Ung thư tuyến cận giáp là một trong những loại ung thư nội tiết hiếm gặp nhưng có thể đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh thường bị chẩn đoán nhầm với các rối loạn canxi máu thông thường, dẫn đến trì hoãn trong việc điều trị. Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ từ A đến Z về căn bệnh này: từ chức năng tuyến cận giáp, nguyên nhân gây bệnh, dấu hiệu cảnh báo đến các phương pháp điều trị hiện đại.
Tổng quan về tuyến cận giáp và ung thư tuyến cận giáp
Tuyến cận giáp là gì?
Tuyến cận giáp là bốn tuyến nhỏ, có hình bầu dục, nằm ở mặt sau của tuyến giáp. Chức năng chính của chúng là sản xuất hormone parathyroid (PTH), giúp điều hòa nồng độ canxi và phosphat trong máu và xương.
Ung thư tuyến cận giáp là gì?
Ung thư tuyến cận giáp là một dạng ung thư hiếm gặp thuộc nhóm u nội tiết, chiếm chưa đến 1% tổng số ca tăng canxi huyết nguyên phát. Bệnh phát triển từ các tế bào sản xuất hormone PTH và thường biểu hiện bằng tình trạng tăng canxi huyết nặng hoặc khối u vùng cổ.
Đặc điểm dịch tễ học
- Tỷ lệ mắc: 0,005% dân số
- Giới tính: Gặp ở cả nam và nữ, nhưng nam có nguy cơ cao hơn một chút
- Tuổi mắc phổ biến: từ 40 đến 60 tuổi
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
1. Đột biến gen và yếu tố di truyền
Một số nghiên cứu đã chỉ ra đột biến gen HRPT2 (CDC73) liên quan đến sự phát triển của ung thư tuyến cận giáp, đặc biệt ở những người mắc hội chứng HPT-JT (Hyperparathyroidism-Jaw Tumor syndrome).
2. Bệnh lý nền và môi trường
- Tăng canxi huyết mạn tính không rõ nguyên nhân
- Bệnh nhân từng bị phơi nhiễm phóng xạ vùng đầu – cổ
- Lịch sử gia đình có người mắc ung thư tuyến nội tiết
3. Phẫu thuật tuyến giáp trước đó
Các thủ thuật vùng cổ, đặc biệt là phẫu thuật tuyến giáp, có thể vô tình làm tổn thương tuyến cận giáp hoặc kích thích các yếu tố tăng sinh bất thường tại đây.
Triệu chứng của ung thư tuyến cận giáp
Bệnh thường không biểu hiện rầm rộ ở giai đoạn đầu, khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn. Tuy nhiên, khi tiến triển, một số triệu chứng đặc trưng sẽ xuất hiện do ảnh hưởng của tình trạng tăng canxi huyết kéo dài.
Các biểu hiện thường gặp:
- Mệt mỏi, suy nhược cơ thể kéo dài
- Chán ăn, buồn nôn, sụt cân không rõ nguyên nhân
- Tiểu nhiều, khát nước, mất ngủ, hay cáu gắt
- Đau cơ, đau xương, dễ gãy xương
- Táo bón hoặc tiêu chảy mãn tính
- Sờ thấy khối u cứng vùng cổ, không di động
Lưu ý: Các triệu chứng trên dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như sỏi thận, cường cận giáp lành tính hoặc loãng xương, nên người bệnh cần được làm xét nghiệm máu chuyên biệt để xác định nguyên nhân.
Hình ảnh minh họa:
Chẩn đoán ung thư tuyến cận giáp
Việc chẩn đoán đòi hỏi phối hợp giữa lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh học chuyên sâu.
1. Xét nghiệm máu
- Canxi huyết thanh: thường tăng rất cao (>3.5 mmol/L)
- PTH: tăng bất thường, vượt xa mức bình thường
2. Chẩn đoán hình ảnh
- Siêu âm vùng cổ: xác định khối u cứng, ranh giới không rõ ràng
- Xạ hình tuyến cận giáp (Sestamibi scan): giúp định vị tuyến hoạt động mạnh
- CT/MRI: xác định kích thước khối u và tình trạng xâm lấn
3. Sinh thiết
Sinh thiết thường không được khuyến cáo trước phẫu thuật vì nguy cơ làm lan tế bào ung thư. Tuy nhiên, khi cần xác định bản chất mô học sau phẫu thuật, giải phẫu bệnh là tiêu chuẩn vàng.
Hình ảnh phẫu thuật và mẫu bệnh phẩm:
Phương pháp điều trị
1. Phẫu thuật cắt bỏ tuyến cận giáp
Đây là phương pháp điều trị chính và hiệu quả nhất. Mục tiêu là loại bỏ hoàn toàn khối u cùng với mô xung quanh nếu nghi ngờ có xâm lấn. Trong một số trường hợp, có thể phải cắt cả một thùy tuyến giáp hoặc mô mềm lân cận để đảm bảo sạch tế bào ung thư.
- Tỷ lệ kiểm soát tại chỗ sau phẫu thuật triệt căn: khoảng 70–80%
- Tỷ lệ tái phát: 30–50%, thường sau 2–3 năm
2. Xạ trị hỗ trợ sau phẫu thuật
Dù không phải là lựa chọn điều trị đầu tay, xạ trị được xem xét trong trường hợp:
- Phẫu thuật không triệt để
- Khối u tái phát nhiều lần
- Không thể thực hiện phẫu thuật
Hiệu quả của xạ trị còn hạn chế và cần được cá nhân hóa tùy theo từng ca bệnh.
3. Điều trị nội khoa kiểm soát tăng canxi huyết
Ở những bệnh nhân có tăng canxi huyết nặng, việc kiểm soát bằng thuốc là cần thiết trước hoặc sau phẫu thuật:
- Truyền dịch tĩnh mạch
- Thuốc lợi tiểu quai (furosemide)
- Bisphosphonates (như zoledronic acid)
- Calcimimetics (như cinacalcet)
4. Theo dõi sau điều trị
Sau điều trị, người bệnh cần được theo dõi định kỳ mỗi 3–6 tháng:
- Định lượng canxi máu và PTH
- Siêu âm cổ kiểm tra tái phát
- Đánh giá triệu chứng lâm sàng
Tiên lượng sống và biến chứng
Tiên lượng sống
Do ung thư tuyến cận giáp tiến triển chậm, tiên lượng sống có thể khá tốt nếu được phát hiện và điều trị sớm.
| Giai đoạn | Tỷ lệ sống sau 5 năm |
|---|---|
| Giai đoạn sớm (giới hạn tại tuyến) | 85–90% |
| Giai đoạn có xâm lấn mô mềm | 60–70% |
| Giai đoạn di căn xa | 20–40% |
Biến chứng
- Hạ canxi máu sau phẫu thuật
- Khàn tiếng do tổn thương dây thần kinh thanh quản
- Suy tuyến giáp nếu phẫu thuật rộng
Phòng ngừa và theo dõi sau điều trị
Phòng ngừa
- Tầm soát định kỳ ở những người có yếu tố nguy cơ (gia đình có tiền sử, từng mắc cường cận giáp)
- Hạn chế tiếp xúc phóng xạ vùng đầu cổ
- Không tự ý dùng canxi và vitamin D liều cao kéo dài
Theo dõi lâu dài
Việc tái khám đều đặn giúp phát hiện sớm tái phát hoặc biến chứng:
- Xét nghiệm định kỳ: PTH, canxi, phosphat
- Siêu âm vùng cổ mỗi 6–12 tháng
- Khám lâm sàng toàn diện hàng năm
Câu chuyện thực tế: Hành trình sống sót sau ung thư tuyến cận giáp
“Tôi từng nghĩ mình chỉ bị mệt mỏi vì thiếu ngủ. Nhưng sau khi phát hiện bị tăng canxi huyết rất cao và có khối u ở cổ, bác sĩ chẩn đoán tôi bị ung thư tuyến cận giáp. Ca mổ diễn ra thành công và tôi đã hồi phục tốt. Nhờ tái khám định kỳ và chăm sóc bản thân, tôi đã khỏe mạnh suốt 5 năm nay.”
– Bà Nguyễn Thị Mai, 47 tuổi, Đà Nẵng
Kết luận
Ung thư tuyến cận giáp là một bệnh lý hiếm gặp nhưng hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Tình trạng tăng canxi huyết kéo dài là dấu hiệu không nên xem nhẹ. Người bệnh nên chủ động khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi có các triệu chứng mơ hồ như mệt mỏi, đau xương hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân. Với sự phát triển của y học hiện đại và sự hợp tác tích cực từ bệnh nhân, khả năng sống khỏe sau điều trị ngày càng được cải thiện.
FAQ – Giải đáp thắc mắc về ung thư tuyến cận giáp
1. Ung thư tuyến cận giáp có di truyền không?
Có. Một số trường hợp liên quan đến đột biến gen di truyền như hội chứng HPT-JT hoặc MEN1. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh, bạn nên được tư vấn di truyền học.
2. Có thể sống bình thường sau điều trị ung thư tuyến cận giáp không?
Hoàn toàn có thể nếu được điều trị đúng cách và theo dõi thường xuyên. Nhiều bệnh nhân sống khỏe mạnh hơn 10 năm sau phẫu thuật.
3. Làm thế nào để phát hiện sớm ung thư tuyến cận giáp?
Thông qua xét nghiệm canxi máu, PTH và siêu âm cổ. Người có nguy cơ cao nên kiểm tra định kỳ để phát hiện kịp thời.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.