Khi ngày dự sinh trôi qua mà thai nhi vẫn chưa chào đời, nỗi lo bắt đầu đè nặng lên mẹ bầu và gia đình. Thai quá ngày sinh không chỉ gây căng thẳng tâm lý mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này? Làm sao để theo dõi và can thiệp kịp thời? Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện, dựa trên các bằng chứng y khoa và kinh nghiệm thực tiễn từ các chuyên gia đầu ngành.
Thai quá ngày sinh là gì?
Thai quá ngày sinh, hay còn gọi là thai quá hạn, là tình trạng thai kỳ kéo dài hơn 42 tuần (294 ngày) tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh cuối cùng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thai kỳ bình thường nằm trong khoảng 37 đến 42 tuần. Bất cứ khi nào thai vượt quá mốc này, cần được xem là một tình huống có nguy cơ và cần được theo dõi chặt chẽ.
Phân loại thời điểm thai kỳ
- Thai đủ tháng: 39 tuần 0 ngày – 40 tuần 6 ngày
- Thai trễ hạn: 41 tuần 0 ngày – 41 tuần 6 ngày
- Thai quá ngày: 42 tuần trở lên
Điều quan trọng nhất trong việc đánh giá thai quá ngày là phải xác định đúng tuổi thai. Trong thực hành lâm sàng, siêu âm trong 3 tháng đầu được xem là công cụ chính xác nhất để xác định tuổi thai.
Nguyên nhân khiến thai quá ngày sinh
Nhiều yếu tố có thể khiến thai kỳ kéo dài hơn dự kiến. Hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp bác sĩ và mẹ bầu lựa chọn được hướng xử lý phù hợp.
1. Sai số trong việc tính tuổi thai
Nếu chu kỳ kinh nguyệt của mẹ không đều hoặc không nhớ rõ ngày đầu kỳ kinh cuối, việc tính toán ngày dự sinh có thể bị lệch, dẫn đến chẩn đoán sai là thai quá ngày.
2. Tiền sử cá nhân
Phụ nữ từng sinh con quá ngày có khả năng cao tiếp tục gặp tình trạng tương tự ở lần mang thai tiếp theo. Theo nghiên cứu, nguy cơ có thể tăng đến 50%.
3. Yếu tố di truyền
Gia đình có mẹ, chị gái hoặc bà từng có thai kỳ kéo dài là yếu tố làm tăng khả năng thai quá ngày.
4. Lần mang thai đầu tiên
Người mang thai lần đầu (primigravida) có nguy cơ thai quá ngày cao hơn so với người đã từng sinh.
5. Giới tính của thai nhi
Các thống kê y học cho thấy thai nhi là bé trai có xu hướng ở lại trong bụng mẹ lâu hơn một chút so với bé gái.
Thai quá ngày sinh có nguy hiểm không?
Không phải mọi trường hợp thai quá ngày đều dẫn đến biến chứng, nhưng nguy cơ vẫn tồn tại và tăng lên theo thời gian. Việc chủ động theo dõi là vô cùng cần thiết để giảm thiểu các rủi ro cho mẹ và thai nhi.
Nguy cơ đối với thai nhi
- Suy nhau thai: Sau 40–41 tuần, bánh nhau bắt đầu thoái hóa, làm giảm lượng oxy và dinh dưỡng đến thai nhi.
- Thai quá lớn (macrosomia): Gây khó khăn trong sinh thường, tăng nguy cơ gãy xương đòn hoặc tổn thương thần kinh.
- Hít phân su: Thai nhi hít phải nước ối có lẫn phân su, gây suy hô hấp sau sinh.
- Tử vong chu sinh: Nguy cơ tử vong thai tăng gấp 2–3 lần sau 42 tuần so với thai đủ ngày.
Nguy cơ đối với mẹ
- Chuyển dạ khó khăn: Do cổ tử cung chưa “chín muồi” hoặc thai quá to.
- Tăng nguy cơ mổ lấy thai: Kết quả chuyển dạ tự nhiên không đạt yêu cầu.
- Băng huyết sau sinh: Do tử cung co bóp yếu hoặc kéo dài chuyển dạ.
Dấu hiệu nhận biết thai quá ngày
Khi bước sang tuần thứ 41 mà chưa có dấu hiệu chuyển dạ, mẹ bầu cần đặc biệt lưu ý các biểu hiện sau:
- Không có cơn gò tử cung hoặc cơn gò thưa, không đều
- Thai máy yếu hoặc không rõ ràng
- Bụng có cảm giác nhỏ đi do giảm nước ối
- Không có sự thay đổi ở cổ tử cung khi khám trong
Các xét nghiệm cần thực hiện
- Siêu âm thai: Đánh giá nước ối, sự phát triển thai nhi, vị trí và tình trạng bánh nhau.
- Non-stress test (NST): Kiểm tra hoạt động tim thai và phản ứng khi thai máy.
- Chỉ số sinh học BPP: Bao gồm 5 yếu tố: hoạt động, trương lực cơ, thở, nước ối, và tim thai.
Khi nào cần can thiệp thai quá ngày?
Tùy vào kết quả khám và tình trạng thai nhi, bác sĩ sẽ quyết định giữ thai để theo dõi tiếp hoặc chủ động can thiệp. Một số trường hợp cần kích thích chuyển dạ ngay nếu:
- Nước ối giảm (chỉ số ối dưới 5cm)
- Kết quả NST hoặc BPP bất thường
- Thai máy yếu, không phản ứng
- Mẹ có bệnh lý nền nguy hiểm (tiểu đường, tăng huyết áp)
Phương pháp xử lý thai quá ngày
Khi thai kỳ bước vào tuần 41–42, việc xử lý kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của mẹ và bé, bác sĩ có thể lựa chọn một trong các phương pháp sau:
1. Theo dõi sát thai
Với những thai quá ngày nhưng các chỉ số theo dõi vẫn bình thường, bác sĩ có thể quyết định tiếp tục theo dõi từ 2 đến 3 ngày/lần. Việc này bao gồm:
- Siêu âm đo lượng nước ối
- Theo dõi tim thai bằng NST
- Đánh giá chỉ số sinh học BPP
Trong thời gian này, mẹ cần theo dõi cử động thai mỗi ngày và báo ngay nếu thai máy yếu hoặc có dấu hiệu bất thường.
2. Kích thích chuyển dạ
Đây là phương pháp phổ biến nếu thai đã vượt mốc 41 tuần. Việc kích thích được tiến hành khi cổ tử cung đã có sự mềm hóa và giãn mở nhất định. Các kỹ thuật bao gồm:
- Sử dụng thuốc prostaglandin: Giúp làm mềm và mở cổ tử cung.
- Bóc tách màng ối: Kích thích cơ thể sản xuất prostaglandin nội sinh.
- Chọc ối: Giải phóng nước ối để kích thích co thắt tử cung.
- Truyền oxytocin: Kích thích các cơn gò tử cung.
3. Mổ lấy thai
Trong trường hợp cổ tử cung không thuận lợi, thất bại khi kích chuyển dạ, hoặc xuất hiện các dấu hiệu suy thai, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.
Lời khuyên từ chuyên gia
“Theo dõi sát thai kỳ từ tuần 39 là chìa khóa giúp giảm tỷ lệ thai quá ngày. Việc can thiệp sớm đúng thời điểm có thể ngăn ngừa hàng loạt biến chứng nguy hiểm cho thai nhi và sản phụ.”
Kết luận
Thai quá ngày sinh là tình trạng không nên chủ quan. Việc thăm khám định kỳ, theo dõi chặt chẽ từ tuần thai thứ 39 trở đi, cùng với sự hướng dẫn sát sao của bác sĩ sản khoa sẽ giúp mẹ bầu và thai nhi an toàn vượt qua những tuần cuối cùng. Chủ động kiến thức, biết lắng nghe cơ thể và không bỏ lỡ các dấu hiệu bất thường là chìa khóa giúp mẹ vững tâm trước ngày vượt cạn.
Hành động ngay hôm nay
Đừng chờ đến lúc nguy hiểm mới tìm kiếm sự giúp đỡ. Nếu bạn đang ở tuần thai thứ 40 mà chưa có dấu hiệu chuyển dạ, hãy đến ngay cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và tư vấn. Sức khỏe của mẹ và bé là trên hết!
→ Đặt lịch khám tại Bệnh viện Phụ sản uy tín ngay hôm nay!
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thai quá ngày có thể sinh thường được không?
Có. Nếu cổ tử cung mở tốt, các chỉ số theo dõi thai bình thường và không có dấu hiệu suy thai, sản phụ vẫn có thể sinh thường an toàn.
2. Có nên đợi chuyển dạ tự nhiên sau tuần 41 không?
Không nên. Sau tuần 41, nguy cơ biến chứng tăng nhanh. Bác sĩ sẽ cân nhắc việc kích thích chuyển dạ để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.
3. Làm sao để biết thai máy yếu khi thai quá ngày?
Mẹ cần đếm số lần thai máy mỗi ngày. Nếu dưới 10 lần/12 giờ hoặc thai cử động yếu hơn bình thường, cần đến bệnh viện ngay lập tức.
4. Thai quá ngày có liên quan đến dị tật bẩm sinh không?
Không trực tiếp. Tuy nhiên, do nhau thai hoạt động kém, thai nhi có thể bị suy dinh dưỡng, giảm oxy, ảnh hưởng đến sự phát triển sau này.
5. Có biện pháp nào để phòng ngừa thai quá ngày không?
Không có cách nào phòng tuyệt đối, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách siêu âm sớm để xác định chính xác tuổi thai và theo dõi thường xuyên ở những tuần cuối thai kỳ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.