Trước khi tiến hành các thủ thuật nội soi hoặc phẫu thuật vùng bụng, việc làm sạch ruột là bước chuẩn bị tối quan trọng. Trong số các lựa chọn hiện có, dung dịch Natri Phosphat ngày càng được sử dụng rộng rãi nhờ hiệu quả cao, dễ sử dụng và thời gian chuẩn bị nhanh chóng. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về dung dịch này, từ thành phần, cơ chế hoạt động đến cách sử dụng an toàn và hiệu quả nhất.
Tổng Quan Về Dung Dịch Natri Phosphat
Natri Phosphat Là Gì?
Natri Phosphat là một nhóm hợp chất hóa học có chứa các ion natri (Na+) và phosphat (PO43−). Trong y học, dung dịch uống hoặc dạng thụt chứa natri phosphat được sử dụng như một loại thuốc nhuận tràng mạnh để làm sạch ruột trước các thủ thuật như nội soi đại tràng.
Dạng Bào Chế Và Thành Phần
Hiện nay, trên thị trường Việt Nam, sản phẩm phổ biến nhất là dung dịch uống chứa monobasic sodium phosphate và dibasic sodium phosphate. Dạng bào chế điển hình là dung dịch uống đóng chai (45ml hoặc 90ml), ví dụ như sản phẩm Golistin Soda.
- Monobasic sodium phosphate: 13.8 g/45ml
- Dibasic sodium phosphate: 3.2 g/45ml
Khi uống vào, các thành phần này sẽ hút nước vào lòng ruột, từ đó kích thích nhu động ruột và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tống xuất phân ra ngoài.
Cơ Chế Tác Dụng Trong Làm Sạch Ruột
Natri Phosphat hoạt động dựa trên nguyên lý thẩm thấu. Khi được uống vào, nó sẽ kéo nước từ mô xung quanh vào lòng ruột, làm tăng thể tích và áp suất trong lòng ruột. Điều này kích thích nhu động ruột một cách tự nhiên và mạnh mẽ, từ đó giúp đào thải chất cặn bã một cách hiệu quả.
Theo nghiên cứu đăng trên Journal of Clinical Gastroenterology, dung dịch Natri Phosphat có thể làm sạch ruột hiệu quả chỉ trong vòng 2–3 giờ, nhanh hơn nhiều so với một số phương pháp khác như PEG (polyethylene glycol).
Ứng Dụng Trong Làm Sạch Ruột Trước Thủ Thuật
Các Thủ Thuật Y Khoa Liên Quan
Dung dịch Natri Phosphat thường được chỉ định sử dụng trước khi thực hiện các thủ thuật như:
- Nội soi đại tràng (Colonoscopy)
- Phẫu thuật ổ bụng hoặc hậu môn
- Chụp X-quang đại tràng có cản quang (barium enema)
Trong các thủ thuật này, ruột cần phải sạch để bác sĩ có thể quan sát rõ ràng cấu trúc bên trong và thực hiện thủ thuật một cách an toàn, chính xác.
Vai Trò Của Natri Phosphat Trước Nội Soi Tiêu Hóa
Trước nội soi tiêu hóa, bệnh nhân cần có một đại tràng hoàn toàn sạch sẽ để đảm bảo hình ảnh thu được là tối ưu. Dung dịch Natri Phosphat giúp làm rỗng ruột một cách nhanh chóng, từ đó cải thiện chất lượng hình ảnh nội soi và giảm thời gian thực hiện thủ thuật.
Theo hướng dẫn của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA), Natri Phosphat là một trong các dung dịch có hiệu quả cao nhất trong việc chuẩn bị ruột, nếu dùng đúng liều lượng và có chỉ định hợp lý.
Ưu Điểm So Với Các Phương Pháp Khác
| Tiêu chí | Natri Phosphat | Polyethylene Glycol (PEG) |
|---|---|---|
| Thể tích dung dịch cần uống | 90ml (chia làm 2 lần) | 2-4 lít |
| Thời gian tác dụng | 2-3 giờ | 4-6 giờ |
| Mùi vị | Dễ chịu hơn | Khó uống |
| Hiệu quả làm sạch | Cao | Cao |
| Nguy cơ rối loạn điện giải | Cao hơn | Thấp |
Như vậy, nếu bệnh nhân không mắc bệnh lý tim mạch, suy thận hoặc rối loạn điện giải, Natri Phosphat là một lựa chọn lý tưởng nhờ thời gian tác dụng ngắn và dễ sử dụng.
Cách Sử Dụng Dung Dịch Natri Phosphat
Liều Lượng Và Cách Dùng Chuẩn
Liều dùng phổ biến cho người lớn là 90ml chia làm 2 lần uống, mỗi lần 45ml:
- Lần 1: Uống 45ml vào buổi tối, khoảng 18–20 giờ.
- Lần 2: Uống 45ml vào sáng hôm sau, cách giờ thực hiện thủ thuật khoảng 3–5 tiếng.
Mỗi liều nên được pha loãng với ít nhất 120ml nước và theo sau là uống thêm 250ml nước để tăng hiệu quả làm sạch.
Thời Gian Uống So Với Thời Điểm Thủ Thuật
Thời gian uống nên cách thời điểm thủ thuật ít nhất 3 giờ để đảm bảo ruột hoàn toàn sạch và không còn dịch tiêu hóa. Ngoài ra, bệnh nhân cần nhịn ăn từ sau bữa ăn trưa ngày hôm trước và chỉ dùng nước trong thời gian chuẩn bị.
Những Lưu Ý Khi Dùng Cho Trẻ Em, Người Cao Tuổi
Trẻ em dưới 18 tuổi và người trên 65 tuổi cần có chỉ định cụ thể từ bác sĩ trước khi sử dụng dung dịch Natri Phosphat. Ở các đối tượng này, nguy cơ rối loạn điện giải, mất nước và suy thận có thể cao hơn bình thường. Đặc biệt, với người lớn tuổi có bệnh nền tim mạch hoặc đang dùng thuốc lợi tiểu, cần theo dõi sát sau khi dùng thuốc.
Tác Dụng Phụ Và Biện Pháp Phòng Ngừa
Các Tác Dụng Phụ Thường Gặp
Mặc dù hiệu quả cao, dung dịch Natri Phosphat có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, đặc biệt khi sử dụng sai liều hoặc ở các đối tượng có nguy cơ cao. Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm:
- Buồn nôn, nôn
- Đau bụng, chuột rút
- Chóng mặt, mệt mỏi do mất nước
- Rối loạn điện giải: hạ kali máu, tăng natri máu
Những biểu hiện này thường nhẹ và tự hết sau khi quá trình làm sạch ruột hoàn tất. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc nghiêm trọng, người dùng nên liên hệ ngay với bác sĩ.
Khi Nào Cần Ngưng Sử Dụng?
Bệnh nhân cần ngưng sử dụng dung dịch Natri Phosphat và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Đau bụng dữ dội kéo dài
- Không đi tiêu sau 6 giờ dùng thuốc
- Chóng mặt, tụt huyết áp, ngất
- Dấu hiệu mất nước nặng: khô miệng, tiểu ít
Biện Pháp Phòng Ngừa Rối Loạn Điện Giải
Để hạn chế nguy cơ mất cân bằng điện giải, cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Uống nhiều nước trong quá trình dùng thuốc
- Không dùng quá liều quy định (90ml/ngày)
- Tránh sử dụng cùng lúc với thuốc lợi tiểu hoặc NSAID
- Kiểm tra điện giải đồ ở bệnh nhân nguy cơ cao (bệnh tim, thận)
Chống Chỉ Định Và Tương Tác Thuốc
Các Trường Hợp Không Nên Dùng Natri Phosphat
Theo cảnh báo của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), dung dịch Natri Phosphat không nên dùng trong các trường hợp sau:
- Suy thận cấp hoặc mãn tính
- Suy tim sung huyết
- Hẹp ruột hoặc tắc ruột
- Mất nước nặng
Cảnh Báo Khi Dùng Cùng Các Thuốc Khác
Natri Phosphat có thể tương tác với một số thuốc như:
- Thuốc lợi tiểu (furosemide, thiazid): tăng nguy cơ mất nước, rối loạn điện giải
- NSAID: tăng nguy cơ suy thận cấp
- Thuốc chứa kali: tăng kali máu nếu phối hợp không đúng
Ảnh Hưởng Đến Bệnh Nhân Suy Thận, Tim Mạch
Ở bệnh nhân có bệnh lý nền như suy thận, cao huyết áp hoặc suy tim, việc sử dụng Natri Phosphat cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thay thế bằng các phương pháp làm sạch ruột khác an toàn hơn như PEG hoặc lactulose.
Hướng Dẫn Bảo Quản Và Mua Dung Dịch Natri Phosphat
Cách Bảo Quản Đúng Cách
Sản phẩm nên được bảo quản ở nhiệt độ phòng (15–30°C), tránh ánh sáng trực tiếp và nơi có độ ẩm cao. Sau khi mở nắp, nếu không dùng hết, nên bảo quản phần còn lại trong tủ lạnh và sử dụng trong vòng 24 giờ.
Có Thể Mua Ở Đâu? Giá Bán Tham Khảo
Hiện tại, dung dịch Natri Phosphat (Golistin Soda 45ml) có thể mua tại các nhà thuốc lớn, bệnh viện và nhà thuốc trực tuyến. Giá bán tham khảo khoảng 20.000–35.000 VNĐ/lọ 45ml, tùy vào nơi cung cấp.
Lưu Ý Khi Mua Dùng Tại Nhà
Bệnh nhân không nên tự ý mua và sử dụng Natri Phosphat tại nhà nếu không có chỉ định cụ thể từ bác sĩ. Sử dụng sai liều hoặc không đúng thời điểm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng về tim mạch, thận và điện giải.
Kết Luận
Tóm Tắt Vai Trò Của Natri Phosphat
Dung dịch Natri Phosphat là một lựa chọn hiệu quả, tiện lợi và nhanh chóng trong việc làm sạch ruột trước các thủ thuật tiêu hóa và phẫu thuật. Tuy nhiên, việc sử dụng phải đi kèm với sự thận trọng, đặc biệt ở các nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao như người già, bệnh tim, thận.
Lời Khuyên Từ Chuyên Gia Trước Khi Sử Dụng
“Natri Phosphat là công cụ làm sạch ruột rất mạnh, nhưng không nên xem nhẹ các tác dụng phụ. Luôn dùng đúng chỉ định, đúng liều và tuyệt đối không tự ý sử dụng tại nhà nếu chưa có tư vấn từ bác sĩ.”
— TS.BS. Nguyễn Thành Lâm, chuyên gia Tiêu hóa – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Có thể dùng Natri Phosphat để điều trị táo bón thông thường không?
Không. Dung dịch này chỉ nên dùng để làm sạch ruột trước thủ thuật và không được khuyến khích dùng để điều trị táo bón do nguy cơ mất nước và rối loạn điện giải.
2. Dùng Natri Phosphat có cần nhịn ăn không?
Có. Bạn cần nhịn ăn sau bữa trưa hôm trước và chỉ dùng nước lọc đến khi hoàn tất thủ thuật để đảm bảo hiệu quả làm sạch tốt nhất.
3. Có thể thay thế Natri Phosphat bằng phương pháp nào khác?
Có. PEG hoặc lactulose là những phương pháp thay thế an toàn hơn ở một số đối tượng, đặc biệt là người cao tuổi hoặc có bệnh lý nền.
4. Sau khi dùng thuốc mà không đi ngoài thì sao?
Nếu sau 6 giờ uống mà chưa đi ngoài, cần báo ngay với bác sĩ. Có thể bạn cần can thiệp khác hoặc điều chỉnh liều.
Kêu Gọi Hành Động (CTA)
Bạn sắp thực hiện nội soi hoặc phẫu thuật ổ bụng? Hãy trao đổi với bác sĩ của bạn để biết liệu dung dịch Natri Phosphat có phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn hay không. Đừng tự ý sử dụng nếu chưa có chỉ định rõ ràng!
Đặt Lịch Tư Vấn Miễn Phí Với Bác Sĩ Tiêu Hóa
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.