Nhiễm Herpes simplex ở trẻ sơ sinh là một tình trạng hiếm gặp nhưng đặc biệt nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Virus Herpes simplex (HSV), đặc biệt là chủng HSV-2, có thể truyền từ mẹ sang con trong thai kỳ, lúc sinh hoặc sau sinh, gây ra những tổn thương nặng nề ở da, não và các cơ quan nội tạng. Bài viết này cung cấp một cái nhìn toàn diện về bệnh lý này, giúp cha mẹ nhận biết sớm dấu hiệu và lựa chọn biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất.
Herpes simplex là gì?
Herpes simplex là một loại virus thuộc họ Herpesviridae. Có hai chủng chính gây bệnh ở người:
- HSV-1: Gây loét miệng, viêm giác mạc và đôi khi gây viêm não.
- HSV-2: Chủ yếu gây bệnh ở cơ quan sinh dục và là nguyên nhân chính của nhiễm Herpes sơ sinh.
Virus có khả năng tồn tại trong cơ thể người sau khi nhiễm và có thể tái phát nhiều lần. Trong trường hợp trẻ sơ sinh, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến việc đối phó với virus trở nên đặc biệt nguy hiểm.
Các con đường lây nhiễm Herpes ở trẻ sơ sinh
Lây nhiễm trong khi sinh (chiếm 85%)
Phần lớn trẻ sơ sinh nhiễm Herpes là do mẹ bị nhiễm HSV-2 trong thai kỳ hoặc tái phát lúc chuyển dạ. Khi sinh qua ngả âm đạo, trẻ tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết chứa virus và bị nhiễm.
Ví dụ thực tế: Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy tỷ lệ lây truyền HSV từ mẹ sang con có thể lên đến 30-50% nếu mẹ bị nhiễm mới trong tam cá nguyệt cuối thai kỳ.
Lây truyền trước sinh (qua nhau thai)
Hiếm gặp hơn, HSV có thể lây từ mẹ sang thai nhi qua đường nhau thai, gây tổn thương phát triển hệ thần kinh trung ương, dị tật bẩm sinh hoặc thai lưu.
Lây sau sinh
Trẻ cũng có thể bị lây HSV từ người chăm sóc (cha mẹ, người thân) bị Herpes ở môi hoặc miệng qua tiếp xúc trực tiếp như hôn hoặc dùng chung đồ dùng cá nhân.
Dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm Herpes sơ sinh
Tùy theo mức độ và vị trí nhiễm virus, triệu chứng ở trẻ sơ sinh có thể chia làm ba thể lâm sàng:
1. Thể da, mắt, miệng (SEM)
- Xuất hiện mụn nước nhỏ, mọc thành cụm trên da, vùng quanh miệng, mắt hoặc mông.
- Mắt đỏ, có ghèn, có thể kèm theo viêm kết mạc.
- Trẻ vẫn bú tốt, không sốt nhưng dễ nhầm với chốc lở thông thường.
Thể này nếu không điều trị sớm có thể lan sang não hoặc nội tạng.
2. Thể thần kinh trung ương (CNS)
- Co giật, bỏ bú, lừ đừ, phản xạ kém.
- Sốt, thóp phồng, dấu hiệu viêm màng não hoặc viêm não do HSV.
- Khoảng 50% trẻ ở thể này có di chứng lâu dài như chậm phát triển trí tuệ hoặc động kinh.
3. Thể lan tỏa (Disseminated)
- Sốt cao, vàng da, suy gan, đông máu rối loạn.
- Biểu hiện suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, gan lách to.
- Tử vong có thể xảy ra trong vài ngày nếu không điều trị bằng kháng virus.
Hình ảnh minh họa nhiễm Herpes sơ sinh
| Hình ảnh | Mô tả |
|---|---|
 |
Hình ảnh tổn thương Herpes quanh miệng trẻ sơ sinh |
 |
Biểu hiện thể lan tỏa với mụn nước toàn thân, vàng da |
| Mụn nước trên mi mắt – dấu hiệu Herpes thể SEM | |
| Tổn thương da dạng chùm – dấu hiệu đặc trưng |
Chẩn đoán nhiễm Herpes ở trẻ sơ sinh
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ căn cứ vào triệu chứng trên da, biểu hiện thần kinh, tình trạng toàn thân để nghi ngờ bệnh. Đặc biệt lưu ý ở trẻ sinh từ mẹ có tiền sử Herpes sinh dục hoặc viêm âm đạo không rõ nguyên nhân.
Xét nghiệm xác định
- PCR (Polymerase Chain Reaction): Phát hiện DNA của HSV trong máu, dịch não tủy hoặc dịch tổn thương. Đây là phương pháp nhanh và độ chính xác cao.
- Nuôi cấy virus: Dù mất nhiều thời gian nhưng vẫn được sử dụng để xác định type virus.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đánh giá tổn thương não trong thể CNS.
- Xét nghiệm chức năng gan, đông máu: Hữu ích với thể lan tỏa.
Phân biệt với các bệnh khác
Do biểu hiện đa dạng, Herpes sơ sinh cần được phân biệt với:
- Nhiễm trùng huyết sơ sinh
- Viêm màng não do vi khuẩn hoặc enterovirus
- Chốc lở, bệnh tay chân miệng
Chẩn đoán sớm là chìa khóa quyết định tiên lượng và hiệu quả điều trị bệnh Herpes ở trẻ sơ sinh.
Phác đồ điều trị nhiễm Herpes ở trẻ sơ sinh
1. Thuốc kháng virus
Điều trị chủ yếu sử dụng Acyclovir đường tĩnh mạch trong thời gian từ 14 đến 21 ngày tùy thể bệnh:
- Thể da, mắt, miệng (SEM): điều trị 14 ngày.
- Thể thần kinh hoặc thể lan tỏa: điều trị tối thiểu 21 ngày.
Liều dùng thường là 60 mg/kg/ngày chia làm 3 lần. Sau điều trị tĩnh mạch, một số trường hợp được chỉ định tiếp tục acyclovir đường uống thêm 6 tháng để phòng tái phát.
2. Điều trị hỗ trợ
Trong thể nặng, trẻ cần được chăm sóc tích cực tại khoa hồi sức sơ sinh:
- Truyền dịch, dinh dưỡng tĩnh mạch.
- Thở máy nếu suy hô hấp.
- Truyền tiểu cầu, huyết tương nếu rối loạn đông máu.
Việc theo dõi sát các chỉ số sinh tồn, chức năng gan, thận và thần kinh là cực kỳ quan trọng trong giai đoạn điều trị.
3. Theo dõi lâu dài
Trẻ sau nhiễm HSV cần được theo dõi phát triển thần kinh, thính lực, thị lực trong ít nhất 1–2 năm đầu đời vì nguy cơ di chứng cao, đặc biệt ở thể CNS hoặc lan tỏa.
Tiên lượng bệnh nhiễm Herpes sơ sinh
| Thể lâm sàng | Tỷ lệ tử vong nếu không điều trị | Khả năng di chứng thần kinh |
|---|---|---|
| SEM | <5% | Hiếm gặp nếu điều trị sớm |
| CNS | ~15% | >50% |
| Lan tỏa | ~30-80% | 60-70% nếu sống sót |
(Nguồn: American Academy of Pediatrics, 2023)
Phòng ngừa nhiễm Herpes ở trẻ sơ sinh
1. Sàng lọc và theo dõi thai kỳ
- Khám sản phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm Herpes sinh dục.
- Nếu mẹ nhiễm HSV lần đầu trong tam cá nguyệt cuối, có thể chỉ định sinh mổ để tránh lây cho trẻ.
2. Vệ sinh cá nhân và hạn chế tiếp xúc
- Người chăm sóc trẻ không nên hôn trẻ khi đang có vết loét ở miệng.
- Không dùng chung khăn, vật dụng cá nhân.
- Rửa tay trước và sau khi chăm sóc trẻ.
3. Điều trị dự phòng cho mẹ
Phụ nữ có tiền sử Herpes tái phát có thể được dùng acyclovir từ tuần thứ 36 của thai kỳ để giảm nguy cơ bùng phát khi sinh.
Lời khuyên từ chuyên gia
“Phát hiện sớm, điều trị tích cực và theo dõi lâu dài là ba yếu tố then chốt để cải thiện tiên lượng cho trẻ sơ sinh nhiễm Herpes.”
– TS.BS Nguyễn Thị Kim Lan, Chuyên gia Nhi khoa – Bệnh viện Nhi Trung Ương
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Trẻ bị Herpes sơ sinh có lây sang người khác không?
Trẻ sơ sinh nhiễm HSV có thể lây virus cho người lớn và trẻ nhỏ khác qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mụn nước, nước bọt hoặc máu. Do đó, cần vệ sinh cẩn thận và cách ly tương đối.
2. Có nên cho trẻ bú mẹ khi mẹ bị Herpes?
Nếu mẹ chỉ có tổn thương Herpes ở miệng hoặc bộ phận sinh dục, vẫn có thể cho con bú bình thường với điều kiện không có vết loét ở vú và vệ sinh kỹ trước khi cho bú.
3. Herpes sơ sinh có chữa khỏi hoàn toàn không?
Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng, nhiều trẻ có thể khỏi bệnh mà không để lại di chứng, nhất là trong thể nhẹ. Tuy nhiên, các thể nặng như CNS hoặc lan tỏa vẫn có nguy cơ di chứng thần kinh kéo dài.
Kết luận
Nhiễm Herpes simplex ở trẻ sơ sinh là một tình trạng y tế nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu cha mẹ và nhân viên y tế nắm rõ các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân lây truyền và biện pháp điều trị kịp thời. Điều quan trọng là cần chủ động khám thai định kỳ, duy trì vệ sinh cá nhân tốt và theo dõi sát trẻ trong những tuần đầu đời.
Hành động ngay hôm nay
Nếu bạn đang mang thai hoặc có trẻ sơ sinh, đừng chần chừ tham khảo ý kiến của bác sĩ sản khoa hoặc nhi khoa nếu nghi ngờ nhiễm Herpes. Chủ động bảo vệ con bạn là cách tốt nhất để giữ gìn một khởi đầu khỏe mạnh cho cuộc đời trẻ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.