Thai trên sẹo mổ cũ là một biến chứng sản khoa hiếm gặp nhưng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Đây là tình trạng phôi thai làm tổ ngay tại vị trí vết sẹo do phẫu thuật tử cung trước đó, thường gặp nhất là sau mổ lấy thai.
Trong bối cảnh tỷ lệ sinh mổ đang gia tăng tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác, việc nhận diện và hiểu rõ về thai bám sẹo mổ cũ càng trở nên cấp thiết. Bài viết sau sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện, chuyên sâu và đáng tin cậy về vấn đề này.
Thai trên sẹo mổ cũ là gì?
Thai trên sẹo mổ cũ (cesarean scar pregnancy – CSP) là một dạng thai ngoài tử cung, trong đó phôi thai không làm tổ trong buồng tử cung bình thường mà bám vào lớp mô sẹo tại vị trí vết mổ cũ trên thân tử cung (thường là sẹo mổ lấy thai hoặc bóc nhân xơ).
Tình trạng này được xếp vào nhóm hiếm, chỉ chiếm khoảng 1/1800 đến 1/2500 thai kỳ, nhưng lại có nguy cơ biến chứng rất cao như vỡ tử cung, xuất huyết ồ ạt và mất khả năng sinh sản vĩnh viễn.
Nguyên nhân và cơ chế
- Do sẹo mổ cũ không lành hoàn toàn, để lại một “lỗ hổng” nhỏ trên cơ tử cung.
- Khi thụ thai, phôi thai có thể đi lạc vào vùng sẹo này và làm tổ tại đó.
- Phôi bám sâu vào lớp cơ mỏng yếu, không đủ nuôi dưỡng hoặc chịu đựng sự phát triển của thai kỳ.
Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) cảnh báo rằng thai bám sẹo mổ cũ không chỉ là dạng thai ngoài tử cung mà còn là “một cuộc khủng hoảng sản khoa” nếu không được xử trí kịp thời.
Đối tượng nguy cơ cao
Thai bám sẹo mổ cũ thường gặp ở những phụ nữ có tiền sử can thiệp tử cung. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Tiền sử mổ lấy thai (đặc biệt nhiều lần mổ hoặc mổ dọc thân tử cung).
- Phẫu thuật tử cung khác như bóc nhân xơ, nạo phá thai, tạo hình tử cung.
- Thời gian mang thai lại quá ngắn (
- Chuyển phôi trong IVF (thụ tinh ống nghiệm).
Một nghiên cứu đăng trên Journal of Obstetrics and Gynaecology Research cho thấy phụ nữ có từ 2 lần sinh mổ trở lên tăng gấp 3 lần nguy cơ gặp thai bám sẹo mổ cũ so với người chỉ sinh thường.
Dấu hiệu nhận biết sớm
Do triệu chứng có thể không rõ ràng hoặc dễ nhầm với thai kỳ bình thường, chẩn đoán sớm bằng siêu âm đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, một số biểu hiện lâm sàng giúp gợi ý tình trạng này gồm:
Triệu chứng lâm sàng
- Ra máu âm đạo bất thường trong tam cá nguyệt đầu tiên.
- Đau bụng âm ỉ vùng hạ vị.
- Chậm kinh, thử thai dương tính như thai bình thường.
Tuy nhiên, khoảng 30% trường hợp không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện tình cờ khi đi khám thai định kỳ sớm.
Vai trò của siêu âm
Siêu âm đầu dò âm đạo vào tuần thai thứ 5–6 là phương tiện quan trọng nhất để xác định vị trí làm tổ của phôi thai.
Đặc điểm hình ảnh siêu âm gợi ý thai bám sẹo mổ cũ:
- Túi thai nằm ở vị trí thấp, phía trước tử cung, gần bàng quang.
- Không thấy mô cơ tử cung dày giữa túi thai và bàng quang.
- Thành tử cung tại sẹo mỏng hoặc không liên tục.
- Thường không thấy nội mạc tử cung trong buồng tử cung chính.
Trong các trường hợp khó, có thể cần kết hợp cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá mức độ xâm lấn của thai vào cơ tử cung hoặc mạch máu xung quanh.
Mức độ nguy hiểm của thai trên sẹo mổ cũ
Không được xử trí kịp thời, thai trên sẹo mổ cũ có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng:
- Vỡ tử cung sớm: thường xảy ra trong tam cá nguyệt đầu hoặc đầu tam cá nguyệt hai, đe dọa tính mạng mẹ.
- Chảy máu ồ ạt: do bánh nhau bám sâu hoặc cài răng lược vào cơ tử cung.
- Cắt bỏ tử cung: trong trường hợp không thể cầm máu hoặc tổn thương tử cung quá nặng.
- Vô sinh vĩnh viễn: hậu quả của phẫu thuật triệt sản không mong muốn.
Theo WHO, tỷ lệ tử vong mẹ do vỡ tử cung từ thai bám sẹo mổ cũ có thể lên đến 6%, đặc biệt ở các nước đang phát triển nơi thiếu điều kiện chẩn đoán và xử trí kịp thời.
Phương pháp điều trị thai trên sẹo mổ cũ
Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào tuổi thai, mức độ xâm lấn của thai vào cơ tử cung, triệu chứng lâm sàng và mong muốn bảo tồn khả năng sinh sản của người bệnh. Điều trị sớm và phù hợp có thể giúp hạn chế biến chứng nghiêm trọng.
1. Điều trị nội khoa
- Tiêm Methotrexate (MTX): áp dụng cho các trường hợp thai chưa có tim thai, kích thước nhỏ, chưa xâm lấn sâu và người bệnh ổn định.
- Tiêm trực tiếp vào túi thai dưới hướng dẫn siêu âm: giúp ngăn chặn sự phát triển của phôi thai.
Phương pháp này đòi hỏi theo dõi sát nồng độ beta-hCG, siêu âm định kỳ và yêu cầu thời gian kéo dài.
2. Điều trị can thiệp
- Hút thai qua đường âm đạo: thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm, chỉ nên áp dụng khi túi thai nhỏ, vị trí thuận lợi và không xâm lấn sâu.
- Nội soi buồng tử cung kết hợp thắt động mạch: dùng trong các trường hợp có nguy cơ chảy máu hoặc cần bảo tồn tử cung tối đa.
3. Phẫu thuật
Áp dụng trong các trường hợp:
- Thai có tim thai và phát triển mạnh.
- Thai xâm lấn sâu vào cơ tử cung.
- Người bệnh có biến chứng như chảy máu, đau bụng cấp.
Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
- Mổ mở lấy thai và khâu phục hồi thành tử cung.
- Cắt bỏ thai và cắt tử cung (nếu cần thiết): trong trường hợp chảy máu quá nhiều hoặc tổn thương tử cung nặng.
Theo dõi sau điều trị và phòng ngừa
Theo dõi sau điều trị
- Định kỳ kiểm tra nồng độ beta-hCG cho đến khi về âm tính.
- Siêu âm để đánh giá sự hồi phục của tử cung và loại trừ sót nhau hoặc dịch trong tử cung.
- Hướng dẫn bệnh nhân tránh mang thai trong ít nhất 6–12 tháng sau điều trị.
Phòng ngừa thai bám sẹo mổ cũ
- Hạn chế sinh mổ không cần thiết để tránh tạo thêm sẹo tử cung.
- Khoảng cách mang thai hợp lý sau phẫu thuật tử cung (tối thiểu 1 năm).
- Khám thai sớm trong những tuần đầu, đặc biệt ở phụ nữ có tiền sử phẫu thuật tử cung.
- Thực hiện siêu âm đầu dò âm đạo từ tuần thai thứ 5–6 để xác định vị trí làm tổ.
Kết luận
Thai trên sẹo mổ cũ là một biến chứng sản khoa nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc chủ động theo dõi thai kỳ ở phụ nữ có nguy cơ cao và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bảo vệ an toàn cho mẹ và tối ưu khả năng sinh sản về sau.
Hãy luôn khám thai định kỳ và thông báo đầy đủ tiền sử phẫu thuật tử cung cho bác sĩ để được theo dõi kỹ lưỡng ngay từ đầu thai kỳ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thai trên sẹo mổ cũ có giữ được không?
Thông thường, thai bám vào vết sẹo tử cung sẽ không giữ được vì nguy cơ vỡ tử cung và tử vong mẹ cao. Tuy nhiên, trong những trường hợp hiếm gặp và được theo dõi sát, bác sĩ có thể cân nhắc tùy từng cá nhân.
2. Sau điều trị thai bám sẹo mổ cũ có mang thai lại được không?
Phụ nữ có thể mang thai lại sau điều trị nhưng cần chờ ít nhất 6–12 tháng để tử cung phục hồi hoàn toàn. Lần mang thai sau nên được theo dõi chặt chẽ ngay từ tuần thứ 5.
3. Thai bám sẹo mổ cũ có đau bụng không?
Có thể có cảm giác đau âm ỉ vùng hạ vị kèm ra máu nhẹ trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, một số trường hợp hoàn toàn không có triệu chứng cho đến khi xảy ra biến chứng.
4. Có thể phát hiện sớm thai bám sẹo mổ cũ qua siêu âm không?
Có. Siêu âm đầu dò âm đạo vào tuần thứ 5–6 thai kỳ là phương pháp hiệu quả nhất để xác định vị trí túi thai và chẩn đoán sớm tình trạng này.
Lời khuyên từ chuyên gia
“Thai bám sẹo mổ cũ là một tình huống cần can thiệp y tế ngay lập tức. Phát hiện sớm sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ cho mẹ và bảo toàn khả năng sinh sản trong tương lai.” – BS. CKII Nguyễn Thị Mai, chuyên gia sản phụ khoa tại Bệnh viện Từ Dũ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.