Kênh nhĩ thất chung là một dị tật tim bẩm sinh phức tạp, ảnh hưởng đến vách ngăn giữa các buồng tim và hệ thống van tim. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây suy tim ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Dù nguy hiểm nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, trẻ hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và phát triển bình thường. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá toàn diện về căn bệnh này: từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiện đại nhất năm 2025.
Giới thiệu tổng quan về kênh nhĩ thất chung
Kênh nhĩ thất chung (Atrioventricular Septal Defect – AVSD), còn gọi là khuyết tật vách nhĩ thất, là tình trạng dị dạng xảy ra trong quá trình phát triển tim thai. Cấu trúc bình thường của tim bao gồm bốn buồng tim được ngăn cách bởi vách liên nhĩ và liên thất, cùng với hai van nhĩ-thất (van hai lá và van ba lá). Ở bệnh nhân mắc AVSD, các cấu trúc này không hình thành hoàn chỉnh, dẫn đến rò rỉ máu và hoạt động bơm máu bất thường.
Theo thống kê của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), kênh nhĩ thất chung chiếm khoảng 4% trong số các dị tật tim bẩm sinh, và có tỷ lệ cao ở trẻ mắc hội chứng Down.
“Bé An, 6 tháng tuổi, được chẩn đoán mắc AVSD tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Dù gia đình hoang mang khi biết con phải mổ tim, sau ca phẫu thuật thành công, hiện bé phát triển bình thường như bao trẻ khác.” — Chia sẻ từ bác sĩ Nguyễn Quang Hưng, chuyên khoa Tim Mạch Nhi.
Phân loại kênh nhĩ thất chung
Tùy theo mức độ khiếm khuyết của vách ngăn và van tim, AVSD được phân thành ba loại:
Kênh nhĩ thất toàn phần
Đây là dạng nặng nhất, trong đó vách liên nhĩ và liên thất bị khiếm khuyết hoàn toàn, đồng thời chỉ có một van nhĩ-thất thay vì hai. Dòng máu giàu oxy và nghèo oxy hòa lẫn vào nhau, gây ra tình trạng giảm oxy máu toàn thân.
Kênh nhĩ thất bán phần
Dạng này thường chỉ có khuyết tật ở vách liên nhĩ và bất thường van hai lá. Bệnh nhân có thể không biểu hiện rõ triệu chứng cho đến khi lớn hơn.
Kênh nhĩ thất trung gian
Là dạng kết hợp giữa toàn phần và bán phần. Bệnh nhân có thể có khuyết tật nhỏ hơn hoặc van tim hoạt động tương đối tốt hơn so với dạng toàn phần.
Nguyên nhân & yếu tố nguy cơ
Kênh nhĩ thất chung thường hình thành từ sớm trong quá trình phát triển của thai nhi. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm:
- Hội chứng Down: Khoảng 40–50% trẻ mắc hội chứng Down bị AVSD.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị dị tật tim bẩm sinh, nguy cơ con sinh ra bị AVSD cao hơn bình thường.
- Thai phụ mắc bệnh: Tiểu đường không kiểm soát, rubella, hoặc sử dụng một số thuốc trong thai kỳ.
Các nghiên cứu từ Viện Tim Mạch Hoa Kỳ cũng ghi nhận tỷ lệ dị tật tim, bao gồm AVSD, cao hơn ở các vùng có tỷ lệ tiêm phòng rubella thấp.
Triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng của AVSD có thể khác nhau tùy theo loại và mức độ nghiêm trọng, nhưng thường bao gồm:
- Khó thở, đặc biệt khi bú hoặc vận động
- Da, môi và đầu ngón tay tím tái (do thiếu oxy)
- Chậm tăng cân, bú kém
- Thường xuyên bị viêm phổi, ho kéo dài
- Nghe tim có tiếng thổi bất thường
Ở một số trẻ, AVSD có thể không biểu hiện ngay sau sinh mà chỉ được phát hiện trong những lần tái khám khi thấy trẻ chậm phát triển hoặc nhiễm trùng hô hấp tái diễn.
Chẩn đoán kênh nhĩ thất chung
Khám lâm sàng
Bác sĩ có thể phát hiện tiếng thổi tim trong quá trình thăm khám định kỳ. Trẻ thường có biểu hiện suy tim như gan to, phù nhẹ, hoặc nhịp thở nhanh.
Cận lâm sàng
- Siêu âm tim: Là phương pháp chính để xác định loại khuyết tật, độ lớn của lỗ thông và chức năng van tim.
- X-quang ngực: Thường thấy tim to, tăng tuần hoàn phổi.
- Điện tâm đồ (ECG): Phát hiện các rối loạn dẫn truyền.
- Chụp cộng hưởng từ tim (MRI): Sử dụng trong những ca khó xác định bằng siêu âm.
Kênh nhĩ thất chung (AVSD – Atrioventricular Septal Defect) là một dị tật tim bẩm sinh phức tạp nhưng không hiếm gặp. Bệnh ảnh hưởng đến cả vách ngăn giữa các buồng tim và các van nhĩ-thất, làm gián đoạn nghiêm trọng đến lưu lượng máu bình thường trong tim. Nếu không được chẩn đoán và can thiệp sớm, kênh nhĩ thất chung có thể dẫn đến suy tim, tăng áp phổi và tử vong. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học hiện đại, đặc biệt trong phẫu thuật tim nhi, nhiều trẻ em mắc bệnh đã có thể sống khỏe mạnh và hòa nhập bình thường vào cuộc sống.
Hãy cùng ThuVienBenh.com tìm hiểu sâu hơn về căn bệnh này từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả theo chuẩn y học cập nhật năm 2025.
Giới thiệu tổng quan về kênh nhĩ thất chung
Kênh nhĩ thất chung là tình trạng dị tật phức hợp, trong đó có sự kết hợp giữa khuyết tật vách liên nhĩ, vách liên thất và bất thường van nhĩ-thất. Ở người bình thường, vách ngăn tim tách biệt hai bên tim và van tim đảm bảo dòng máu đi đúng hướng. Ở bệnh nhân mắc AVSD, sự phân chia này không hoàn chỉnh, khiến máu giàu oxy và máu nghèo oxy hòa lẫn, làm giảm hiệu quả bơm máu và trao đổi khí của cơ thể.
Theo Hiệp hội Tim Mạch Hoa Kỳ (AHA), dị tật kênh nhĩ thất chung chiếm khoảng 4–5% trong tổng số các dị tật tim bẩm sinh, với tỷ lệ cao hơn ở trẻ mắc hội chứng Down (trisomy 21).
“Khi bé Na được chẩn đoán AVSD lúc 2 tháng tuổi, gia đình tôi rất hoang mang. Nhưng nhờ phát hiện sớm và phẫu thuật tại Bệnh viện Tim Hà Nội, con hiện đã khỏe mạnh và đang đi học mẫu giáo.” — Chị Hương, Hà Nội.
Phân loại kênh nhĩ thất chung
Dựa vào mức độ khuyết tật và cấu trúc van nhĩ-thất, AVSD được chia thành ba loại chính:
Kênh nhĩ thất toàn phần
Là dạng nặng nhất, gồm thông liên nhĩ lớn, thông liên thất và chỉ có một van nhĩ-thất chung. Máu từ cả hai tâm nhĩ đổ chung xuống tâm thất khiến hiệu quả bơm máu bị suy giảm nghiêm trọng.
Kênh nhĩ thất bán phần
Chỉ có khuyết vách liên nhĩ kèm bất thường van hai lá, thường ít triệu chứng hơn nhưng vẫn cần phẫu thuật sửa chữa để tránh biến chứng lâu dài.
Kênh nhĩ thất trung gian
Dạng kết hợp giữa hai loại trên, mức độ khuyết tật trung bình. Thường được phát hiện khi trẻ có dấu hiệu suy tim nhẹ hoặc tiếng thổi tim khi khám định kỳ.
Bảng so sánh nhanh giữa các dạng AVSD:
| Phân loại | Khuyết vách tim | Van nhĩ-thất | Mức độ nguy hiểm |
|---|---|---|---|
| Toàn phần | Vách liên nhĩ + liên thất | Một van chung | Cao |
| Bán phần | Chỉ vách liên nhĩ | Hai van, nhưng bất thường | Trung bình |
| Trung gian | Khuyết nhỏ cả hai vách | Van hai lá thường hở | Trung bình – Cao |
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Trong quá trình phát triển phôi thai, tim hình thành từ tuần thứ 3 đến tuần thứ 8 thai kỳ. AVSD xuất hiện khi các đệm nội mạc không hợp nhất đúng cách, gây nên khuyết tật vách ngăn và cấu trúc van tim.
Nguyên nhân chính
- Hội chứng Down: Khoảng 45–50% trẻ bị Down có AVSD.
- Đột biến gen hoặc bất thường nhiễm sắc thể khác như hội chứng Edwards, Patau.
Yếu tố nguy cơ trong thai kỳ
- Người mẹ mắc tiểu đường thai kỳ không kiểm soát tốt
- Nhiễm virus Rubella hoặc cytomegalovirus (CMV) trong 3 tháng đầu
- Sử dụng thuốc chống động kinh hoặc corticosteroid liều cao
- Tiền sử gia đình có dị tật tim bẩm sinh
Triệu chứng thường gặp của kênh nhĩ thất chung
Triệu chứng lâm sàng thường xuất hiện rõ ràng trong những tháng đầu đời. Đặc biệt ở dạng toàn phần, các biểu hiện có thể nghiêm trọng và xảy ra sớm.
- Thở nhanh, khó thở, thở rút lõm ngực khi bú hoặc khi ngủ
- Chậm tăng cân, bú yếu, mệt mỏi
- Tái phát viêm phổi hoặc nhiễm trùng hô hấp
- Da tím tái quanh môi, đầu ngón tay
- Nghe tiếng thổi tim khi khám bằng ống nghe
Ở trẻ lớn, có thể thấy da xanh, chậm phát triển thể chất, khả năng vận động giảm.
Chẩn đoán kênh nhĩ thất chung
Để xác định chính xác AVSD, bác sĩ sẽ tiến hành kết hợp khám lâm sàng với các xét nghiệm hình ảnh:
Khám lâm sàng
Nghe tim thấy tiếng thổi tâm thu, đánh giá triệu chứng suy tim, đo nhịp thở, mạch và oxy máu ngoại vi.
Cận lâm sàng
- Siêu âm tim Doppler màu: Là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán AVSD, cho thấy rõ ràng vách ngăn và hoạt động của van.
- X-quang ngực: Cho thấy bóng tim to, tăng tuần hoàn phổi.
- Điện tâm đồ (ECG): Phát hiện phì đại các buồng tim hoặc rối loạn dẫn truyền.
- Chụp cộng hưởng từ tim (MRI): Sử dụng trong những ca chẩn đoán phức tạp.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.