ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến phương pháp điều trị, tất cả được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
Trứng là một thực phẩm giàu dinh dưỡng và phổ biến trong chế độ ăn hằng ngày. Tuy nhiên, với một số người, trứng lại là nguyên nhân gây ra những phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Dị ứng trứng là một trong những dị ứng thực phẩm phổ biến, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi. Nếu không được nhận biết và xử trí kịp thời, dị ứng trứng có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về dị ứng trứng từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách chẩn đoán và điều trị hiệu quả.
1. Dị ứng trứng là gì?
1.1. Định nghĩa y học về dị ứng trứng
Dị ứng trứng là một phản ứng của hệ miễn dịch đối với một hoặc nhiều loại protein có trong trứng, thường gặp nhất là lòng trắng. Khi cơ thể nhận diện protein trứng là “chất gây hại”, nó sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch giải phóng histamin và các chất trung gian khác, gây ra các biểu hiện dị ứng từ nhẹ đến nặng.
1.2. Cơ chế sinh bệnh học
Protein trong trứng (chủ yếu là ovalbumin và ovomucoid trong lòng trắng) được cơ thể người dị ứng coi là kháng nguyên. Khi tiếp xúc, hệ miễn dịch tạo ra kháng thể IgE đặc hiệu, dẫn đến giải phóng histamin từ tế bào mast, gây ra các phản ứng viêm cấp tính như phát ban, ngứa, phù nề hoặc thậm chí sốc phản vệ.
2. Tại sao trứng lại gây dị ứng?
2.1. Các thành phần gây dị ứng trong trứng
Trong trứng, có nhiều loại protein có thể gây dị ứng. Các nghiên cứu cho thấy có 4 thành phần protein chính trong lòng trắng trứng gây phản ứng dị ứng:
- Ovalbumin (54%) – chiếm tỉ lệ cao nhất và dễ bị phá hủy khi nấu chín.
- Ovomucoid (11%) – kháng nhiệt, bền vững trong nấu ăn, là nguyên nhân chính gây dị ứng trứng dai dẳng.
- Ovotransferrin và Lysozyme – ít phổ biến hơn nhưng vẫn có khả năng gây dị ứng.
2.2. Dị ứng với lòng trắng hay lòng đỏ?
Dị ứng trứng chủ yếu liên quan đến lòng trắng vì chứa nhiều protein gây dị ứng hơn. Lòng đỏ trứng ít gây dị ứng nhưng vẫn không hoàn toàn an toàn do dễ bị nhiễm chéo trong quá trình chế biến.
3. Triệu chứng dị ứng trứng
3.1. Phản ứng dị ứng nhẹ
Các triệu chứng thường xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi ăn trứng:
- Phát ban, nổi mề đay, ngứa toàn thân
- Chảy nước mũi, ngứa mắt, hắt hơi
- Buồn nôn hoặc đau bụng
3.2. Phản ứng dị ứng nặng
Trong một số trường hợp hiếm, dị ứng trứng có thể gây sốc phản vệ – một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời:
- Khó thở, thở khò khè
- Phù môi, mặt, cổ họng
- Hạ huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu
Theo Viện Dị Ứng và Bệnh Truyền Nhiễm Hoa Kỳ (NIAID), khoảng 2% trẻ em dưới 5 tuổi mắc dị ứng trứng, nhưng phần lớn sẽ hết khi đến tuổi đi học.
3.3. Triệu chứng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Ở trẻ em, biểu hiện có thể đặc biệt khó phát hiện vì triệu chứng không điển hình:
- Quấy khóc, bỏ bú, rối loạn tiêu hóa
- Nổi ban đỏ quanh miệng, mông
- Tiêu chảy có nhầy hoặc máu
4. Ai có nguy cơ cao bị dị ứng trứng?
4.1. Trẻ em dưới 5 tuổi
Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và dễ bị kích thích bởi các kháng nguyên từ thực phẩm. Dị ứng trứng thường bắt đầu khi bé được cho ăn dặm với trứng hoặc thức ăn có chứa trứng.
4.2. Người có cơ địa dị ứng
Người từng bị các bệnh dị ứng khác như viêm da cơ địa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng… sẽ có nguy cơ cao hơn mắc dị ứng trứng. Ngoài ra, tiền sử gia đình có người dị ứng thực phẩm cũng là yếu tố nguy cơ.
5. Chẩn đoán dị ứng trứng như thế nào?
5.1. Hỏi bệnh và khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi về thời điểm xuất hiện triệu chứng, loại thức ăn đã ăn, tiền sử dị ứng bản thân hoặc gia đình.
5.2. Test lẩy da (Skin prick test)
Phương pháp phổ biến, nhanh chóng và ít xâm lấn: Một lượng nhỏ chiết xuất protein trứng sẽ được nhỏ lên da và chích nhẹ. Nếu da đỏ và nổi sẩn, kết quả dương tính.
5.3. Xét nghiệm IgE đặc hiệu
Xét nghiệm máu đo nồng độ IgE đặc hiệu với trứng trong huyết thanh. Đây là phương pháp hỗ trợ xác định mức độ dị ứng và theo dõi tiến triển theo thời gian.
6. Cách xử trí và điều trị dị ứng trứng
6.1. Loại bỏ trứng khỏi chế độ ăn
Nguyên tắc quan trọng nhất trong điều trị dị ứng trứng là tránh tiếp xúc hoàn toàn với trứng và các sản phẩm chứa trứng. Điều này bao gồm:
- Trứng gà, trứng vịt, trứng cút (cả sống và chín)
- Các món ăn có trứng như bánh ngọt, mayonnaise, mì trứng, xúc xích
- Thực phẩm chế biến sẵn có chứa albumin, lecithin (E322), globulin, livetin,…
Việc đọc kỹ nhãn thành phần trước khi sử dụng thực phẩm là điều bắt buộc đối với người bị dị ứng trứng.
6.2. Điều trị triệu chứng
Tùy mức độ dị ứng, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc sau:
- Thuốc kháng histamin: giúp giảm ngứa, nổi mề đay, sổ mũi.
- Corticosteroid dạng uống hoặc bôi: kiểm soát viêm và phản ứng mạnh.
- Thuốc giãn phế quản: nếu có triệu chứng hô hấp như thở khò khè.
6.3. Sử dụng Epipen trong trường hợp khẩn cấp
Với những người có nguy cơ sốc phản vệ, bác sĩ có thể chỉ định mang theo Epipen (bút tiêm epinephrine tự động) mọi lúc. Khi xuất hiện triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, tím tái, chóng mặt – cần tiêm ngay Epipen vào mặt ngoài đùi và đến cơ sở y tế gần nhất.
7. Dị ứng trứng có tự hết không?
7.1. Khả năng tự khỏi theo tuổi
Theo thống kê, khoảng 70% trẻ bị dị ứng trứng sẽ hết khi đến 5 – 7 tuổi. Tuy nhiên, một số vẫn kéo dài đến tuổi trưởng thành, đặc biệt nếu dị ứng với ovomucoid (bền nhiệt).
7.2. Theo dõi và đánh giá định kỳ
Việc theo dõi định kỳ với bác sĩ dị ứng giúp đánh giá tiến triển và khả năng dung nạp lại trứng. Có thể làm test dung nạp trứng trong điều kiện kiểm soát y tế để quyết định có nên thử ăn lại hay không.
8. Dị ứng trứng và dinh dưỡng: Ăn gì thay thế?
8.1. Thực phẩm thay thế trứng
Người bị dị ứng trứng vẫn có thể ăn ngon miệng và đầy đủ dinh dưỡng nếu biết cách thay thế:
- Trong nấu ăn: dùng chuối nghiền, táo nghiền, sữa chua, hạt lanh, gelatin thay trứng trong công thức bánh.
- Protein thay thế: thịt, cá, đậu phụ, sữa hạt.
8.2. Cẩn trọng với thực phẩm có trứng “ẩn”
Nhiều loại thực phẩm tưởng chừng như không chứa trứng lại có thành phần liên quan, ví dụ:
- Bánh mì, mì sợi công nghiệp
- Nước sốt, kem salad
- Kẹo dẻo, marshmallow
Do đó, người dị ứng trứng nên hình thành thói quen kiểm tra nhãn sản phẩm kỹ lưỡng.
9. Phòng ngừa dị ứng trứng ở trẻ
9.1. Khi nào nên cho trẻ ăn trứng?
Trẻ nên được làm quen với trứng từ sau 6 tháng tuổi – theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Tuy nhiên, nên bắt đầu với lượng rất nhỏ, lòng đỏ nấu chín kỹ, và theo dõi phản ứng trong 2 – 3 ngày đầu.
9.2. Cách giới thiệu trứng lần đầu an toàn
Bố mẹ cần:
- Giới thiệu từng phần: lòng đỏ trước, lòng trắng sau
- Luộc chín kỹ trứng (đảm bảo phá hủy phần lớn protein gây dị ứng)
- Chỉ cho ăn một thực phẩm mới mỗi lần để dễ theo dõi phản ứng
10. Câu chuyện thực tế: Bé An và cơn dị ứng suýt nguy hiểm đến tính mạng
“Khi bé An được 8 tháng tuổi, lần đầu mẹ cho bé ăn cháo trứng gà. Chỉ sau vài phút, bé bắt đầu đỏ mặt, sưng mí mắt và khó thở. Mẹ đưa bé đến viện trong trạng thái hốt hoảng. May mắn thay, nhờ xử trí kịp thời, bé đã được cứu sống. Bác sĩ kết luận bé bị dị ứng trứng ở mức độ nặng.”
— Mẹ bé chia sẻ: “Tôi không thể ngờ trứng – một món ăn quen thuộc – lại có thể nguy hiểm đến vậy. Giờ tôi luôn đọc nhãn kỹ lưỡng và học cách xử trí sốc phản vệ.”
Kết luận
Dị ứng trứng là một tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện và xử lý đúng cách. Điều quan trọng là người bệnh cần nhận thức rõ triệu chứng, tránh tiếp xúc với tác nhân dị ứng và có kế hoạch dinh dưỡng thay thế hợp lý. Với trẻ em, việc giới thiệu trứng đúng thời điểm và phương pháp sẽ góp phần giảm nguy cơ dị ứng. Nếu có bất kỳ biểu hiện nghi ngờ nào, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và tư vấn chuyên sâu.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Trẻ bị dị ứng trứng có cần kiêng hoàn toàn các loại trứng khác như trứng vịt, trứng cút không?
Có. Vì các loại trứng đều chứa protein tương tự nhau, dễ gây phản ứng chéo. Trẻ bị dị ứng trứng gà thường cũng phản ứng với trứng vịt, trứng cút.
2. Người lớn có thể bị dị ứng trứng lần đầu không?
Có thể. Tuy hiếm gặp, nhưng một số người trưởng thành vẫn có thể phát triển dị ứng trứng đột ngột, đặc biệt khi có yếu tố kích thích như stress, thuốc hoặc thay đổi nội tiết.
3. Có thể tiêm vắc-xin cúm nếu bị dị ứng trứng không?
Phần lớn vắc-xin cúm hiện nay có hàm lượng protein trứng rất thấp. Tuy nhiên, nếu bạn bị dị ứng trứng nặng (sốc phản vệ), cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.
4. Làm sao để phân biệt dị ứng trứng với không dung nạp trứng?
Dị ứng liên quan đến hệ miễn dịch, có thể gây phát ban, sốc phản vệ; trong khi không dung nạp thường gây đầy bụng, rối loạn tiêu hóa. Việc xét nghiệm IgE và khám chuyên khoa giúp phân biệt rõ.
5. Dị ứng trứng có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Ở trẻ em, nhiều trường hợp tự khỏi khi lớn lên. Với người lớn, dị ứng có thể kéo dài. Tuy nhiên, việc tránh tiếp xúc và theo dõi y tế giúp người bệnh sống khỏe mạnh và ổn định.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.