HFmrEF – hay còn gọi là suy tim với phân suất tống máu giảm nhẹ – là một trong ba thể chính của suy tim mạn tính. Mặc dù không nổi bật như HFrEF hay HFpEF, HFmrEF đang ngày càng được chú ý trong các nghiên cứu tim mạch hiện đại nhờ những đặc điểm lâm sàng và tiên lượng đặc thù.
Với sự phát triển của các công cụ chẩn đoán hình ảnh và chỉ dấu sinh học, HFmrEF không còn là “vùng xám” giữa hai thái cực suy tim. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về HFmrEF: định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và hướng điều trị cập nhật – dưới góc nhìn chuyên môn nhưng gần gũi, dễ hiểu.
Giới thiệu về HFmrEF
HFmrEF là gì?
HFmrEF (Heart Failure with mildly reduced Ejection Fraction) là thể suy tim có phân suất tống máu (EF) dao động từ 41–49%. Đây là nhóm bệnh nhân không hoàn toàn phù hợp với tiêu chuẩn của suy tim EF giảm (HFrEF, EF ≤40%) nhưng cũng không còn trong phạm vi EF bảo tồn (HFpEF, EF ≥50%).
Theo Hướng dẫn ESC 2021, HFmrEF được định nghĩa như sau:
- Triệu chứng và/hoặc dấu hiệu của suy tim
- EF từ 41–49% đo bằng siêu âm tim
- Có bằng chứng tổn thương cấu trúc tim hoặc tăng áp lực đổ đầy (BNP/NT-proBNP tăng)
Vì sao HFmrEF ngày càng được chú ý?
Trước đây, HFmrEF thường bị xem là thể “trung gian mơ hồ”. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy nhóm bệnh nhân này có đặc điểm riêng biệt, phản ứng tích cực với một số thuốc điều trị vốn chỉ dùng cho HFrEF, và có tiên lượng tốt hơn nếu được chẩn đoán và quản lý đúng cách.
“HFmrEF không chỉ là bước chuyển tiếp từ EF bảo tồn sang EF suy giảm, mà là một thể lâm sàng độc lập với chiến lược điều trị cần cá nhân hóa.”
– TS. BS. Nguyễn Đức Hùng, chuyên gia tim mạch
Phân loại suy tim theo phân suất tống máu (EF)
Phân suất tống máu (EF – Ejection Fraction) là chỉ số quan trọng để phân loại và điều trị suy tim. Theo ESC, suy tim được chia thành ba nhóm dựa trên EF:
HFrEF – Phân suất tống máu giảm nặng
EF ≤ 40%. Bệnh nhân thường có triệu chứng nặng hơn, đáp ứng tốt với các nhóm thuốc điều trị kinh điển như ức chế men chuyển (ACEi), beta-blockers, MRA…
HFmrEF – Phân suất tống máu trung bình
EF 41–49%. Đây là nhóm “mới nổi” với đặc điểm trung gian cả về sinh lý bệnh lẫn đáp ứng điều trị.
HFpEF – Phân suất tống máu bảo tồn
EF ≥ 50%. Bệnh nhân thường lớn tuổi, có nhiều bệnh đồng mắc như tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì. Điều trị chủ yếu là kiểm soát triệu chứng và các bệnh đi kèm.
So sánh 3 thể suy tim: HFrEF, HFmrEF và HFpEF
| Đặc điểm | HFrEF | HFmrEF | HFpEF |
|---|---|---|---|
| Phân suất tống máu | ≤ 40% | 41–49% | ≥ 50% |
| Đáp ứng với thuốc | Rõ rệt | Trung bình | Giới hạn |
| Bệnh lý đi kèm | Thiếu máu cơ tim | Đa dạng | Tăng huyết áp, béo phì |
| Tiên lượng | Xấu | Trung bình | Khó đoán |
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của HFmrEF
Bệnh nền liên quan đến HFmrEF
HFmrEF có thể do nhiều bệnh lý nền dẫn đến tổn thương cơ tim bán cấp hoặc mãn tính. Những nguyên nhân thường gặp gồm:
- Bệnh mạch vành mạn tính (thiếu máu cơ tim)
- Tăng huyết áp kéo dài không kiểm soát
- Đái tháo đường và hội chứng chuyển hóa
- Bệnh cơ tim giãn hoặc phì đại giai đoạn đầu
- Viêm cơ tim, bệnh lý van tim
Yếu tố làm tăng nguy cơ tiến triển bệnh
Không chỉ do nguyên nhân ban đầu, nhiều yếu tố nguy cơ có thể khiến HFmrEF tiến triển nặng hơn nếu không được kiểm soát:
- Béo phì và lối sống ít vận động
- Rối loạn lipid máu
- Ngưng thở khi ngủ
- Thiếu máu mạn
- Rối loạn chức năng thận
Triệu chứng của suy tim EF trung bình (HFmrEF)
Triệu chứng cơ năng điển hình
Bệnh nhân HFmrEF thường có triệu chứng tương tự như các thể suy tim khác, nhưng mức độ biểu hiện có thể nhẹ hơn và dễ bị bỏ sót, đặc biệt ở người cao tuổi. Các triệu chứng hay gặp:
- Khó thở khi gắng sức
- Mệt mỏi mạn tính
- Phù chân, cổ trướng nhẹ
- Tiểu đêm, ho khan về đêm
Dấu hiệu thực thể cần chú ý
Khi thăm khám, bác sĩ có thể phát hiện một số dấu hiệu gợi ý như:
- Nhịp tim nhanh, không đều
- Tiếng T3 bất thường
- Gan to, tĩnh mạch cổ nổi
Chẩn đoán HFmrEF
Tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng
Việc chẩn đoán HFmrEF cần dựa trên sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và kết quả cận lâm sàng. Theo khuyến cáo của ESC 2021, các tiêu chuẩn chẩn đoán HFmrEF gồm:
- Triệu chứng hoặc dấu hiệu của suy tim
- EF trong khoảng 41–49% qua siêu âm tim
- Nồng độ BNP ≥ 35 pg/mL hoặc NT-proBNP ≥ 125 pg/mL
- Bằng chứng tổn thương cấu trúc tim (phì đại thất trái, giãn nhĩ trái…) hoặc tăng áp lực đổ đầy
Cận lâm sàng cần thiết
Để xác định HFmrEF, các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh sau rất cần thiết:
- Siêu âm tim Doppler: xác định EF, đánh giá chức năng tâm thu và tâm trương
- Xét nghiệm BNP hoặc NT-proBNP: chỉ dấu sinh học đặc hiệu cho suy tim
- ECG: phát hiện rối loạn nhịp, phì đại thất trái
- Chụp X-quang tim phổi: phát hiện ứ huyết phổi, tim to
- Chụp cộng hưởng từ tim (MRI): hỗ trợ đánh giá cấu trúc, mô học và chức năng tim khi cần
Điều trị HFmrEF: Tổng quan và cập nhật
Nguyên tắc điều trị chung
Mục tiêu chính trong điều trị HFmrEF là:
- Giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống
- Ngăn ngừa tiến triển suy tim và tái nhập viện
- Giảm tử vong do tim mạch
Chiến lược điều trị cần cá nhân hóa dựa trên tình trạng lâm sàng, bệnh lý nền và khả năng dung nạp thuốc.
Các nhóm thuốc có lợi chứng minh trên HFmrEF
Theo nghiên cứu EMPEROR-Preserved và các tổng quan hệ thống, một số thuốc đã cho thấy hiệu quả ở nhóm EF trung bình:
- Ức chế men chuyển (ACEi) hoặc ức chế thụ thể angiotensin (ARB): cải thiện triệu chứng và tiên lượng
- Beta-blocker: giảm gánh nặng tim, kiểm soát nhịp nhanh
- Lợi tiểu quai hoặc thiazide: kiểm soát triệu chứng ứ dịch
- SGLT2 inhibitors (như empagliflozin, dapagliflozin): giảm tái nhập viện do suy tim, được khuyến cáo sử dụng sớm
Phối hợp điều trị theo hướng dẫn ESC/ACC
ESC 2021 khuyến cáo nên cân nhắc điều trị HFmrEF như HFrEF nếu bệnh nhân có EF gần với 40% và có biểu hiện tương tự về triệu chứng và tổn thương tim.
Vai trò của thay đổi lối sống và phục hồi chức năng tim
Không thể thiếu trong quản lý HFmrEF là:
- Ăn nhạt, giảm muối (
- Giảm cân nếu béo phì, tăng cường vận động nhẹ nhàng (đi bộ, tập phục hồi chức năng tim)
- Ngừng hút thuốc, hạn chế rượu bia
- Kiểm soát huyết áp, đường huyết, lipid máu
Tiên lượng và theo dõi bệnh nhân HFmrEF
Tiên lượng dài hạn của HFmrEF ra sao?
So với HFrEF, HFmrEF có tiên lượng tốt hơn nhưng không thể xem là “nhẹ”. Theo nghiên cứu CHARM và TOPCAT, tỷ lệ tử vong do tim mạch và tái nhập viện ở HFmrEF chỉ thấp hơn HFrEF khoảng 10–15%.
Cách theo dõi và ngăn ngừa biến chứng
Bệnh nhân HFmrEF cần được theo dõi định kỳ mỗi 3–6 tháng hoặc khi có thay đổi triệu chứng. Các yếu tố cần theo dõi:
- Cân nặng hằng ngày (phát hiện sớm phù)
- Huyết áp, nhịp tim
- Chức năng thận và điện giải
- BNP/NT-proBNP khi cần thiết
Câu chuyện thật: Bệnh nhân 65 tuổi sống khỏe với HFmrEF
Ông T., 65 tuổi, sống tại Hà Nội, được chẩn đoán HFmrEF sau một đợt khó thở tăng dần khi đi bộ. EF đo được là 44%. Sau khi điều trị bằng ACEi, lợi tiểu, SGLT2i và tập phục hồi chức năng tim, ông cho biết:
“Tôi tưởng mình chỉ mệt do tuổi tác. Ai ngờ là suy tim. May mắn được phát hiện sớm, bác sĩ điều chỉnh thuốc và hướng dẫn sinh hoạt. Giờ tôi đi bộ được mỗi sáng, không còn phù, không khó thở nữa.” – ông T., Hà Nội
Kết luận
HFmrEF – suy tim với phân suất tống máu giảm nhẹ – là một thể bệnh tim mạch đặc thù, cần được hiểu đúng để điều trị hiệu quả. Tuy có biểu hiện lâm sàng trung gian, nhưng nếu không được theo dõi và quản lý sát, bệnh có thể tiến triển nặng và ảnh hưởng đến chất lượng sống.
Việc kết hợp các thuốc điều trị chứng minh hiệu quả, thay đổi lối sống và theo dõi định kỳ giúp bệnh nhân HFmrEF sống khỏe, sống lâu hơn. Bệnh không thể khỏi hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu bạn hành động đúng lúc.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. HFmrEF có nguy hiểm không?
Có. Dù nhẹ hơn HFrEF nhưng HFmrEF vẫn là một thể suy tim mạn tính cần điều trị liên tục và theo dõi sát.
2. HFmrEF có hồi phục được EF không?
Ở một số trường hợp, EF có thể cải thiện nếu nguyên nhân nền được kiểm soát tốt, đặc biệt trong bệnh cơ tim do tăng huyết áp hoặc viêm cơ tim.
3. Có thể tập thể dục khi bị HFmrEF không?
Có. Hoạt động thể lực nhẹ đến vừa như đi bộ, đạp xe chậm giúp cải thiện chức năng tim và chất lượng sống. Tuy nhiên, nên tập theo hướng dẫn phục hồi chức năng tim.
4. Nên ăn gì và kiêng gì khi bị HFmrEF?
Nên ăn nhạt, giảm muối, hạn chế đồ chiên, béo, rượu bia. Tăng cường rau xanh, cá, ngũ cốc nguyên cám và nước đủ mỗi ngày (trong giới hạn cho phép).
5. HFmrEF có giống với suy tim trái không?
Không hoàn toàn. Suy tim trái chỉ là một phần biểu hiện, còn HFmrEF là phân loại theo EF. Bệnh nhân HFmrEF có thể suy tim trái, phải hoặc toàn bộ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.