Hôn mê do suy giáp (Myxedema coma) là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của tình trạng suy giáp kéo dài và không được điều trị đúng cách. Đây không chỉ là một tình huống cấp cứu nội khoa, mà còn là một lời cảnh tỉnh cho những ai đang xem nhẹ việc kiểm soát hormone tuyến giáp.
Tại Việt Nam, số ca suy giáp không được chẩn đoán hoặc điều trị đúng cách vẫn còn cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ bệnh nhân tử vong do hôn mê suy giáp có thể lên tới 40-60% nếu không được can thiệp y tế kịp thời. Vậy tại sao một tình trạng bệnh lý thường được coi là “nhẹ” lại có thể dẫn đến hậu quả thảm khốc như vậy? Câu trả lời nằm trong sự thiếu cảnh giác với các dấu hiệu ban đầu và sự chủ quan trong điều trị.
Hôn mê do suy giáp là gì?
Định nghĩa và ý nghĩa y học
Hôn mê do suy giáp (myxedema coma) là giai đoạn cuối và nguy kịch nhất của suy giáp, xảy ra khi nồng độ hormone tuyến giáp giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến mọi chức năng sống của cơ thể. Mặc dù gọi là “hôn mê”, không phải mọi bệnh nhân đều rơi vào trạng thái mất ý thức hoàn toàn – một số có thể chỉ lơ mơ, chậm chạp hoặc rối loạn tâm thần.
Đây là một tình huống y tế khẩn cấp đòi hỏi chăm sóc tích cực, đặc biệt là ở người cao tuổi, phụ nữ, và những bệnh nhân có tiền sử suy giáp lâu năm hoặc không tuân thủ điều trị.
Tại sao nó nguy hiểm?
Hôn mê do suy giáp có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến nhiều cơ quan:
- Hô hấp: Suy hô hấp do giảm thông khí.
- Tim mạch: Nhịp tim chậm, huyết áp thấp, nguy cơ trụy tim mạch.
- Thần kinh: Rối loạn tri giác, co giật, thậm chí tử vong.
- Thận: Suy thận cấp, rối loạn điện giải.
Do triệu chứng tiến triển âm thầm và dễ nhầm lẫn với các bệnh khác, việc chẩn đoán thường bị trễ, làm tăng tỷ lệ tử vong đáng kể.
Nguyên nhân gây hôn mê do suy giáp
Bệnh lý suy giáp không được điều trị
Phần lớn các ca hôn mê suy giáp là hậu quả của suy giáp mạn tính không được điều trị hoặc điều trị không đúng liều. Người bệnh có thể đã bỏ thuốc, tự ý giảm liều hormone thay thế, hoặc không tái khám định kỳ.
Một nghiên cứu của Tạp chí Nội tiết Lâm sàng Hoa Kỳ (JCEM) cho thấy, hơn 80% bệnh nhân nhập viện trong tình trạng hôn mê suy giáp có tiền sử không tuân thủ phác đồ điều trị.
Yếu tố kích hoạt: nhiễm trùng, lạnh, thuốc an thần…
Ngay cả khi suy giáp đã được chẩn đoán, chỉ cần một yếu tố kích thích bất ngờ cũng có thể đẩy người bệnh vào trạng thái nguy kịch:
- Nhiễm trùng cấp tính (viêm phổi, nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng da).
- Phơi nhiễm với thời tiết lạnh kéo dài.
- Phẫu thuật hoặc gây mê toàn thân.
- Sử dụng thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm hoặc opioid.
Một số trường hợp đặc biệt
Một số bệnh nhân có thể gặp nguy cơ cao hơn khi có các yếu tố nền như:
- Người cao tuổi (>60 tuổi), đặc biệt là nữ giới.
- Bệnh nhân mắc bệnh tim mạch hoặc tiểu đường kèm theo.
- Bệnh nhân sau xạ trị vùng cổ hoặc cắt tuyến giáp.
Dấu hiệu và triệu chứng điển hình
Biểu hiện lâm sàng thường gặp
Các dấu hiệu của hôn mê do suy giáp thường không điển hình, tiến triển âm thầm, bao gồm:
- Lơ mơ, thờ ơ, ngủ gà, có thể tiến đến hôn mê sâu.
- Thân nhiệt hạ nghiêm trọng (dưới 35°C).
- Nhịp tim chậm, huyết áp thấp.
- Phù niêm: da dày, lạnh, khô, mặt sưng húp.
- Thở chậm, giảm thông khí do ức chế hô hấp trung ương.
Hình ảnh: Một số dấu hiệu nhận biết đặc trưng của hôn mê do suy giáp (Nguồn: Long Châu)
Các dấu hiệu cảnh báo sớm
Trước khi rơi vào hôn mê, người bệnh có thể trải qua các biểu hiện như:
- Suy nhược toàn thân kéo dài.
- Mất khả năng tập trung, trí nhớ giảm sút.
- Táo bón nặng, ăn kém, chán ăn.
Những triệu chứng này rất dễ bị nhầm lẫn với trầm cảm hoặc sa sút trí tuệ ở người già, dẫn đến điều trị sai hướng.
Phân biệt với các tình trạng hôn mê khác
Việc chẩn đoán phân biệt rất quan trọng để tránh điều trị sai:
| Tình trạng | Đặc điểm chính | Khác biệt với hôn mê suy giáp |
|---|---|---|
| Hôn mê do tăng đường huyết | Da khô, mất nước, hơi thở mùi trái cây | Không có phù niêm, nhiệt độ tăng |
| Hôn mê gan | Lơ mơ, run tay, hơi thở mùi gan | Bilirubin và men gan tăng, không có nhịp tim chậm |
| Hạ thân nhiệt đơn thuần | Do lạnh, tim nhanh bù trừ | Không có phù niêm và dấu hiệu suy giáp |
Chẩn đoán hôn mê do suy giáp
Tiêu chí lâm sàng
Chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng điển hình và tiền sử suy giáp. Các bác sĩ thường đánh giá:
- Tri giác giảm dần.
- Hạ thân nhiệt.
- Nhịp tim chậm, huyết áp thấp.
- Phù niêm rõ rệt ở mặt, tay, chân.
Cận lâm sàng – xét nghiệm tuyến giáp, điện giải, khí máu…
Các xét nghiệm quan trọng bao gồm:
- TSH tăng cao, FT4 giảm mạnh: chỉ điểm suy giáp nặng.
- Na+ thấp, glucose thấp.
- Khí máu: nhiễm toan hô hấp, giảm O2.
- ECG: block nhĩ thất, điện thế thấp.
Công cụ hỗ trợ chẩn đoán và phân tầng nguy cơ
Một số trung tâm sử dụng thang điểm Popoveniuc hoặc thang điểm Chiong để đánh giá mức độ nặng của hôn mê suy giáp, hỗ trợ quyết định điều trị hồi sức nâng cao.
Hình ảnh: Bệnh nhân trong phòng hồi sức tích cực sau khi được chẩn đoán hôn mê do suy giáp (Nguồn: Long Châu)
Điều trị hôn mê do suy giáp
Nguyên tắc xử trí cấp cứu
Ngay khi nghi ngờ bệnh nhân rơi vào hôn mê do suy giáp, cần khởi động quy trình cấp cứu ngay lập tức tại phòng hồi sức tích cực (ICU). Các nguyên tắc điều trị bao gồm:
- Ổn định đường thở, đảm bảo thông khí và oxy hóa đầy đủ.
- Giữ ấm cơ thể bằng phương pháp thụ động (chăn, túi sưởi), tránh làm ấm nhanh gây sốc nhiệt.
- Hồi sức tuần hoàn bằng truyền dịch tĩnh mạch (NaCl 0,9% hoặc dung dịch đẳng trương).
- Kiểm soát các rối loạn điện giải và đường huyết.
Trong đa số trường hợp, bệnh nhân sẽ được đặt nội khí quản, hỗ trợ hô hấp cơ học và theo dõi sát huyết áp động mạch xâm lấn.
Liệu pháp hormone thay thế và hỗ trợ
Điều trị hormone tuyến giáp là yếu tố sống còn. Có hai lựa chọn chính:
- Levothyroxine tĩnh mạch (T4): liều khởi đầu 200–400 mcg tiêm tĩnh mạch, sau đó duy trì 50–100 mcg/ngày.
- Liothyronine (T3): được dùng kèm trong các trường hợp nặng, liều nhỏ hơn do nguy cơ gây loạn nhịp tim.
Đồng thời, cần bổ sung hydrocortisone (100 mg tiêm mạch mỗi 8 giờ) để phòng ngừa suy thượng thận ẩn đi kèm.
Hồi sức tích cực và theo dõi biến chứng
Việc chăm sóc trong ICU bao gồm:
- Theo dõi sát ECG, huyết áp động mạch, khí máu, lactate.
- Đánh giá đáp ứng tri giác, thân nhiệt và chức năng hô hấp.
- Điều trị kháng sinh nếu có nhiễm trùng phối hợp.
- Ngăn ngừa biến chứng loét, huyết khối tĩnh mạch sâu, viêm phổi thở máy.
Tiên lượng và biến chứng lâu dài
Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hồi phục
Theo nghiên cứu từ Mayo Clinic, tỷ lệ tử vong do myxedema coma dao động từ 30–60% tùy theo:
- Tuổi bệnh nhân: người trên 70 tuổi tiên lượng xấu hơn.
- Thời gian phát hiện và điều trị: càng chậm càng nguy hiểm.
- Sự hiện diện của nhiễm trùng huyết, suy tim hoặc suy thận đi kèm.
Biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp
Một số bệnh nhân dù qua khỏi giai đoạn cấp vẫn có thể chịu di chứng như:
- Suy giảm trí nhớ, lú lẫn kéo dài.
- Suy tim sung huyết, loạn nhịp.
- Giảm thông khí mạn tính, phụ thuộc oxy hoặc máy thở không xâm lấn.
Câu chuyện thực tế: Một ca lâm sàng suýt tử vong do chủ quan với suy giáp
Diễn biến ca bệnh
Bệnh nhân N.T.T., nữ, 68 tuổi, sống tại Hải Dương, từng được chẩn đoán suy giáp 5 năm trước nhưng tự ý ngưng dùng levothyroxine vì “không thấy triệu chứng gì”. Mùa đông 2023, bà nhập viện trong tình trạng ngủ lịm, thân nhiệt 33°C, huyết áp tụt mạnh, nhịp tim 42 lần/phút.
Sau khi được chuyển đến khoa hồi sức, bệnh nhân được chẩn đoán hôn mê do suy giáp, tiến hành đặt nội khí quản, truyền hormone T4 và hydrocortisone, kết hợp kháng sinh do viêm phổi. Sau 5 ngày điều trị tích cực, bà tỉnh lại và xuất viện 3 tuần sau đó với tình trạng ổn định.
Bài học cảnh tỉnh cho bệnh nhân mắc suy giáp
Đây là minh chứng rõ ràng cho việc chủ quan trong điều trị có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Việc ngưng thuốc đột ngột, không tái khám định kỳ và thiếu hiểu biết là nguyên nhân chính dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
“Người bệnh suy giáp không nên đánh giá thấp tình trạng của mình. Việc tuân thủ điều trị là điều kiện tiên quyết để ngăn ngừa những biến chứng có thể gây tử vong.” – BS.CKI Trần Đình Vũ, Bệnh viện Nội tiết Trung ương
Làm thế nào để phòng ngừa hôn mê do suy giáp?
Tuân thủ điều trị suy giáp
Điều quan trọng nhất là dùng thuốc thay thế hormone tuyến giáp đúng liều, đều đặn mỗi ngày theo hướng dẫn của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý tăng, giảm hay ngưng thuốc khi chưa được chỉ định.
Theo dõi định kỳ và nhận diện dấu hiệu nguy hiểm sớm
Các khuyến cáo quốc tế cho thấy, bệnh nhân suy giáp nên khám lại ít nhất mỗi 3–6 tháng/lần để:
- Kiểm tra nồng độ TSH và FT4.
- Đánh giá đáp ứng điều trị.
- Phát hiện sớm các bất thường trước khi tiến triển thành biến chứng nguy hiểm.
Tổng kết
Những điểm cần nhớ
- Hôn mê do suy giáp là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao.
- Triệu chứng thường âm thầm, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác.
- Việc điều trị cần được tiến hành càng sớm càng tốt tại đơn vị hồi sức chuyên sâu.
- Phòng ngừa hiệu quả bằng cách tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ.
Vai trò của cộng đồng và người nhà bệnh nhân
Người thân cần quan sát kỹ các biểu hiện bất thường ở bệnh nhân có tiền sử suy giáp, đặc biệt là ở người cao tuổi. Mỗi dấu hiệu như lờ đờ, lạnh run, nhịp tim chậm… đều có thể là lời cảnh báo cần đưa đi viện ngay lập tức.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hôn mê do suy giáp có hồi phục hoàn toàn được không?
Có thể hồi phục nếu phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể để lại di chứng thần kinh nhẹ.
2. Có phải ai bị suy giáp cũng có nguy cơ hôn mê?
Không. Chỉ khi suy giáp kéo dài, không điều trị đúng cách và có thêm yếu tố kích hoạt như nhiễm trùng, lạnh, stress nặng thì nguy cơ mới tăng cao.
3. Có thể ngăn ngừa hoàn toàn biến chứng này không?
Có. Việc uống thuốc đúng liều, đúng giờ và theo dõi định kỳ sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt bệnh lý tuyến giáp và tránh biến chứng nguy hiểm.
4. Hôn mê do suy giáp có di truyền không?
Không trực tiếp. Tuy nhiên, các bệnh tuyến giáp tự miễn như Hashimoto có thể có yếu tố gia đình.
5. Người bị suy giáp có cần kiêng ăn gì không?
Nên hạn chế thực phẩm giàu goitrogen như đậu nành sống, cải bắp sống. Tuy nhiên, khi đã điều trị ổn định, chế độ ăn uống có thể linh hoạt.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.