U lympho không Hodgkin (Non-Hodgkin Lymphoma – NHL) là một trong những dạng ung thư máu phổ biến nhất hiện nay, ảnh hưởng đến hệ bạch huyết – hệ thống miễn dịch quan trọng của cơ thể. Bệnh không chỉ phức tạp về mặt phân loại mà còn có nhiều dạng tiến triển khác nhau, từ chậm đến rất nhanh. Trong bối cảnh tỷ lệ mắc bệnh đang có xu hướng tăng ở cả người trẻ và người cao tuổi, việc hiểu rõ về nguyên nhân, biểu hiện và các phương pháp điều trị đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện sớm và nâng cao cơ hội sống sót.
Trang ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y khoa cần thiết – sẽ đồng hành cùng bạn trong bài viết chuyên sâu này về u lympho không Hodgkin. Cùng khám phá ngay.
U lympho không Hodgkin là gì?
U lympho không Hodgkin là nhóm các bệnh ung thư bắt nguồn từ tế bào lympho – một loại bạch cầu có vai trò trung tâm trong hệ miễn dịch. Bệnh có thể khởi phát ở bất kỳ vị trí nào có mô lympho, bao gồm hạch bạch huyết, tủy xương, lách, gan, và cả đường tiêu hóa.
Không giống với u lympho Hodgkin – vốn có đặc điểm đặc trưng là sự hiện diện của tế bào Reed-Sternberg, u lympho không Hodgkin bao gồm hơn 60 thể khác nhau, được phân loại dựa vào loại tế bào lympho (B-cell hoặc T-cell), hình thái học, mức độ ác tính và đáp ứng điều trị.
Phân biệt với u lympho Hodgkin
| Tiêu chí | U lympho Hodgkin | U lympho không Hodgkin |
|---|---|---|
| Loại tế bào đặc trưng | Tế bào Reed-Sternberg | Không có tế bào Reed-Sternberg |
| Độ phổ biến | Ít phổ biến | Phổ biến hơn |
| Tỷ lệ sống sau 5 năm | Cao (85–90%) | Thay đổi tùy loại (40–90%) |
Các loại lymphoma không Hodgkin
- Lympho tế bào B: chiếm ~85% các ca, phổ biến nhất là DLBCL (Diffuse Large B-cell Lymphoma) và Follicular Lymphoma.
- Lympho tế bào T: ít phổ biến hơn, thường tiến triển nhanh và khó điều trị hơn.
- Thể tiến triển chậm (indolent): phát triển chậm, có thể không cần điều trị ngay.
- Thể tiến triển nhanh (aggressive): cần điều trị khẩn cấp.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây u lympho không Hodgkin vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã phát hiện một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.
Yếu tố di truyền
Tiền sử gia đình có người mắc u lympho hoặc các bệnh ung thư máu khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Môi trường và hóa chất
- Tiếp xúc với thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu (đặc biệt là glyphosate, benzene).
- Làm việc trong môi trường công nghiệp hóa chất, xăng dầu.
Nhiễm virus
Một số loại virus có liên quan đến sự phát triển của NHL, bao gồm:
- EBV (Epstein-Barr Virus): thường gặp trong thể u lympho Burkitt.
- HIV: tăng nguy cơ lymphoma cao gấp 60–100 lần.
- HTLV-1 và virus viêm gan C (HCV).
Bệnh suy giảm miễn dịch
Những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bệnh nhân ghép tạng phải dùng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài, người mắc bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống hoặc viêm khớp dạng thấp.
Triệu chứng thường gặp của u lympho không Hodgkin
Triệu chứng của bệnh rất đa dạng, phụ thuộc vào vị trí tổn thương và thể bệnh. Một số người có thể không có triệu chứng trong thời gian dài.
Triệu chứng tại chỗ
- Sưng hạch bạch huyết: không đau, thường gặp ở cổ, nách, bẹn.
- Cảm giác nặng hoặc tức vùng bụng: do lách hoặc hạch ổ bụng to.
Triệu chứng toàn thân
Còn gọi là triệu chứng B – dấu hiệu cảnh báo mức độ nghiêm trọng của bệnh:
- Sốt không rõ nguyên nhân kéo dài.
- Đổ mồ hôi đêm nhiều.
- Sút cân không chủ ý (>10% trọng lượng cơ thể trong 6 tháng).
Triệu chứng theo vị trí tổn thương
- Hệ thần kinh trung ương: đau đầu, thay đổi hành vi, yếu liệt.
- Phổi: ho kéo dài, khó thở.
- Tiêu hóa: đầy hơi, đau bụng, chảy máu tiêu hóa.
Các phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán u lympho không Hodgkin đòi hỏi một quy trình kỹ lưỡng kết hợp giữa khám lâm sàng, xét nghiệm hình ảnh, mô bệnh học và phân loại tế bào học.
Khám lâm sàng và tiền sử bệnh
Bác sĩ sẽ khám tổng thể các hạch bạch huyết, gan, lách và hỏi tiền sử triệu chứng B hoặc bệnh lý nền (HIV, HCV…).
Sinh thiết hạch
Đây là phương pháp quan trọng nhất để xác định chính xác chẩn đoán. Mẫu hạch được sinh thiết và phân tích dưới kính hiển vi để xác định loại tế bào và đặc tính miễn dịch học.
Xét nghiệm máu và hình ảnh học
- Công thức máu toàn bộ: đánh giá thiếu máu, giảm tiểu cầu.
- LDH (Lactate Dehydrogenase): tăng trong thể tiến triển nhanh.
- CT scan, PET-CT: xác định vị trí và mức độ lan rộng của tổn thương.
Phân loại giai đoạn bệnh theo hệ thống Ann Arbor
- Giai đoạn I: chỉ có 1 vùng hạch bị ảnh hưởng.
- Giai đoạn II: ≥2 vùng hạch cùng phía cơ hoành.
- Giai đoạn III: hạch ở hai phía cơ hoành.
- Giai đoạn IV: lan ra ngoài hệ hạch (gan, tủy xương…)
Các phương pháp điều trị u lympho không Hodgkin
Việc lựa chọn phương pháp điều trị u lympho không Hodgkin phụ thuộc vào nhiều yếu tố: loại tế bào lympho, giai đoạn bệnh, mức độ tiến triển (indolent hay aggressive), tình trạng sức khỏe tổng quát và phản ứng với điều trị trước đó. Dưới đây là những phương pháp điều trị phổ biến hiện nay.
Hóa trị
Hóa trị là phương pháp điều trị chính cho phần lớn các trường hợp u lympho không Hodgkin. Phác đồ thường dùng là R-CHOP, bao gồm:
- Rituximab: kháng thể đơn dòng đặc hiệu với tế bào B.
- Cyclophosphamide
- Doxorubicin
- Vincristine
- Prednisone: corticosteroid.
Phác đồ này thường được sử dụng theo chu kỳ (21 ngày/lần), tổng từ 6 đến 8 chu kỳ.
Xạ trị
Xạ trị được áp dụng ở giai đoạn sớm hoặc sau hóa trị để tiêu diệt hoàn toàn tế bào ung thư còn sót lại. Trong một số trường hợp, xạ trị đơn thuần có thể đủ để kiểm soát bệnh.
Liệu pháp miễn dịch – nhắm trúng đích
Đây là hướng điều trị tiên tiến, đặc biệt hiệu quả đối với các thể tế bào B. Các thuốc như Rituximab, Obinutuzumab hoạt động bằng cách nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư có mang CD20.
Ngoài ra, các nghiên cứu đang phát triển liệu pháp tế bào CAR-T (Chimeric Antigen Receptor T-cell), cho hiệu quả vượt trội ở bệnh tái phát, kháng trị.
Ghép tế bào gốc tạo máu
Được chỉ định cho bệnh nhân tái phát sau điều trị hoặc có thể bệnh tiến triển cao. Gồm hai loại:
- Ghép tự thân: lấy tế bào gốc từ chính bệnh nhân.
- Ghép dị thân: từ người hiến phù hợp.
Điều trị hỗ trợ và chăm sóc giảm nhẹ
Bên cạnh điều trị đặc hiệu, việc chăm sóc toàn diện nhằm nâng cao chất lượng sống là yếu tố quan trọng. Bao gồm:
- Phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng.
- Hỗ trợ tâm lý, dinh dưỡng, giảm đau.
- Giám sát tác dụng phụ của thuốc.
Tiên lượng sống và tái phát
Tiên lượng u lympho không Hodgkin phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thể bệnh, độ tuổi, giai đoạn, chỉ số huyết học và mức độ đáp ứng điều trị. Công cụ đánh giá phổ biến nhất là chỉ số IPI (International Prognostic Index).
Yếu tố ảnh hưởng đến tiên lượng
- Tuổi trên 60.
- Giai đoạn III hoặc IV.
- Chỉ số LDH trong máu tăng.
- Trạng thái toàn thân kém.
- Số vị trí ngoài hạch bị tổn thương ≥2.
Tỷ lệ sống sót theo từng giai đoạn
| Giai đoạn bệnh | Tỷ lệ sống 5 năm (%) |
|---|---|
| Giai đoạn I | 82–90% |
| Giai đoạn II | 70–80% |
| Giai đoạn III | 55–70% |
| Giai đoạn IV | 40–60% |
Nguy cơ tái phát và theo dõi sau điều trị
Bệnh nhân cần được theo dõi định kỳ 3–6 tháng/lần trong 2 năm đầu, sau đó thưa dần. Các dấu hiệu nghi ngờ tái phát cần được phát hiện sớm để kịp thời can thiệp.
Câu chuyện thật: Chiến thắng u lympho không Hodgkin
“Tôi được chẩn đoán mắc DLBCL – một thể tiến triển nhanh của u lympho không Hodgkin. Thời điểm đó tôi hoàn toàn suy sụp. Nhưng nhờ phác đồ R-CHOP và đội ngũ bác sĩ tận tâm, tôi đã hồi phục sau 8 tháng điều trị. Giờ đây, tôi quay trở lại với cuộc sống bình thường và trân trọng từng ngày sống khỏe.”
– Chị Nguyễn Thị Hòa, 38 tuổi, Hà Nội.
Tổng kết
U lympho không Hodgkin là một bệnh ung thư hệ bạch huyết có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, với những tiến bộ y học hiện nay, đặc biệt là liệu pháp nhắm trúng đích và tế bào CAR-T, cơ hội sống và phục hồi cho bệnh nhân ngày càng cao. Quan trọng nhất vẫn là phát hiện sớm, điều trị kịp thời và theo dõi lâu dài.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. U lympho không Hodgkin có lây không?
Không. Đây là bệnh ung thư không lây truyền từ người sang người.
2. Có thể chữa khỏi u lympho không Hodgkin không?
Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là phát hiện sớm và thể indolent, bệnh có thể kiểm soát lâu dài hoặc khỏi hoàn toàn.
3. Chế độ ăn nào tốt cho người mắc u lympho?
Ăn uống đầy đủ chất, tăng cường rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn. Tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng chuyên khoa.
4. Sau điều trị có sinh hoạt bình thường được không?
Có. Nhiều bệnh nhân trở lại công việc và sinh hoạt như trước sau khi hoàn thành điều trị và được theo dõi sát.
Nguồn tham khảo
- Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương: vienhuyethoc.vn
- Bệnh viện Vinmec: vinmec.com
- Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI): cancer.gov
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.