Chuyển dạ là giai đoạn quan trọng và đầy thử thách trong quá trình sinh nở. Tuy nhiên, không phải lúc nào chuyển dạ cũng diễn ra thuận lợi. Một trong những biến chứng thường gặp và tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho cả mẹ và bé chính là chuyển dạ đình trệ. Đây là tình trạng khiến sản phụ không thể sinh thường dù đã có dấu hiệu chuyển dạ, gây lo lắng và cần can thiệp y tế kịp thời.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chuyển dạ đình trệ, từ nguyên nhân, triệu chứng, đến các phương pháp điều trị hiện đại và cách phòng ngừa hiệu quả.
Chuyển dạ đình trệ là gì?
Chuyển dạ đình trệ (prolonged or arrested labor) là tình trạng cổ tử cung không mở đủ hoặc đầu thai không tiến triển xuống ống sinh trong quá trình chuyển dạ, khiến việc sinh thường bị kéo dài bất thường hoặc không tiến triển. Điều này có thể xảy ra ở cả giai đoạn đầu (mở cổ tử cung) lẫn giai đoạn sổ thai.
Chẩn đoán chuyển dạ đình trệ thường được xác lập dựa trên việc theo dõi biểu đồ chuyển dạ trong ít nhất 2 giờ liên tục mà không thấy sự tiến triển đáng kể nào về độ mở cổ tử cung hoặc độ lọt của thai nhi.
Tại sao chuyển dạ có thể bị đình trệ?
Các nguyên nhân dẫn đến chuyển dạ đình trệ thường được chia thành 3 nhóm chính dựa trên mô hình “3P”:
1. Passenger – Yếu tố thai nhi
- Thai quá to (macrosomia): Thường xảy ra ở thai trên 4kg, khiến việc di chuyển qua khung chậu trở nên khó khăn.
- Bất thường ngôi thai: Thai nằm ngôi mông, ngôi ngang hoặc đầu ngửa sẽ khiến quá trình sổ thai bị cản trở.
- Song thai: Thai thứ hai thường có nguy cơ đình trệ nếu không được theo dõi sát.
2. Passage – Yếu tố khung chậu và đường sinh dục mẹ
- Khung chậu hẹp hoặc biến dạng: Là nguyên nhân phổ biến khiến đầu thai không thể lọt.
- Dây chằng, mô mềm bị xơ dính hoặc có khối u: Gây cản trở cho thai nhi tiến xuống.
3. Power – Yếu tố cơn co tử cung
- Cơn co yếu, không đều: Không đủ lực để đẩy thai qua cổ tử cung.
- Co thắt tử cung không hiệu quả: Gây mệt mỏi cho mẹ và kéo dài thời gian sinh.
Dấu hiệu nhận biết chuyển dạ đình trệ
Việc phát hiện sớm chuyển dạ đình trệ là vô cùng quan trọng để tránh các biến chứng nặng nề. Dưới đây là những dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý:
1. Cổ tử cung không tiến triển
Sau 2 giờ theo dõi, nếu cổ tử cung không mở thêm (hoặc mở rất ít), có thể đã xảy ra đình trệ giai đoạn 1.
2. Thai nhi không xuống thấp
Dù đã có cơn co nhưng đầu thai không lọt sâu vào khung chậu trong giai đoạn sổ thai, gợi ý đình trệ giai đoạn 2.
3. Cơn co tử cung không hiệu quả
Các cơn co yếu, không đều, khoảng cách giữa các cơn co quá xa có thể làm giảm hiệu quả đẩy thai.
4. Mẹ kiệt sức hoặc lo lắng cực độ
Sản phụ có biểu hiện mệt mỏi, đau đớn kéo dài, mất nước, vã mồ hôi, tăng nhịp tim, là dấu hiệu cảnh báo đình trệ kéo dài gây kiệt sức.
Những ai có nguy cơ cao bị chuyển dạ đình trệ?
Một số đối tượng có nguy cơ cao gặp phải tình trạng này bao gồm:
- Thai phụ mang thai đầu lòng (primipara).
- Mẹ có tiền sử sinh khó, thai to hoặc khung chậu hẹp.
- Thai phụ bị béo phì hoặc tăng cân quá mức trong thai kỳ.
- Thai phụ bị rối loạn nội tiết (đái tháo đường thai kỳ, rối loạn tuyến giáp,…).
- Thai phụ bị suy giảm sức khỏe, mất nước, thiếu máu.
Bác sĩ Nguyễn Văn Hùng, chuyên khoa Sản – Bệnh viện Từ Dũ, chia sẻ:
“Khoảng 8 – 10% các ca sinh thường gặp vấn đề về chuyển dạ đình trệ. Việc can thiệp kịp thời giúp tránh nguy cơ suy thai và biến chứng nguy hiểm cho mẹ.”
Tác hại nếu không điều trị kịp thời
Chuyển dạ đình trệ nếu không được xử lý kịp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:
1. Đối với mẹ:
- Kiệt sức, mất nước, nhiễm trùng tử cung.
- Rách tử cung, băng huyết sau sinh.
- Phải mổ cấp cứu, để lại sẹo mổ hoặc rủi ro cho các lần sinh sau.
2. Đối với thai nhi:
- Suy thai, nhịp tim chậm, hít phân su gây suy hô hấp sơ sinh.
- Tăng nguy cơ tử vong chu sinh hoặc di chứng thần kinh lâu dài.
Phương pháp xử trí chuyển dạ đình trệ
Xử trí chuyển dạ đình trệ cần được cá nhân hóa tùy theo nguyên nhân, tình trạng của mẹ và thai, cũng như giai đoạn chuyển dạ đang diễn ra. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng:
1. Kích thích chuyển dạ bằng thuốc
Nếu nguyên nhân là do cơn co tử cung yếu, bác sĩ có thể sử dụng oxytocin truyền tĩnh mạch để tăng cường cơn co. Tuy nhiên, việc dùng oxytocin cần được theo dõi kỹ lưỡng vì có thể gây co thắt tử cung quá mức hoặc suy thai.
2. Bấm ối
Bấm ối có thể giúp đầu thai nhi tì tốt hơn vào cổ tử cung và kích thích chuyển dạ diễn ra nhanh hơn. Phương pháp này thường áp dụng khi cổ tử cung đã mở ít nhất 3–4 cm.
3. Hỗ trợ mẹ rặn đúng cách
Bác sĩ hoặc nữ hộ sinh sẽ hướng dẫn sản phụ cách thở và rặn hiệu quả hơn, đồng thời giúp giảm đau để tăng sức chịu đựng trong giai đoạn sổ thai.
4. Mổ lấy thai
Nếu các biện pháp hỗ trợ không hiệu quả, hoặc thai nhi/mẹ có dấu hiệu nguy hiểm (suy thai, mẹ kiệt sức, tim thai bất thường), mổ lấy thai là phương án an toàn và cần thiết. Đây là quyết định mang tính cứu sinh trong nhiều trường hợp.
| Phương pháp | Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|---|
| Kích thích bằng oxytocin | Hiệu quả cao nếu đúng chỉ định | Nguy cơ gây suy thai nếu lạm dụng |
| Bấm ối | Kích thích chuyển dạ tự nhiên | Nguy cơ nhiễm trùng nếu kéo dài |
| Mổ lấy thai | An toàn, nhanh chóng, cứu sống mẹ và con | Thời gian hồi phục lâu, để lại sẹo tử cung |
Làm sao để phòng ngừa chuyển dạ đình trệ?
Dù không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng những biện pháp sau có thể giúp giảm nguy cơ xảy ra chuyển dạ đình trệ:
- Khám thai định kỳ: Giúp phát hiện sớm thai to, khung chậu hẹp hoặc bất thường ngôi thai.
- Kiểm soát cân nặng: Giữ mức tăng cân hợp lý trong thai kỳ, hạn chế nguy cơ thai quá to.
- Vận động nhẹ nhàng: Tập yoga bầu, đi bộ giúp nâng cao thể lực và sự linh hoạt của khung chậu.
- Ăn uống cân đối: Cung cấp đầy đủ dưỡng chất nhưng tránh dư thừa năng lượng.
- Luyện thở và rặn: Học kỹ thuật thở và rặn đúng giúp mẹ chủ động hơn khi sinh.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Chuyển dạ đình trệ có nguy hiểm không?
Có. Nếu không xử lý kịp thời, chuyển dạ đình trệ có thể gây kiệt sức cho mẹ, suy thai, rách tử cung, nhiễm trùng và thậm chí tử vong cho cả mẹ và bé.
2. Mẹ từng sinh thường, lần sau có thể bị chuyển dạ đình trệ không?
Vẫn có thể xảy ra nếu có yếu tố nguy cơ như thai to, ngôi bất thường hoặc co bóp tử cung yếu trong lần sinh sau.
3. Có phải cứ chuyển dạ lâu là đình trệ?
Không. Chỉ khi không có tiến triển rõ rệt về mở cổ tử cung hoặc lọt thai sau một khoảng thời gian theo dõi mới được chẩn đoán là đình trệ.
4. Chuyển dạ đình trệ có bắt buộc phải mổ lấy thai không?
Không phải tất cả các trường hợp đều cần mổ. Nếu còn cơ hội sinh thường an toàn, bác sĩ sẽ cân nhắc các biện pháp nội khoa trước.
Kết luận
Chuyển dạ đình trệ là tình trạng không hiếm gặp trong sản khoa và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Do đó, việc theo dõi sát sao trong chuyển dạ, chuẩn bị sức khỏe tốt khi mang thai và sinh nở tại cơ sở y tế uy tín là những yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe mẹ và bé.
Đừng ngần ngại tham khảo ý kiến chuyên gia khi có bất kỳ dấu hiệu nào của chuyển dạ bị kéo dài hoặc bất thường. Chủ động kiến thức – chủ động bảo vệ sức khỏe!
Hành động ngay để chuẩn bị cho ca sinh an toàn!
Nếu bạn đang mang thai hoặc có người thân chuẩn bị sinh con, hãy chia sẻ bài viết này để cùng nâng cao nhận thức. Đồng thời, đừng quên theo dõi lịch khám thai đầy đủ và chọn nơi sinh có chuyên khoa Sản uy tín để được hỗ trợ kịp thời nếu xảy ra các biến chứng như chuyển dạ đình trệ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.