Không có tinh trùng (Azoospermia) là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến vô sinh nam, ảnh hưởng đến khoảng 1% nam giới và chiếm đến 10-15% trong số các trường hợp vô sinh nam. Trong đó, tình trạng không có tinh trùng do tắc nghẽn chiếm tỷ lệ đáng kể nhưng có khả năng điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Bài viết sau đây sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc, chuyên sâu và toàn diện về nguyên nhân, biểu hiện, cách chẩn đoán cũng như các lựa chọn điều trị hiện đại nhất hiện nay.
Không có tinh trùng do tắc nghẽn là gì?
Không có tinh trùng do tắc nghẽn (Obstructive Azoospermia) là tình trạng tinh trùng vẫn được sản xuất bình thường ở tinh hoàn, nhưng không thể xuất hiện trong tinh dịch do sự tắc nghẽn ở một đoạn nào đó của hệ thống dẫn tinh. Tình trạng này ngăn cản tinh trùng ra khỏi cơ thể khi xuất tinh, gây khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên.
So sánh: Tắc nghẽn và không tắc nghẽn
| Tiêu chí | Không có tinh trùng do tắc nghẽn | Không có tinh trùng không do tắc nghẽn |
|---|---|---|
| Tinh hoàn | Bình thường, vẫn sản xuất tinh trùng | Giảm hoặc ngừng sản xuất tinh trùng |
| Nội tiết tố | Bình thường | Thường bất thường (FSH tăng) |
| Tinh dịch | Không có tinh trùng nhưng có thể có bình thường về lượng | Không có tinh trùng, tinh dịch thường ít |
| Khả năng điều trị | Cao, có thể mổ thông hoặc lấy tinh trùng | Thấp hơn, cần hỗ trợ sinh sản |
Nguyên nhân gây không có tinh trùng do tắc nghẽn
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tắc nghẽn đường dẫn tinh. Việc xác định chính xác nguyên nhân có vai trò quan trọng trong việc lên kế hoạch điều trị hiệu quả.
1. Bẩm sinh
Một số nam giới sinh ra đã bị thiếu ống dẫn tinh hai bên – một tình trạng gọi là bất sản ống dẫn tinh hai bên bẩm sinh (CBAVD). Trường hợp này thường liên quan đến đột biến gen CFTR – gen liên quan đến bệnh xơ nang.
2. Viêm nhiễm
Những viêm nhiễm sinh dục không được điều trị dứt điểm, như viêm mào tinh hoàn, viêm ống dẫn tinh, có thể để lại sẹo và gây tắc nghẽn.
- Viêm do vi khuẩn (E. coli, Chlamydia)
- Viêm do lao sinh dục
- Viêm do bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs)
3. Chấn thương hoặc phẫu thuật
Các tai nạn vùng bìu, hoặc phẫu thuật vùng bẹn như mổ thoát vị, mổ giãn tĩnh mạch thừng tinh, cắt ống dẫn tinh (triệt sản) đều có thể gây tắc nghẽn nếu không được thực hiện đúng kỹ thuật.
4. U nang túi tinh hoặc tuyến tiền liệt
Những bất thường giải phẫu như u nang túi tinh có thể chèn ép, gây tắc nghẽn tại ống phóng tinh – đoạn cuối của đường dẫn tinh.
Triệu chứng nhận biết
Tình trạng không có tinh trùng do tắc nghẽn thường không có biểu hiện rõ ràng bên ngoài, vì nồng độ hormone và chức năng sinh dục vẫn bình thường. Tuy nhiên, một số dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:
- Không có con sau thời gian dài quan hệ không bảo vệ
- Lượng tinh dịch bình thường nhưng xét nghiệm cho thấy không có tinh trùng
- Đôi khi kèm theo đau vùng bìu, mào tinh sưng
- Tiền sử mổ hoặc viêm nhiễm đường sinh dục
Ai có nguy cơ cao mắc tình trạng này?
Theo thống kê từ Hiệp hội Y học Sinh sản Hoa Kỳ (ASRM), có khoảng 40% trường hợp vô tinh thuộc nhóm tắc nghẽn. Các đối tượng sau đây có nguy cơ cao hơn:
- Nam giới từng triệt sản bằng phương pháp cắt ống dẫn tinh
- Người có tiền sử viêm mào tinh hoàn, lao sinh dục
- Người từng phẫu thuật vùng bẹn, bìu hoặc tuyến tiền liệt
- Nam giới có bất thường bẩm sinh liên quan đến hệ tiết niệu – sinh dục
Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và tâm lý
Không có tinh trùng do tắc nghẽn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản tự nhiên. Dù vẫn sản xuất tinh trùng, nhưng nếu không có biện pháp can thiệp y tế, tinh trùng sẽ không thể gặp trứng để thụ thai.
Về mặt tâm lý, nhiều nam giới cảm thấy tự ti, lo lắng và bị ảnh hưởng tâm lý nặng nề khi được chẩn đoán không có tinh trùng. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống vợ chồng và chất lượng cuộc sống nói chung.
“Không có tinh trùng không đồng nghĩa với việc bạn không thể làm cha. Chẩn đoán chính xác và điều trị đúng cách có thể mở ra hy vọng cho rất nhiều người.” – TS.BS Lê Đăng Khoa, Trung tâm Nam học
Chẩn đoán không có tinh trùng do tắc nghẽn
Việc chẩn đoán chính xác tình trạng không có tinh trùng do tắc nghẽn là bước quan trọng để lựa chọn hướng điều trị phù hợp. Bác sĩ chuyên khoa sẽ dựa vào kết quả khám lâm sàng, xét nghiệm và kỹ thuật hình ảnh học để đưa ra chẩn đoán cụ thể.
1. Khám lâm sàng
Thông qua thăm khám vùng bìu, mào tinh và tinh hoàn, bác sĩ có thể phát hiện bất thường như mào tinh sưng to (gợi ý tắc nghẽn), tinh hoàn bình thường hoặc teo nhỏ. Việc này giúp phân biệt giữa nguyên nhân tắc nghẽn và không tắc nghẽn.
2. Xét nghiệm tinh dịch đồ
Xét nghiệm này giúp xác định số lượng và chất lượng tinh trùng. Trong trường hợp không có tinh trùng do tắc nghẽn, tinh dịch vẫn có thể bình thường về lượng, độ pH, độ nhớt. Xét nghiệm lặp lại ít nhất 2 lần để khẳng định tình trạng vô tinh.
3. Xét nghiệm nội tiết tố
Các chỉ số hormone sinh dục như FSH, LH, Testosterone được đánh giá. Đối với tắc nghẽn, nồng độ các hormone này thường bình thường, trái ngược với các nguyên nhân do tinh hoàn không sản xuất tinh trùng (FSH thường tăng cao).
4. Siêu âm bìu và siêu âm qua trực tràng
Siêu âm bìu phát hiện các dấu hiệu bất thường ở mào tinh, ống dẫn tinh, túi tinh, nang túi tinh. Siêu âm qua đường trực tràng giúp khảo sát ống phóng tinh và tuyến tiền liệt – nơi thường xảy ra tắc nghẽn sâu.
5. Sinh thiết tinh hoàn (Testicular Biopsy)
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết tinh hoàn để kiểm tra khả năng sinh tinh. Nếu thấy có tinh trùng trong mô tinh hoàn, điều đó xác định được tinh trùng vẫn được sản xuất và vấn đề nằm ở đường dẫn.
Phương pháp điều trị không có tinh trùng do tắc nghẽn
Tùy theo nguyên nhân cụ thể và mức độ tắc nghẽn, bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị phù hợp. Hiện nay có ba nhóm chính: điều trị nội khoa nếu có viêm nhiễm, phẫu thuật khắc phục tắc nghẽn, hoặc sử dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.
1. Phẫu thuật nối ống dẫn tinh (Vasovasostomy)
Áp dụng với những trường hợp có tiền sử thắt ống dẫn tinh (triệt sản) hoặc tắc do chấn thương. Đây là phẫu thuật vi phẫu tinh vi, nối lại đoạn bị tắc, giúp tinh trùng có thể đi ra theo đường tự nhiên.
2. Phẫu thuật nối mào tinh – ống dẫn tinh (Vasoepididymostomy)
Áp dụng khi tắc nghẽn xảy ra ở mào tinh. Đây là kỹ thuật khó, đòi hỏi bác sĩ có kinh nghiệm cao, thường chỉ thực hiện tại các trung tâm hỗ trợ sinh sản lớn.
3. Mở thông ống phóng tinh qua nội soi
Được thực hiện qua đường niệu đạo, dùng dụng cụ nội soi để mở thông hoặc loại bỏ các u nang, sẹo tắc nghẽn ở ống phóng tinh. Hiệu quả phụ thuộc vào vị trí và mức độ tắc nghẽn.
4. Hút hoặc trích tinh trùng hỗ trợ sinh sản
Trong trường hợp không thể phẫu thuật thành công, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp lấy tinh trùng trực tiếp từ mào tinh hoặc tinh hoàn để sử dụng trong các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như:
- PESA – hút tinh trùng mào tinh qua da
- TESA – chọc hút tinh trùng từ mô tinh hoàn
- TESE – phẫu thuật lấy mô tinh hoàn
Tinh trùng thu được sẽ kết hợp với kỹ thuật ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương noãn) để tạo phôi và tiến hành thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
Khả năng có con và tiên lượng
Không có tinh trùng do tắc nghẽn là dạng vô tinh có tiên lượng điều trị tích cực nhất. Nếu tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng bình thường, chỉ cần khắc phục tắc nghẽn là khả năng có con tự nhiên hoặc qua hỗ trợ sinh sản sẽ cao.
Theo thống kê từ American Urological Association (AUA), tỷ lệ thành công khi phẫu thuật vi phẫu nối ống dẫn tinh có thể đạt từ 70–90% nếu nguyên nhân là triệt sản hoặc tắc nghẽn đơn giản. Với hỗ trợ sinh sản bằng ICSI, tỷ lệ có thai có thể lên đến 50–60% mỗi chu kỳ điều trị.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Không có tinh trùng do tắc nghẽn có thể điều trị dứt điểm không?
Có. Nếu nguyên nhân được xác định chính xác và điều trị đúng kỹ thuật (như mổ nối hoặc lấy tinh trùng), nam giới hoàn toàn có thể làm cha.
2. Phẫu thuật nối ống dẫn tinh có đau không?
Phẫu thuật được thực hiện dưới gây mê, không gây đau khi mổ. Sau mổ, có thể có cảm giác căng tức nhẹ vùng bìu và sẽ hết sau vài ngày.
3. Tinh trùng lấy bằng TESA có sử dụng được lâu dài không?
Có. Tinh trùng có thể được trữ lạnh nhiều năm và sử dụng cho các chu kỳ IVF/ICSI tiếp theo nếu cần thiết.
4. Bao lâu sau mổ nối tinh hoàn thì có thể có con?
Thông thường sau 3–6 tháng, tinh trùng sẽ xuất hiện lại trong tinh dịch nếu phẫu thuật thành công. Một số trường hợp có thể lâu hơn, cần theo dõi định kỳ tinh dịch đồ.
Kết luận
Không có tinh trùng do tắc nghẽn là nguyên nhân vô sinh nam phổ biến nhưng có khả năng điều trị hiệu quả và phục hồi chức năng sinh sản. Việc phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp nam giới có cơ hội cao làm cha, dù bằng phương pháp tự nhiên hay hỗ trợ sinh sản.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp tình trạng vô sinh nam, hãy đến các trung tâm chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời. Đừng để sự chần chừ làm mất đi cơ hội quý giá trong hành trình làm cha mẹ.
Đặt lịch khám nam khoa chuyên sâu hoặc hỗ trợ sinh sản tại các bệnh viện chuyên khoa uy tín ngay hôm nay!
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.