Block nhĩ thất cấp 2 là một rối loạn dẫn truyền điện học trong tim, có thể gây ra các triệu chứng nguy hiểm như ngất, mệt mỏi, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hai dạng phổ biến nhất của block cấp 2 là Mobitz I (Wenckebach) và Mobitz II, mỗi loại có cơ chế và mức độ nguy hiểm khác nhau. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của block nhĩ thất cấp 2, từ nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán cho đến các phương pháp điều trị hiện nay.
Giới thiệu về block nhĩ thất
Block nhĩ thất (AV block) là một loại rối loạn nhịp tim do sự trì hoãn hoặc gián đoạn trong quá trình dẫn truyền tín hiệu điện từ tâm nhĩ xuống tâm thất. Tình trạng này được chia thành ba cấp độ chính:
- Block nhĩ thất cấp 1: Tín hiệu truyền chậm nhưng không bị gián đoạn.
- Block nhĩ thất cấp 2: Một số tín hiệu không được dẫn truyền xuống tâm thất.
- Block nhĩ thất cấp 3: Dẫn truyền bị cắt đứt hoàn toàn, tạo ra tình trạng block hoàn toàn.
Trong đó, block nhĩ thất cấp 2 được xem là giai đoạn trung gian, có thể tiến triển thành block hoàn toàn nếu không được can thiệp kịp thời. Việc phân biệt giữa Mobitz I và Mobitz II là yếu tố then chốt giúp xác định nguy cơ và hướng điều trị phù hợp.
Block nhĩ thất cấp 2 là gì?
Block nhĩ thất cấp 2 xảy ra khi một số tín hiệu điện từ tâm nhĩ không được dẫn xuống tâm thất, làm gián đoạn hoạt động co bóp đều đặn của tim. Trên điện tâm đồ (ECG), tình trạng này được biểu hiện bởi sự vắng mặt của phức hợp QRS sau một sóng P.
Khác với block cấp 1 (trì hoãn truyền nhưng không mất tín hiệu) và block cấp 3 (mất hoàn toàn dẫn truyền), block cấp 2 có tính chất thất thường, lúc có lúc không. Điều này khiến việc chẩn đoán và theo dõi trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Phân loại Mobitz I và Mobitz II
Mobitz I (Wenckebach)
Mobitz I là dạng block nhĩ thất cấp 2 lành tính hơn, thường gặp ở người trẻ, đặc biệt là vận động viên hoặc người có trương lực phó giao cảm tăng cao. Trên ECG, đặc điểm điển hình là khoảng PR kéo dài dần cho đến khi một phức hợp QRS bị bỏ qua (không xuất hiện), sau đó chu kỳ lặp lại.
Cơ chế: Sự dẫn truyền tại nút nhĩ thất trở nên mệt mỏi, làm giảm khả năng truyền tín hiệu theo thời gian.
Đặc điểm lâm sàng:
- Thường không có triệu chứng hoặc chỉ mệt nhẹ.
- Không cần điều trị nếu không gây rối loạn huyết động.
Hình ảnh điện tâm đồ Mobitz I – khoảng PR kéo dài dần rồi mất QRS
Mobitz II
Mobitz II là dạng nguy hiểm hơn, thường liên quan đến tổn thương hệ thống dẫn truyền dưới nút nhĩ thất (His-Purkinje). Trên ECG, khoảng PR ổn định nhưng đột ngột không có phức hợp QRS sau một sóng P – tức là dẫn truyền bị mất mà không có dấu hiệu báo trước.
Cơ chế: Tổn thương thực thể vùng dẫn truyền dưới nút AV, thường do bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim trước vách, viêm cơ tim hoặc xơ hóa hệ thống His.
Đặc điểm lâm sàng:
- Thường gây ngất, choáng váng, thậm chí ngừng tim.
- Tiên lượng nặng, cần can thiệp y tế kịp thời.
So sánh ECG giữa Mobitz I (trên) và Mobitz II (dưới)
Nguyên nhân gây block nhĩ thất cấp 2
Block nhĩ thất cấp 2 có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm cả yếu tố sinh lý và bệnh lý. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân phổ biến:
- Bệnh lý tim mạch: Nhồi máu cơ tim, viêm cơ tim, bệnh cơ tim dãn.
- Tác dụng phụ thuốc: Digitalis, chẹn beta, chẹn kênh canxi (verapamil, diltiazem).
- Rối loạn điện giải: Tăng kali máu, tăng magiê máu.
- Rối loạn nội tiết: Suy giáp, cường phó giáp.
- Bẩm sinh: Block nhĩ thất bẩm sinh, thường phát hiện ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ.
- Do phẫu thuật hoặc thủ thuật: Sau thay van tim, đặt catheter tim phải, đốt điện điều trị rung nhĩ.
“Bệnh nhân nam 55 tuổi, không tiền sử tim mạch, nhập viện vì ngất khi đang lái xe. ECG phát hiện block nhĩ thất cấp 2 Mobitz II. Sau khi đặt máy tạo nhịp, sức khỏe ổn định, bệnh nhân chia sẻ: ‘Tôi không nghĩ chỉ vài giây tim ngừng đập lại có thể khiến tôi suýt mất mạng. Nhờ chẩn đoán kịp thời, tôi có thể tiếp tục sống khỏe mạnh với gia đình.’”
Triệu chứng thường gặp
Triệu chứng của block nhĩ thất cấp 2 phụ thuộc vào loại Mobitz và mức độ ảnh hưởng đến cung lượng tim:
- Mobitz I: Đa số không triệu chứng, một số người có thể cảm thấy mệt mỏi nhẹ, choáng váng.
- Mobitz II: Dễ gặp các triệu chứng nguy hiểm hơn như:
- Ngất đột ngột
- Choáng váng, hoa mắt
- Tim đập chậm, khó thở khi gắng sức
- Đau ngực, loạn nhịp thất nếu có biến chứng
Những triệu chứng trên thường là lý do khiến bệnh nhân phải đến khám hoặc nhập viện cấp cứu. Việc nhận biết sớm có thể cứu sống người bệnh.
Tim bạn đập đều đặn từng nhịp là kết quả của một hệ thống dẫn truyền điện tim phức tạp nhưng tinh vi. Tuy nhiên, khi hệ thống này gặp trục trặc, đặc biệt là ở nút nhĩ thất – nơi trung chuyển tín hiệu từ tâm nhĩ xuống tâm thất – có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm mang tên block nhĩ thất cấp 2. Đây là một rối loạn nhịp tim trung gian giữa block cấp 1 (nhẹ) và block cấp 3 (nặng), bao gồm hai dạng: Mobitz I và Mobitz II.
Bài viết sau từ ThuVienBenh.com sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện, dễ hiểu và đáng tin cậy nhất về tình trạng này – từ nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán bằng ECG cho đến hướng điều trị theo y văn hiện đại.
Giới thiệu về block nhĩ thất
Block nhĩ thất (AV block) là một rối loạn trong hệ thống dẫn truyền điện tim, trong đó các tín hiệu điện từ tâm nhĩ không truyền được xuống tâm thất theo nhịp sinh lý bình thường. Đây là nguyên nhân phổ biến của nhịp tim chậm bất thường và có thể dẫn đến ngất, giảm tưới máu cơ quan hoặc ngừng tim nếu không được xử lý đúng cách.
Theo mức độ tổn thương, block nhĩ thất được chia thành ba cấp độ:
- Block nhĩ thất cấp 1: Tín hiệu truyền từ tâm nhĩ xuống tâm thất nhưng bị chậm lại (kéo dài khoảng PR > 200ms).
- Block nhĩ thất cấp 2: Một số tín hiệu bị chặn hoàn toàn, không đến được tâm thất, gây mất nhịp (mất phức hợp QRS).
- Block nhĩ thất cấp 3 (hoàn toàn): Không còn sự dẫn truyền nào giữa tâm nhĩ và tâm thất – một tình trạng cấp cứu y tế nghiêm trọng.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào block nhĩ thất cấp 2 – dạng đặc biệt cần theo dõi sát vì có thể tiến triển thành block hoàn toàn.
Block nhĩ thất cấp 2 là gì?
Block nhĩ thất cấp 2 (AV Block Type II) là tình trạng trong đó một số xung điện từ tâm nhĩ không được dẫn xuống tâm thất, làm gián đoạn sự co bóp đồng bộ của hai buồng tim. Trên điện tâm đồ (ECG), điều này được biểu hiện bằng sự vắng mặt đột ngột của phức hợp QRS sau sóng P, cho thấy thất không được kích hoạt.
Khác với block cấp 1 (chỉ kéo dài PR) và block cấp 3 (mất hoàn toàn kết nối giữa nhĩ – thất), block cấp 2 có tính chất “gián đoạn từng phần” và được chia thành hai loại chính: Mobitz I và Mobitz II.
Phân loại Mobitz I và Mobitz II
Mobitz I (Wenckebach)
Mobitz I, còn gọi là chu kỳ Wenckebach, là dạng phổ biến hơn của block nhĩ thất cấp 2. Trên ECG, đặc điểm điển hình là khoảng PR kéo dài dần qua các nhịp cho đến khi một sóng P không được theo sau bởi một phức hợp QRS – nghĩa là tín hiệu thất bị mất.
Đặc điểm ECG:
- Kéo dài dần khoảng PR
- Sau một chuỗi nhịp, xuất hiện sóng P không có QRS
- Chu kỳ lặp lại có tính quy luật
Hình ảnh ECG Mobitz I: PR kéo dài dần rồi mất QRS
Nguyên nhân thường gặp:
- Tăng trương lực phó giao cảm (thường ở vận động viên)
- Do tác dụng phụ của thuốc: Digitalis, chẹn beta, chẹn canxi
- Viêm cơ tim thoáng qua
Ý nghĩa lâm sàng: Đây là dạng block thường lành tính, không cần can thiệp nếu không có triệu chứng rõ ràng.
Mobitz II
Mobitz II là dạng nguy hiểm hơn vì có thể tiến triển thành block cấp 3. Trên ECG, khoảng PR ổn định và bình thường, nhưng đột ngột xuất hiện sóng P không kèm theo QRS mà không có dấu hiệu báo trước.
Đặc điểm ECG:
- Khoảng PR không thay đổi
- Mất QRS một cách bất ngờ
- Thường kèm theo nhịp tim chậm và mất ổn định huyết động
So sánh ECG giữa Mobitz I (trên) và Mobitz II (dưới)
Nguyên nhân thường gặp:
- Nhồi máu cơ tim vùng trước vách (tổn thương hệ thống His–Purkinje)
- Viêm cơ tim, bệnh cơ tim xơ hóa
- Rối loạn điện giải: tăng kali máu
Ý nghĩa lâm sàng: Mobitz II cần can thiệp ngay bằng máy tạo nhịp do nguy cơ cao dẫn đến ngất hoặc ngừng tim.
Nguyên nhân gây block nhĩ thất cấp 2
Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây nên block nhĩ thất cấp 2:
- Bệnh lý tim mạch:
- Nhồi máu cơ tim (đặc biệt là vùng vách trước)
- Viêm cơ tim
- Bệnh cơ tim giãn
- Thuốc:
- Digitalis
- Chẹn beta (Metoprolol, Atenolol)
- Chẹn kênh canxi không dihydropyridine (Verapamil, Diltiazem)
- Rối loạn điện giải: tăng kali máu, tăng magiê máu
- Rối loạn nội tiết: suy giáp nặng
- Nguyên nhân bẩm sinh: thường gặp ở trẻ sơ sinh có bệnh tim bẩm sinh
- Chấn thương cơ học hoặc hậu phẫu: sau phẫu thuật tim, đặt catheter hoặc can thiệp điện sinh lý
“Một bệnh nhân nữ 62 tuổi, tiền sử tăng huyết áp, được đưa vào viện vì ngất trong khi đang làm việc. ECG cho thấy block nhĩ thất cấp 2 Mobitz II. Sau khi đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn, bà hồi phục tốt. Trường hợp này nhấn mạnh vai trò sống còn của việc chẩn đoán sớm và xử lý kịp thời.” – BS.CKII Nguyễn Minh Trí, Chuyên khoa Tim mạch, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM
Triệu chứng thường gặp
Không phải tất cả bệnh nhân bị block nhĩ thất cấp 2 đều có triệu chứng. Tuy nhiên, khi triệu chứng xuất hiện, chúng có thể cảnh báo nguy cơ cao:
| Mobitz I | Mobitz II |
|---|---|
| Mệt mỏi nhẹ | Ngất hoặc tiền ngất |
| Tim đập chậm không rõ rệt | Tim đập chậm rõ, nguy cơ ngừng tim |
| Không cần điều trị nếu không triệu chứng | Thường phải đặt máy tạo nhịp |
Lưu ý: Trong thực hành lâm sàng, nếu bệnh nhân có dấu hiệu suy giảm tưới máu (da lạnh, tụt huyết áp, giảm tri giác), cần xử lý cấp cứu ngay lập tức.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.