Diltiazem là một trong những thuốc chẹn kênh canxi được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh lý tim mạch, đặc biệt là tăng huyết áp và rối loạn nhịp tim. Với cơ chế tác dụng đặc biệt vừa làm giãn mạch vừa điều hòa nhịp tim, Diltiazem là lựa chọn hiệu quả cho nhiều đối tượng bệnh nhân. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về công dụng, liều dùng, tác dụng phụ và các lưu ý khi sử dụng loại thuốc này.
Diltiazem là thuốc gì?
Phân loại và tên biệt dược
Diltiazem thuộc nhóm thuốc chẹn kênh canxi không dihydropyridine (non-DHP CCBs). Nhóm này còn bao gồm cả Verapamil, nhưng Diltiazem có ưu thế hơn về độ dung nạp và ít gây táo bón hơn.
Một số tên biệt dược phổ biến chứa hoạt chất Diltiazem:
- Diltiazem Stella 60mg
- Cardizem
- Tildiem
- Dizemin
Dược lực học và dược động học
Diltiazem hoạt động bằng cách ức chế dòng ion calci đi vào tế bào cơ tim và cơ trơn thành mạch. Điều này giúp:
- Giảm co bóp cơ tim và giảm tiêu thụ oxy cơ tim
- Giãn mạch, hạ huyết áp
- Làm chậm dẫn truyền xung động qua nút nhĩ thất, kiểm soát nhịp nhanh
Thuốc hấp thu tốt qua đường uống, đạt nồng độ đỉnh trong máu sau 2-3 giờ và được chuyển hóa chủ yếu qua gan.
Cơ chế tác dụng của Diltiazem
Tác động trên tim và mạch máu
Diltiazem ức chế dòng ion calci vào tế bào cơ tim và cơ trơn mạch máu bằng cách gắn vào các kênh L-type. Khi lượng calci nội bào giảm, cơ tim co bóp yếu hơn, mạch máu giãn ra, từ đó:
- Giảm huyết áp hiệu quả nhưng không làm tăng nhịp tim phản xạ như một số thuốc khác
- Giảm gánh nặng cho tim trong các cơn đau thắt ngực
- Kiểm soát nhịp tim ở bệnh nhân bị rung nhĩ, nhịp nhanh kịch phát trên thất
So sánh với các thuốc chẹn kênh canxi khác
| Tiêu chí | Diltiazem | Verapamil | Amlodipin (DHP) |
|---|---|---|---|
| Hiệu quả hạ áp | Trung bình – Cao | Trung bình | Cao |
| Kiểm soát nhịp tim | Tốt | Rất tốt | Không hiệu quả |
| Tác dụng phụ trên tim | Ít hơn Verapamil | Dễ gây suy nút xoang, bloc nhĩ thất | Không ảnh hưởng nhịp tim |
| Dùng trong suy tim | Thận trọng | Chống chỉ định | Có thể sử dụng |
Chỉ định điều trị của Diltiazem
Tăng huyết áp
Diltiazem được chỉ định cho bệnh nhân tăng huyết áp từ nhẹ đến trung bình. Ưu điểm là ít gây phản xạ tăng nhịp tim và có thể kết hợp với các nhóm thuốc khác như ức chế men chuyển hoặc lợi tiểu.
Rối loạn nhịp tim
Thuốc được sử dụng để kiểm soát tần số tim ở bệnh nhân:
- Rung nhĩ mạn
- Cuồng nhĩ
- Nhịp nhanh kịch phát trên thất (PSVT)
Diltiazem làm chậm dẫn truyền nhĩ-thất, giúp kiểm soát hiệu quả tần số thất mà không cần dùng thuốc ức chế beta.
Đau thắt ngực
Ở bệnh nhân bị thiếu máu cơ tim hoặc co thắt mạch vành (đau thắt ngực Prinzmetal), Diltiazem giúp làm giãn động mạch vành, cải thiện lưu lượng máu đến cơ tim và giảm triệu chứng đau ngực.
Cách dùng và liều dùng an toàn
Liều dùng thông thường cho người lớn
Liều khởi đầu thường là 30 – 60mg, dùng 3-4 lần/ngày tùy vào tình trạng lâm sàng. Có thể điều chỉnh tăng dần tới tối đa 360mg/ngày.
Với dạng viên giải phóng kéo dài, có thể dùng 120 – 240mg/ngày, chia làm 1-2 lần.
Lưu ý khi dùng cho người cao tuổi và bệnh nhân gan/thận
- Người cao tuổi: Khởi đầu với liều thấp hơn (30mg x 2 lần/ngày) do chuyển hóa thuốc chậm
- Bệnh nhân suy gan: Cần theo dõi men gan và điều chỉnh liều nếu cần
- Bệnh nhân suy thận: Không cần chỉnh liều nhiều nhưng cần giám sát chặt chẽ
Hình ảnh minh họa
Tác dụng phụ và cảnh báo
Tác dụng phụ thường gặp
Diltiazem nhìn chung được dung nạp tốt, nhưng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm:
- Đau đầu, chóng mặt
- Mệt mỏi, yếu cơ
- Buồn nôn, táo bón
- Phù mắt cá chân nhẹ
Hầu hết các triệu chứng trên nhẹ và thường tự hết sau vài ngày dùng thuốc.
Tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nghiêm trọng
- Nhịp tim chậm quá mức (bradycardia)
- Bloc nhĩ thất (AV block)
- Suy tim nặng hơn ở bệnh nhân có sẵn suy tim sung huyết
- Phản ứng dị ứng: mẩn đỏ, ngứa, phát ban
Khi gặp các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, sưng mặt/môi/lưỡi, đau ngực, cần ngưng thuốc và đi cấp cứu ngay.
Tương tác thuốc cần tránh
Diltiazem có thể tương tác với nhiều loại thuốc, làm tăng hoặc giảm hiệu lực điều trị hoặc gây độc tính:
- Thuốc chẹn beta: tăng nguy cơ suy tim và nhịp chậm
- Digoxin: làm tăng nồng độ digoxin huyết tương
- Statin (Simvastatin, Atorvastatin): tăng nguy cơ độc cơ
- Cyclosporin, Carbamazepin: tăng nồng độ huyết thanh các thuốc này
Cần thông báo với bác sĩ tất cả các thuốc đang dùng để tránh tương tác không mong muốn.
Những lưu ý khi sử dụng Diltiazem
Chống chỉ định
- Bloc nhĩ thất độ II hoặc III (nếu không có máy tạo nhịp)
- Hội chứng suy nút xoang
- Suy tim nặng, đặc biệt suy tim có phân suất tống máu giảm
- Hạ huyết áp nặng (HA tâm thu <90 mmHg)
Phụ nữ mang thai và cho con bú
Diltiazem được xếp nhóm C trong thai kỳ (FDA). Chưa có nghiên cứu đầy đủ ở người, nhưng thuốc có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Chỉ dùng khi thật sự cần thiết và có chỉ định từ bác sĩ.
Thuốc bài tiết qua sữa mẹ, do đó không nên sử dụng trong thời gian cho con bú.
Người lái xe và vận hành máy móc
Vì thuốc có thể gây chóng mặt, buồn ngủ, nên người dùng cần thận trọng khi lái xe hoặc làm việc trên cao, vận hành máy móc nặng.
Diltiazem có tốt không? Đánh giá từ thực tế
Kết quả nghiên cứu lâm sàng
Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of the American College of Cardiology, Diltiazem đã được chứng minh có hiệu quả:
- Giảm 10-15 mmHg huyết áp tâm thu sau 4 tuần sử dụng
- Kiểm soát nhịp thất tốt hơn so với placebo ở bệnh nhân rung nhĩ
- Ít gây tác dụng phụ nặng, được dung nạp tốt ở người cao tuổi
Trích dẫn câu chuyện thật từ bệnh nhân
“Tôi bị cao huyết áp kèm rối loạn nhịp thất đã 5 năm. Sau khi dùng Diltiazem theo đơn bác sĩ, nhịp tim tôi ổn định hơn, không còn hồi hộp hay choáng váng. Thuốc giúp tôi trở lại cuộc sống bình thường.” – Chị Hà, 52 tuổi, Hà Nội
Các dạng bào chế phổ biến và hình ảnh minh họa
Diltiazem 60mg Stella
Đây là dạng thường gặp nhất tại Việt Nam, dùng điều trị tăng huyết áp và đau thắt ngực.
Các dạng viên nén giải phóng kéo dài
- Dạng 90mg, 120mg hoặc 180mg
- Thuận tiện hơn vì chỉ cần uống 1-2 lần mỗi ngày
- Thường dùng cho người bệnh mạn tính cần kiểm soát huyết áp ổn định
Kết luận: Diltiazem có phải là lựa chọn phù hợp?
Diltiazem là một giải pháp toàn diện cho cả tăng huyết áp lẫn rối loạn nhịp tim, với hiệu quả rõ ràng, ít tác dụng phụ và dung nạp tốt. Tuy nhiên, việc sử dụng cần có sự theo dõi sát sao của bác sĩ để đảm bảo an toàn, đặc biệt với bệnh nhân có bệnh lý nền tim mạch nặng. Nếu được dùng đúng chỉ định, Diltiazem có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống rõ rệt cho nhiều bệnh nhân tim mạch.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Diltiazem có thể dùng lâu dài không?
Có, nhưng cần theo dõi huyết áp, nhịp tim và các chỉ số tim mạch định kỳ để điều chỉnh liều nếu cần.
Diltiazem có thể dùng kết hợp với thuốc huyết áp khác không?
Được, đặc biệt với các thuốc ức chế men chuyển, lợi tiểu hoặc chẹn beta. Tuy nhiên cần tránh trùng lặp tác dụng làm chậm nhịp tim.
Diltiazem có gây lệ thuộc thuốc không?
Không. Diltiazem không gây nghiện hay lệ thuộc. Tuy nhiên việc ngừng thuốc đột ngột có thể khiến huyết áp hoặc nhịp tim dao động mạnh.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y khoa cần thiết, từ triệu chứng đến điều trị, được cập nhật chính xác
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.