá nhiều có thể gây sốc mất máu, suy đa cơ quan và tử vong nếu không được hồi sức kịp thời.

Theo WHO, băng huyết sau sinh chiếm khoảng 25% các ca tử vong mẹ trên toàn cầu, trong đó đờ tử cung là nguyên nhân chính.

Nguyên Nhân Gây Đờ Tử Cung

Nguyên Nhân Thường Gặp

Đờ tử cung không xảy ra ngẫu nhiên, mà thường liên quan đến các yếu tố làm ảnh hưởng đến khả năng co bóp tự nhiên của tử cung:

1. Đa thai hoặc đa ối: Làm tử cung căng quá mức, sau sinh không thể co hồi hiệu quả.
2. Chuyển dạ kéo dài: Làm tử cung bị “mệt”, giảm đáp ứng với các kích thích co bóp.
3. Dùng oxytocin kéo dài: Khi sử dụng quá nhiều, tử cung có thể trở nên “lờn thuốc”, không phản ứng với thuốc co bóp sau sinh.
4. Sót nhau: Một phần nhau thai còn sót lại ngăn cản tử cung co hồi hoàn toàn.
5. Nhiễm trùng ối hoặc nhiễm trùng hậu sản: Làm giảm trương lực cơ tử cung.

Yếu Tố Nguy Cơ

Không phải sản phụ nào cũng có nguy cơ cao bị đờ tử cung. Tuy nhiên, một số nhóm có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Phụ nữ sinh con nhiều lần (đẻ dày)
• Mẹ trên 35 tuổi
• Tiền sử từng bị đờ tử cung hoặc băng huyết sau sinh
• Có bệnh lý liên quan đến đông máu hoặc huyết áp
• Thai to > 4kg hoặc mang thai qua tuần

Việc nhận diện đúng nhóm nguy cơ có ý nghĩa quan trọng trong công tác dự phòng và xử trí sớm tình trạng này.

Triệu Chứng Nhận Biết Đờ Tử Cung

Dấu Hiệu Lâm Sàng

Trong sản khoa thực hành, việc phát hiện sớm các dấu hiệu đờ tử cung có thể cứu sống sản phụ. Một số biểu hiện điển hình bao gồm:

• Chảy máu âm đạo nhiều: Máu chảy liên tục, không đông, dù đã dùng thuốc co hồi tử cung.
• Đáy tử cung mềm và cao: Khi sờ bụng sản phụ sau sinh, đáy tử cung không rắn chắc như bình thường mà mềm, không có phản ứng co bóp.
• Tử cung không co hồi: Dù đã được xoa đáy tử cung hoặc tiêm oxytocin, tử cung vẫn mềm nhão.

Cận Lâm Sàng & Chẩn Đoán

Việc chẩn đoán đờ tử cung chủ yếu dựa vào lâm sàng. Tuy nhiên, để đánh giá mức độ và loại trừ các nguyên nhân khác như sót nhau, bác sĩ có thể chỉ định:

• Siêu âm tử cung sau sinh: Giúp xác định có máu cục, nhau sót hay không.
• Kiểm tra lượng máu mất: Định lượng để đánh giá nguy cơ sốc mất máu.
• Xét nghiệm đông máu: Trong trường hợp nghi ngờ rối loạn đông máu gây chảy máu dai dẳng.

Điều Trị Đờ Tử Cung

Sơ Cấp Cứu

Ngay khi phát hiện đờ tử cung, việc xử trí cấp cứu cần diễn ra tức thì để ngăn ngừa mất máu quá mức. Các bước đầu tiên bao gồm:

1. Xoa đáy tử cung: Kích thích cơ học nhằm tạo phản xạ co bóp.
2. Tiêm thuốc co hồi tử cung: Oxytocin (tiêm tĩnh mạch hoặc bắp), misoprostol (đặt hậu môn).
3. Truyền dịch – truyền máu: Bù lại lượng máu đã mất, tránh sốc giảm thể tích.

Việc sơ cứu đúng cách trong 5 phút đầu tiên là “thời gian vàng” để quyết định sự sống còn của sản phụ.

Điều Trị Chuyên Sâu

Khi các biện pháp cơ bản không hiệu quả, bác sĩ sẽ tiến hành các can thiệp nâng cao:

• Nhét bóng Bakri: Một thiết bị y tế đặc biệt được đặt vào tử cung để tạo áp lực nội tại cầm máu.
• Khâu mạch tử cung: Giúp giảm lượng máu chảy từ động mạch tử cung.
• Cắt tử cung: Là biện pháp cuối cùng nếu tất cả phương pháp khác thất bại – nhằm cứu sống sản phụ.

Biến Chứng Có Thể Gặp Nếu Không Can Thiệp Kịp Thời

Biến Chứng Trên Hệ Tuần Hoàn

Nếu không xử trí kịp thời, đờ tử cung có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng trên toàn cơ thể:

• Choáng mất máu: Mất lượng máu lớn làm giảm huyết áp, rối loạn tuần hoàn và gây suy tạng nhanh chóng.
• Suy đa cơ quan: Khi máu không đủ nuôi các cơ quan quan trọng như thận, gan, tim, có thể dẫn đến tổn thương không hồi phục.
• Tử vong: Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, khoảng 60% ca tử vong mẹ do băng huyết sau sinh có nguyên nhân từ đờ tử cung.

Biến Chứng Sản Khoa

Các hậu quả về mặt sinh sản cũng rất nghiêm trọng, bao gồm:

• Cắt tử cung: Khi các biện pháp bảo tồn thất bại, bác sĩ buộc phải cắt bỏ tử cung để cứu sống người bệnh.
• Vô sinh thứ phát: Mất tử cung đồng nghĩa mất khả năng sinh con trong tương lai.
• Nhiễm trùng hậu sản: Tình trạng chảy máu kéo dài tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển.

Đây là lý do tại sao mọi cơ sở y tế cần có quy trình phát hiện và xử trí đờ tử cung chặt chẽ, khoa học.

Cách Phòng Ngừa Đờ Tử Cung

Trong Quá Trình Chuyển Dạ

Việc phòng ngừa đờ tử cung cần được bắt đầu từ quá trình chuyển dạ. Một số biện pháp hiệu quả bao gồm:

• Giám sát liên tục cơn co tử cung và nhịp tim thai bằng monitor sản khoa.
• Không sử dụng oxytocin kéo dài hoặc quá liều.
• Hạn chế can thiệp không cần thiết trong chuyển dạ như bóp tử cung mạnh, rặn sai tư thế.
• Thực hiện quản lý tích cực giai đoạn 3 của cuộc chuyển dạ (Active Management of Third Stage of Labor).

Đối Với Sản Phụ Có Nguy Cơ

Với những trường hợp đã được xác định có nguy cơ cao, cần:

1. Chuyển tuyến kịp thời đến cơ sở y tế có khả năng hồi sức cấp cứu.
2. Chuẩn bị sẵn máu, dịch truyền, dụng cụ hồi sức.
3. Tiêm oxytocin dự phòng ngay sau khi thai nhi được sinh ra.
4. Theo dõi sát sản phụ ít nhất 24 giờ sau sinh.

Câu Chuyện Thật: Một Sản Phụ Suýt Mất Mạng Vì Đờ Tử Cung

“Chỉ vài phút sau khi sinh con, tôi bắt đầu chảy máu ồ ạt. Cảm giác máu trào ra không kiểm soát được. May mắn là bác sĩ và y tá phản ứng rất nhanh, xoa đáy tử cung, tiêm thuốc và đưa tôi vào phòng phẫu thuật. Tôi đã mất hơn 1.200ml máu nhưng được cứu sống. Nếu chậm vài phút, tôi có thể đã không còn ở đây để chăm sóc con gái mình.”

— Chị Lê Thị T., 35 tuổi, Hà Nội

ThuVienBenh.com – Nguồn Kiến Thức Y Khoa Chính Xác & Đáng Tin Cậy

Với cam kết cung cấp thông tin y khoa có kiểm chứng, dễ hiểu và cập nhật liên tục, ThuVienBenh.com là nơi bạn có thể tìm thấy mọi điều cần biết về các vấn đề sức khỏe sản khoa như đờ tử cung. Chúng tôi tham khảo từ các nguồn uy tín như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Bộ Y tế Việt Nam, cũng như các giáo trình y khoa chuẩn của Đại học Y Hà Nội.

Bài viết này được xây dựng bởi đội ngũ biên tập viên chuyên môn cao, có sự tham vấn từ các bác sĩ sản khoa có kinh nghiệm thực tế tại các bệnh viện tuyến trung ương.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Làm sao biết mình có nguy cơ bị đờ tử cung không?

Nếu bạn đã từng sinh nhiều con, mang thai to, đa ối, chuyển dạ kéo dài hoặc có tiền sử đờ tử cung, nguy cơ sẽ cao hơn bình thường. Nên khám thai định kỳ và thông báo tiền sử y khoa rõ ràng với bác sĩ.

2. Đờ tử cung có tái phát trong lần sinh tiếp theo không?

Có. Nguy cơ tái phát khoảng 10–15% nếu từng bị đờ tử cung trước đó. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và theo dõi sát trong lần sinh tiếp theo là điều rất quan trọng.

3. Có thể phòng tránh đờ tử cung hoàn toàn không?

Không thể phòng tránh tuyệt đối, nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ nếu được theo dõi thai kỳ tốt, thực hiện sinh nở tại cơ sở y tế có đầy đủ phương tiện hồi sức và bác sĩ sản khoa có kinh nghiệm.

4. Sau khi bị đờ tử cung, tôi có nên sinh thêm không?

Tùy vào nguyên nhân, mức độ và biến chứng đã xảy ra mà bác sĩ sẽ tư vấn riêng cho từng trường hợp. Một số phụ nữ vẫn có thể sinh thêm nếu tử cung được bảo tồn và không có tổn thương nghiêm trọng.

5. Đờ tử cung có liên quan đến rối loạn nội tiết không?

Chưa có bằng chứng rõ ràng về mối liên hệ trực tiếp. Tuy nhiên, các yếu tố ảnh hưởng đến co bóp tử cung như nội tiết tố hoặc thuốc dùng trong thai kỳ có thể gián tiếp góp phần gây ra tình trạng này.

Kết Luận

Đờ tử cung là tình trạng sản khoa nguy hiểm cần được nhận diện và xử trí nhanh chóng. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa sẽ giúp giảm thiểu tối đa rủi ro cho sản phụ. Phụ nữ mang thai, nhất là người có yếu tố nguy cơ, cần được theo dõi sát sao tại các cơ sở y tế uy tín.

Hãy luôn nhớ rằng, sức khỏe sản phụ không chỉ là trách nhiệm của riêng bác sĩ mà còn là điều mà mỗi gia đình nên chủ động quan tâm và chuẩn bị kỹ càng.

📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín

🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.