Ung thư buồng trứng là một trong những căn bệnh ác tính phổ biến và nguy hiểm nhất ở phụ nữ, đặc biệt là ở độ tuổi trung niên và sau mãn kinh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 313.000 phụ nữ trên toàn cầu được chẩn đoán mắc ung thư buồng trứng và khoảng 207.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, tỷ lệ phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn chiếm đến 70%, khiến tiên lượng sống còn trở nên khó khăn.
Vậy ung thư buồng trứng là gì? Vì sao bệnh lại khó phát hiện sớm? Làm thế nào để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và có hướng điều trị hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện, khoa học và cập nhật nhất về căn bệnh này.
Ung thư buồng trứng là gì?
Ung thư buồng trứng là sự phát triển không kiểm soát của các tế bào bất thường trong buồng trứng – cơ quan sinh sản quan trọng của phụ nữ. Các tế bào ung thư có thể xâm lấn các mô lân cận và di căn sang các cơ quan khác như tử cung, phúc mạc, gan và phổi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Phân loại ung thư buồng trứng
Căn cứ vào nguồn gốc tế bào, ung thư buồng trứng được chia thành 3 nhóm chính:
- Ung thư biểu mô buồng trứng: chiếm khoảng 90% tổng số ca, phát triển từ lớp tế bào bao phủ bề mặt buồng trứng.
- Ung thư tế bào mầm: bắt nguồn từ các tế bào sản sinh trứng, thường gặp ở phụ nữ trẻ tuổi.
- Ung thư mô đệm buồng trứng: phát triển từ mô nâng đỡ buồng trứng, chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng thường phát hiện ở giai đoạn sớm hơn.
Mỗi loại ung thư có đặc điểm lâm sàng và đáp ứng điều trị khác nhau, do đó việc xác định đúng thể bệnh là yếu tố quan trọng trong lựa chọn phác đồ điều trị hiệu quả.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ung thư buồng trứng vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên các nhà khoa học đã xác định được một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
1. Di truyền và đột biến gen
Khoảng 10-15% các ca ung thư buồng trứng có liên quan đến yếu tố di truyền. Đặc biệt, đột biến gen BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ mắc ung thư buồng trứng gấp 10-30 lần so với người bình thường.
“Phụ nữ mang đột biến BRCA1 có nguy cơ ung thư buồng trứng lên tới 39–63% trong suốt cuộc đời” – Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI).
2. Tuổi tác
Phụ nữ trên 50 tuổi, đặc biệt là sau mãn kinh, có nguy cơ cao hơn. Gần 50% các ca được chẩn đoán xảy ra ở phụ nữ trên 63 tuổi.
3. Lịch sử sinh sản
- Không sinh con hoặc sinh con muộn (sau 35 tuổi)
- Không cho con bú
- Không sử dụng thuốc tránh thai nội tiết
Các yếu tố này đều liên quan đến số lần rụng trứng trong đời, rụng trứng càng nhiều, nguy cơ ung thư buồng trứng càng cao.
4. Các bệnh lý liên quan
Những người từng mắc lạc nội mạc tử cung, viêm vùng chậu mãn tính hoặc hội chứng buồng trứng đa nang có thể có nguy cơ cao hơn.
5. Thói quen sống không lành mạnh
- Chế độ ăn giàu chất béo động vật
- Ít vận động
- Thừa cân – béo phì
- Tiếp xúc với các chất độc hại như amiăng
Dấu hiệu nhận biết sớm
Ung thư buồng trứng được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng” vì các triệu chứng thường mơ hồ, dễ nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa hay bệnh lý phụ khoa thông thường. Tuy nhiên, nếu chú ý, bạn vẫn có thể phát hiện một số dấu hiệu điển hình như:
1. Đầy hơi, chướng bụng kéo dài
Khối u buồng trứng phát triển gây áp lực lên ổ bụng, dẫn đến cảm giác đầy hơi dai dẳng dù ăn uống bình thường.
2. Rối loạn tiểu tiện
Đi tiểu thường xuyên, tiểu gấp, khó tiểu hoặc đau rát có thể là do khối u chèn ép bàng quang.
3. Thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt
Chu kỳ kinh không đều, ra máu bất thường ngoài kỳ kinh hoặc sau mãn kinh là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng cần được kiểm tra ngay.
4. Sụt cân không rõ nguyên nhân
Sụt cân nhanh chóng mà không ăn kiêng hay tập luyện là dấu hiệu phổ biến trong các loại ung thư tiến triển.
5. Đau vùng chậu hoặc lưng dưới
Đau âm ỉ kéo dài vùng chậu, hông hoặc lưng dưới không cải thiện có thể do sự phát triển của khối u trong buồng trứng.
Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào kể trên kéo dài hơn 2 tuần, hãy đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra và chẩn đoán sớm.
Chẩn đoán ung thư buồng trứng
Việc chẩn đoán sớm đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện tiên lượng sống. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
1. Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra kích thước và hình dạng của buồng trứng qua khám vùng chậu để phát hiện dấu hiệu bất thường.
2. Siêu âm qua ngả âm đạo
Giúp quan sát rõ cấu trúc buồng trứng và phát hiện các khối u nhỏ mà siêu âm ổ bụng thông thường khó thấy được.
3. Xét nghiệm máu CA-125
Nồng độ CA-125 trong máu tăng cao ở khoảng 80% phụ nữ bị ung thư buồng trứng biểu mô. Tuy nhiên, đây không phải là dấu hiệu đặc hiệu và cần kết hợp với các phương pháp khác.
4. Chụp CT scan/MRI
Hình ảnh chi tiết từ các kỹ thuật này giúp xác định vị trí, kích thước và mức độ lan rộng của khối u.
5. Sinh thiết và nội soi ổ bụng
Là bước cuối cùng để xác nhận chẩn đoán. Bác sĩ lấy mẫu mô nghi ngờ và phân tích dưới kính hiển vi để xác định tế bào ung thư.
Trong phần tiếp theo của bài viết, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết các phương pháp điều trị ung thư buồng trứng hiện đại, tiên lượng sống, và biện pháp phòng ngừa hiệu quả được các chuyên gia khuyến cáo.
Phương pháp điều trị ung thư buồng trứng hiện nay
Việc điều trị ung thư buồng trứng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại ung thư, giai đoạn bệnh, độ tuổi và thể trạng của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính đang được áp dụng:
1. Phẫu thuật
Phẫu thuật là phương pháp điều trị hàng đầu, đặc biệt trong giai đoạn sớm của bệnh. Tùy vào tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định:
- Cắt bỏ một hoặc cả hai buồng trứng
- Cắt tử cung toàn phần hoặc kèm theo cắt mạc nối lớn
- Loại bỏ hạch bạch huyết và các mô nghi ngờ di căn
Đối với phụ nữ trẻ chưa sinh con và ung thư được phát hiện ở giai đoạn sớm, có thể cân nhắc phẫu thuật bảo tồn khả năng sinh sản.
2. Hóa trị
Hóa trị được sử dụng để tiêu diệt các tế bào ung thư còn lại sau phẫu thuật hoặc điều trị ung thư buồng trứng ở giai đoạn muộn. Thuốc hóa trị thường được dùng qua đường tĩnh mạch hoặc trực tiếp vào ổ bụng (hóa trị nội phúc mạc).
Các thuốc phổ biến:
- Carboplatin
- Paclitaxel
Tác dụng phụ bao gồm mệt mỏi, rụng tóc, buồn nôn, nhưng đa phần có thể kiểm soát được với sự hỗ trợ của bác sĩ chuyên khoa.
3. Liệu pháp nhắm trúng đích
Đây là phương pháp mới, sử dụng các thuốc nhắm vào các tế bào ung thư mà ít ảnh hưởng đến tế bào lành. Một số thuốc nhắm trúng đích như:
- Bevacizumab (ức chế sự hình thành mạch máu nuôi khối u)
- Olaparib, Niraparib (ức chế PARP, dùng cho bệnh nhân có đột biến BRCA)
4. Liệu pháp miễn dịch
Dù chưa được sử dụng rộng rãi, liệu pháp miễn dịch đang được nghiên cứu trong nhiều thử nghiệm lâm sàng nhằm giúp hệ miễn dịch nhận biết và tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả hơn.
Tiên lượng sống và theo dõi sau điều trị
Tiên lượng sống của ung thư buồng trứng phụ thuộc vào giai đoạn phát hiện:
| Giai đoạn | Tỷ lệ sống sau 5 năm |
|---|---|
| Giai đoạn I | 90% |
| Giai đoạn II | 70% |
| Giai đoạn III | 39% |
| Giai đoạn IV | 17% |
Sau điều trị, người bệnh cần tái khám định kỳ để theo dõi tái phát. Việc kết hợp lối sống lành mạnh, dinh dưỡng đầy đủ và hỗ trợ tâm lý cũng giúp cải thiện chất lượng sống lâu dài.
Phòng ngừa ung thư buồng trứng
Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ mắc ung thư buồng trứng thông qua các biện pháp sau:
- Khám phụ khoa định kỳ: giúp phát hiện sớm các bất thường ở buồng trứng
- Sử dụng thuốc tránh thai nội tiết: giảm nguy cơ ung thư buồng trứng khi sử dụng lâu dài (trên 5 năm)
- Sinh con và cho con bú: được chứng minh có tác dụng bảo vệ buồng trứng
- Phẫu thuật dự phòng: áp dụng với phụ nữ có đột biến gen BRCA
- Lối sống lành mạnh: duy trì cân nặng hợp lý, không hút thuốc, ăn uống giàu rau xanh và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn
Kết luận
Ung thư buồng trứng là một căn bệnh nguy hiểm nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, khả năng hồi phục là rất khả quan. Việc hiểu đúng về bệnh, lắng nghe cơ thể và chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ là bước đầu tiên để bảo vệ chính mình và người thân khỏi những hậu quả nghiêm trọng.
Đừng đợi đến khi có triệu chứng mới hành động. Hãy khám phụ khoa định kỳ và tầm soát ung thư buồng trứng ngay hôm nay!
FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp
1. Ung thư buồng trứng có di truyền không?
Có. Khoảng 10-15% ca mắc ung thư buồng trứng liên quan đến đột biến di truyền, phổ biến nhất là gen BRCA1 và BRCA2.
2. Có thể phát hiện ung thư buồng trứng qua siêu âm không?
Siêu âm ngả âm đạo là phương pháp hiệu quả để phát hiện khối u buồng trứng nhưng cần kết hợp với xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh khác để xác định chính xác.
3. Ung thư buồng trứng có chữa khỏi được không?
Ung thư buồng trứng có thể chữa khỏi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm. Giai đoạn càng muộn thì tiên lượng càng xấu, tuy nhiên hiện nay nhiều phương pháp điều trị mới đã cải thiện đáng kể tỷ lệ sống.
4. Sau điều trị có tái phát không?
Có. Ung thư buồng trứng có nguy cơ tái phát cao, đặc biệt trong 2 năm đầu. Do đó, việc tái khám định kỳ là vô cùng quan trọng.
5. Nên khám và tầm soát ung thư buồng trứng ở đâu?
Bạn nên chọn các bệnh viện chuyên khoa phụ sản, ung bướu hoặc cơ sở y tế uy tín có chuyên môn sâu và trang thiết bị hiện đại để đảm bảo chẩn đoán chính xác.
Thông tin trong bài viết được tham khảo từ các nguồn uy tín như WHO, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), và Bệnh viện Từ Dũ.
Hãy chia sẻ bài viết này nếu bạn thấy hữu ích – cùng lan tỏa kiến thức sức khỏe vì một cộng đồng phụ nữ khỏe mạnh!
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.