Tử cung là cơ quan đóng vai trò trung tâm trong chức năng sinh sản của phụ nữ. Tuy nhiên, có không ít trường hợp chị em sinh ra đã mang trong mình những bất thường về cấu trúc tử cung – gọi chung là dị dạng tử cung bẩm sinh. Những dị tật này có thể âm thầm trong nhiều năm, chỉ được phát hiện khi người phụ nữ gặp khó khăn trong việc mang thai hoặc sinh con. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về các loại dị dạng tử cung bẩm sinh, nguyên nhân, triệu chứng cũng như những phương pháp chẩn đoán và điều trị hiện đại nhất.
Dị dạng tử cung bẩm sinh là gì?
Định nghĩa y khoa
Dị dạng tử cung bẩm sinh là tình trạng bất thường về hình dạng hoặc cấu trúc của tử cung do lỗi trong quá trình phát triển của hệ thống ống Muller (ống sinh dục) trong giai đoạn bào thai. Những bất thường này có thể bao gồm: tử cung đôi, tử cung hai sừng, tử cung vách ngăn hoặc thậm chí là không có tử cung.
Dị dạng tử cung khác với các bệnh lý tử cung thông thường như thế nào?
Khác với các bệnh lý mắc phải như u xơ tử cung hay viêm nội mạc tử cung – xuất hiện sau khi sinh – dị dạng tử cung là những bất thường hình thành từ trong bụng mẹ. Chúng thường không có triệu chứng rõ rệt và chỉ được phát hiện khi người phụ nữ đi khám vô sinh, sảy thai liên tiếp hoặc siêu âm khi mang thai.
Nguyên nhân gây dị dạng tử cung bẩm sinh
Sự phát triển bất thường trong bào thai
Trong giai đoạn từ tuần thứ 6 đến tuần thứ 12 của thai kỳ, các ống Muller sẽ phát triển và hợp nhất để tạo thành tử cung, vòi trứng và phần trên âm đạo. Bất kỳ gián đoạn nào trong quá trình này – như sự không hòa hợp, kém phát triển hay tái hấp thụ không hoàn chỉnh – đều có thể dẫn đến dị dạng tử cung.
Các yếu tố di truyền và môi trường
- Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, phụ nữ có mẹ hoặc chị em gái mắc dị dạng tử cung có nguy cơ cao hơn.
- Tiếp xúc với DES (Diethylstilbestrol): Phụ nữ có mẹ sử dụng DES – một loại hormone tổng hợp trong thai kỳ (trước năm 1971) – có nguy cơ cao dị dạng tử cung dạng T.
- Tiếp xúc với chất độc, nhiễm trùng trong thai kỳ cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của hệ sinh dục thai nhi.
Phân loại các dạng dị dạng tử cung phổ biến
Dị dạng tử cung được chia thành nhiều loại, mỗi loại có đặc điểm cấu trúc và mức độ ảnh hưởng khác nhau đến khả năng sinh sản.
Tử cung vách ngăn (Septate uterus)
Đây là dạng dị dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 35–50% các trường hợp dị dạng tử cung. Tử cung bị ngăn đôi bởi một vách mô xơ ở giữa lòng tử cung, gây cản trở quá trình làm tổ và phát triển của phôi thai.
Tử cung đôi (Uterus didelphys)
Là tình trạng hai ống Muller không hợp nhất, tạo ra hai tử cung riêng biệt, mỗi bên có thể có một cổ tử cung và đôi khi là hai âm đạo. Tình trạng này có thể dẫn đến khó khăn trong việc mang thai đủ tháng và sinh thường.
Tử cung hai sừng (Bicornuate uterus)
Hai ống Muller chỉ hợp nhất một phần, tạo thành tử cung hình trái tim có hai sừng. Phụ nữ với tử cung hai sừng có nguy cơ cao bị sảy thai, sinh non và ngôi thai bất thường.
Tử cung một sừng (Unicornuate uterus)
Do một ống Muller phát triển không đầy đủ, tạo ra một tử cung nhỏ hẹp – gọi là tử cung một sừng. Khả năng thụ thai vẫn có thể xảy ra nhưng nguy cơ thai ngoài tử cung, sảy thai và biến chứng thai kỳ cao hơn nhiều.
Tử cung không có (Aplastic uterus)
Một tình trạng hiếm gặp khi tử cung hoàn toàn không phát triển (hội chứng Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser – MRKH). Người bệnh vẫn có buồng trứng và phát triển nữ tính bình thường nhưng không có kinh nguyệt và không thể mang thai tự nhiên.
Dấu hiệu nhận biết dị dạng tử cung
Rối loạn kinh nguyệt
Một số phụ nữ có dị dạng tử cung gặp tình trạng rong kinh, kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng kinh dữ dội do dòng chảy kinh nguyệt bị cản trở.
Sảy thai liên tiếp
Dị dạng tử cung là nguyên nhân tiềm ẩn trong nhiều ca sảy thai liên tiếp – đặc biệt là trong tam cá nguyệt đầu tiên – do phôi thai không thể làm tổ đúng vị trí hoặc tử cung không đủ chỗ để phát triển.
Vô sinh hoặc khó mang thai
Trong nhiều trường hợp, dị dạng tử cung được phát hiện khi phụ nữ khám vì vô sinh. Việc làm tổ, phát triển của thai nhi bị cản trở nghiêm trọng tùy vào dạng dị dạng và mức độ nghiêm trọng.
Dị dạng tử cung ảnh hưởng thế nào đến sinh sản?
Khả năng thụ thai
Một số dạng dị dạng như tử cung vách ngăn không ảnh hưởng đến việc rụng trứng hay chất lượng trứng, nhưng có thể ngăn cản quá trình phôi làm tổ thành công.
Nguy cơ mang thai ngoài tử cung hoặc sảy thai
Theo thống kê của Hiệp hội Sinh sản Hoa Kỳ (ASRM), dị dạng tử cung góp phần vào khoảng 10% các trường hợp vô sinh và có thể làm tăng tỷ lệ sảy thai lên đến 60% trong một số dạng nặng.
Biến chứng khi mang thai và sinh nở
- Thai chậm phát triển trong tử cung
- Sinh non
- Ngôi thai bất thường
- Vỡ tử cung (trong trường hợp có sẹo từ phẫu thuật trước)
Phương pháp chẩn đoán dị dạng tử cung
Siêu âm 3D, MRI và nội soi buồng tử cung
Để xác định chính xác loại dị dạng tử cung, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp sau:
- Siêu âm 3D: Cho phép quan sát cấu trúc tử cung một cách chi tiết với hình ảnh không gian ba chiều.
- MRI (Cộng hưởng từ): Giúp phân biệt rõ ràng giữa các loại dị dạng phức tạp mà siêu âm thông thường khó phát hiện.
- Nội soi buồng tử cung (hysteroscopy): Vừa chẩn đoán vừa điều trị dị dạng tử cung như vách ngăn trong cùng một thủ thuật.
- Chụp tử cung vòi trứng (HSG): Sử dụng thuốc cản quang và X-quang để đánh giá hình dạng tử cung và sự thông suốt của vòi trứng.
Khám phụ khoa định kỳ giúp phát hiện sớm
Nhiều dị dạng tử cung không có triệu chứng rõ rệt, do đó khám phụ khoa định kỳ – đặc biệt khi có dấu hiệu bất thường như vô kinh, rối loạn kinh nguyệt, sảy thai liên tiếp – là cách hiệu quả giúp phát hiện và xử lý sớm tình trạng này.
Điều trị và xử lý dị dạng tử cung
Phẫu thuật nội soi tạo hình tử cung
Đối với các trường hợp tử cung có vách ngăn – là dạng phổ biến và dễ điều trị – phương pháp nội soi cắt vách tử cung được áp dụng rất hiệu quả. Đây là thủ thuật ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh và tăng khả năng mang thai sau điều trị.
Điều trị hỗ trợ sinh sản (IUI, IVF)
Với những dạng dị dạng phức tạp như tử cung một sừng hoặc tử cung đôi không thể can thiệp phẫu thuật, các biện pháp hỗ trợ sinh sản như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là lựa chọn phổ biến và hiệu quả.
Chăm sóc thai kỳ đặc biệt với người có dị dạng tử cung
Phụ nữ mang thai với dị dạng tử cung cần được theo dõi chặt chẽ trong suốt thai kỳ để phát hiện sớm các biến chứng như dọa sảy thai, sinh non, ngôi thai ngược… Bác sĩ có thể chỉ định nghỉ ngơi nhiều, dùng thuốc nội tiết hỗ trợ hoặc nhập viện theo dõi khi cần thiết.
Câu chuyện thực tế: Hy vọng từ những người từng mang tử cung dị dạng
“Tôi từng 3 lần sảy thai vì không biết mình có tử cung vách ngăn. Sau khi được bác sĩ chỉ định mổ nội soi tạo hình tử cung, tôi đã mang thai tự nhiên chỉ 6 tháng sau đó. Hiện tại tôi đã có một bé trai khỏe mạnh và hoàn toàn bình thường.” – Chị Nguyễn Thị Thùy Linh (Hải Phòng)
Cách phòng ngừa và theo dõi sức khỏe tử cung hiệu quả
Khám sức khỏe sinh sản định kỳ
Ngay cả khi chưa có kế hoạch sinh con, phụ nữ nên duy trì khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 – 12 tháng để phát hiện sớm các bất thường. Đặc biệt là những người có tiền sử sảy thai, thai lưu hoặc vô sinh.
Vai trò của lối sống lành mạnh và dinh dưỡng
- Tránh hút thuốc lá và tiếp xúc với hóa chất độc hại trong thai kỳ.
- Duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống giàu axit folic, sắt và vitamin nhóm B để hỗ trợ sức khỏe sinh sản.
- Tập thể dục nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, tránh stress kéo dài.
Kết luận: Phát hiện sớm – chìa khóa giữ gìn thiên chức làm mẹ
Dị dạng tử cung bẩm sinh là một trong những nguyên nhân phổ biến gây sảy thai, vô sinh và biến chứng thai kỳ. Tuy nhiên, với tiến bộ y học hiện nay, nhiều trường hợp hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả và mang thai khỏe mạnh. Điều quan trọng là phụ nữ cần lắng nghe cơ thể mình, đi khám chuyên khoa khi có dấu hiệu bất thường và không nên chủ quan trước bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến sinh sản.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về dị dạng tử cung bẩm sinh
1. Dị dạng tử cung có chữa khỏi hoàn toàn không?
Tùy vào dạng dị dạng mà khả năng điều trị khác nhau. Một số dị dạng như tử cung vách ngăn có thể điều trị hoàn toàn bằng nội soi, trong khi những dạng khác chỉ có thể hỗ trợ sinh sản.
2. Dị dạng tử cung có di truyền không?
Một số trường hợp có yếu tố di truyền, đặc biệt nếu trong gia đình từng có người bị dị dạng tử cung hoặc bất thường phát triển hệ sinh dục.
3. Người có tử cung dị dạng có kinh nguyệt bình thường không?
Phần lớn phụ nữ vẫn có kinh nguyệt bình thường, trừ những trường hợp tử cung không phát triển hoặc bị tắc dòng kinh do dị dạng.
4. Dị dạng tử cung có gây vô sinh vĩnh viễn không?
Không phải tất cả dị dạng tử cung đều gây vô sinh. Nhiều phụ nữ vẫn có thể mang thai tự nhiên hoặc thành công nhờ các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại.
5. Làm thế nào để biết mình có dị dạng tử cung hay không?
Bạn nên khám phụ khoa định kỳ và làm các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm 3D, MRI, nội soi buồng tử cung khi có dấu hiệu bất thường như sảy thai liên tiếp, kinh nguyệt không đều, vô sinh…
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.