Viêm đa cơ là một trong những bệnh lý cơ xương hiếm gặp nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống người bệnh. Không chỉ gây yếu cơ, đau nhức, mà nếu không điều trị kịp thời, bệnh còn có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, rối loạn nhịp tim. Vậy viêm đa cơ là gì, nguyên nhân do đâu, và làm thế nào để điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Viêm đa cơ là gì?
Định nghĩa và đặc điểm bệnh học
Viêm đa cơ (Polymyositis) là một bệnh lý viêm cơ tự miễn mãn tính, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô cơ, đặc biệt là cơ vân – loại cơ chịu trách nhiệm cho các hoạt động vận động có chủ đích. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các cơ ở cổ, vai, hông và đùi, gây ra tình trạng yếu cơ tiến triển và đối xứng hai bên cơ thể.
Viêm đa cơ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở người lớn từ 30 đến 60 tuổi và phụ nữ có nguy cơ mắc cao gấp 2 lần nam giới.
Phân loại viêm đa cơ
- Viêm đa cơ đơn thuần (Polymyositis): Gây viêm và yếu cơ nhưng không kèm theo tổn thương da.
- Viêm da cơ (Dermatomyositis): Là thể viêm cơ có kèm phát ban da đặc trưng, thường gặp hơn ở trẻ em và phụ nữ.
- Viêm cơ kết hợp bệnh lý khác: Xảy ra đồng thời với các bệnh tự miễn khác như lupus ban đỏ, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp…
Nguyên nhân gây viêm đa cơ
Cơ chế tự miễn
Viêm đa cơ là bệnh lý thuộc nhóm bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch – vốn có chức năng bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh – lại “nhận diện nhầm” mô cơ là yếu tố có hại và tấn công chúng. Hiện nay, nguyên nhân kích hoạt cơ chế tự miễn này vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên nhiều nghiên cứu cho rằng:
- Yếu tố di truyền có thể khiến một số người dễ mắc bệnh hơn.
- Tác nhân môi trường như virus, vi khuẩn hoặc chất độc có thể “kích hoạt” phản ứng miễn dịch bất thường.
- Rối loạn nội tiết hoặc thay đổi hormone cũng là yếu tố góp phần.
Các yếu tố nguy cơ
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm đa cơ bao gồm:
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tuổi tác: Bệnh thường khởi phát ở người từ 30–60 tuổi.
- Bệnh lý tự miễn đi kèm: Người có tiền sử lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp, hoặc xơ cứng bì có nguy cơ cao hơn.
- Nhiễm virus: Virus Epstein-Barr, virus cúm, HIV,… được cho là có liên quan đến bệnh.
Triệu chứng nhận biết viêm đa cơ
Triệu chứng cơ xương khớp
Triệu chứng điển hình nhất của viêm đa cơ là yếu cơ đối xứng và tiến triển dần. Các cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất là cơ gần thân như cơ vai, cơ hông, cơ cổ. Người bệnh có thể gặp:
- Khó khăn khi leo cầu thang, đứng lên từ tư thế ngồi.
- Yếu cơ ở vai làm khó nâng tay cao, mặc áo quần.
- Đau mỏi cơ, đặc biệt khi vận động nhiều.
- Sút cân, mệt mỏi toàn thân.
Triệu chứng ngoài cơ
Không chỉ ảnh hưởng đến cơ vân, viêm đa cơ còn có thể gây tổn thương các cơ quan khác:
- Hô hấp: Khó thở do yếu cơ hô hấp, viêm phổi mô kẽ.
- Tim mạch: Viêm cơ tim, rối loạn nhịp tim.
- Tiêu hóa: Rối loạn nuốt do yếu cơ thực quản.
Một số người bị viêm da cơ còn có biểu hiện ban đỏ quanh mắt, gò má, khớp tay hoặc nổi sẩn Gottron – một dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt với viêm đa cơ đơn thuần.
Viêm đa cơ có nguy hiểm không?
Các biến chứng thường gặp
Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, viêm đa cơ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:
- Suy hô hấp cấp: Do yếu cơ hoành, cơ hô hấp.
- Viêm cơ tim: Là biến chứng nặng, có thể gây tử vong nếu không xử lý kịp thời.
- Nhiễm trùng tái phát: Do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài.
- Suy nhược nặng, mất khả năng vận động: Khi bệnh tiến triển không kiểm soát.
Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống
Viêm đa cơ khiến người bệnh mệt mỏi kéo dài, không thể thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Tình trạng yếu cơ khiến việc tự chăm sóc bản thân trở nên khó khăn, ảnh hưởng lớn đến tâm lý, khả năng lao động và quan hệ xã hội.
“Viêm đa cơ không chỉ là bệnh lý của cơ, mà là một rối loạn toàn thân, cần được điều trị tích cực và theo dõi lâu dài.” – BS.CKI. Nguyễn Thị Mai, chuyên gia Cơ Xương Khớp, Bệnh viện Bạch Mai.
Phương pháp chẩn đoán viêm đa cơ
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ bắt đầu với khai thác tiền sử bệnh lý và triệu chứng của người bệnh. Việc đánh giá mức độ yếu cơ, vị trí bị ảnh hưởng, thời gian tiến triển và triệu chứng đi kèm giúp gợi ý đến viêm đa cơ. Các dấu hiệu như khó nuốt, khó thở, đau cơ lan tỏa cũng được đặc biệt quan tâm.
Xét nghiệm máu
- CK (Creatine Kinase): Men cơ thường tăng cao rõ rệt khi có tổn thương cơ.
- LDH, AST, ALT: Có thể tăng trong bệnh lý viêm cơ.
- Kháng thể ANA, anti-Jo-1: Hữu ích để phát hiện các rối loạn tự miễn.
Sinh thiết cơ và chẩn đoán hình ảnh
Sinh thiết cơ giúp khẳng định chẩn đoán, quan sát mô cơ bị viêm hoặc thoái hóa. Ngoài ra, các kỹ thuật như:
- EMG (điện cơ): Đánh giá chức năng cơ.
- MRI cơ: Phát hiện sớm vùng cơ viêm mà lâm sàng chưa rõ.
Điều trị viêm đa cơ hiện nay
Thuốc điều trị chính
Điều trị viêm đa cơ cần phối hợp đa phương pháp, trong đó thuốc là nền tảng chủ lực:
- Corticoid (Prednisolone): Giúp giảm viêm và ức chế miễn dịch nhanh chóng.
- Thuốc ức chế miễn dịch: Methotrexate, Azathioprine được sử dụng khi corticoid không đủ hiệu quả hoặc cần giảm liều.
- Globulin miễn dịch (IVIG): Dùng trong các trường hợp nặng, kháng trị.
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng
Song song với điều trị nội khoa, vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng giúp phục hồi sức cơ, phòng ngừa teo cơ và tăng khả năng vận động:
- Tập co giãn và tăng sức mạnh cơ tại chỗ.
- Điều chỉnh tư thế và bài tập thăng bằng.
- Sử dụng thiết bị hỗ trợ khi cần thiết.
Chế độ ăn uống và sinh hoạt
Người bệnh cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, ưu tiên:
- Thực phẩm giàu protein (cá, trứng, sữa, đậu nành).
- Bổ sung vitamin D, canxi để bảo vệ xương khi dùng corticoid dài ngày.
- Hạn chế muối, đường và chất béo bão hòa.
Cách phòng ngừa viêm đa cơ và tái phát
Lối sống lành mạnh
Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn viêm đa cơ, nhưng duy trì lối sống khoa học giúp làm chậm tiến triển và ngăn tái phát:
- Không hút thuốc lá.
- Tập thể dục nhẹ nhàng, đều đặn.
- Ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng tâm lý.
Theo dõi và tái khám định kỳ
Bệnh nhân viêm đa cơ nên được theo dõi lâu dài tại chuyên khoa cơ xương khớp hoặc miễn dịch. Các đợt tái khám định kỳ giúp:
- Điều chỉnh thuốc phù hợp.
- Phát hiện sớm biến chứng (nhiễm trùng, loãng xương, viêm cơ tim…).
- Tư vấn phục hồi chức năng phù hợp từng giai đoạn.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Các dấu hiệu cảnh báo
Hãy đến gặp bác sĩ khi bạn có những dấu hiệu sau:
- Yếu cơ tiến triển, đối xứng.
- Khó thở, đau ngực, mệt mỏi không rõ nguyên nhân.
- Xuất hiện ban đỏ bất thường trên da.
Hướng dẫn thăm khám sớm
Người bệnh nên đến các bệnh viện có chuyên khoa cơ xương khớp, miễn dịch hoặc nội thần kinh để được chẩn đoán và điều trị sớm. Không nên tự ý dùng thuốc chống viêm hay corticoid khi chưa có chỉ định chuyên môn.
Tổng kết
Viêm đa cơ không nên xem nhẹ
Viêm đa cơ là bệnh lý tự miễn ảnh hưởng toàn thân, nếu không điều trị kịp thời sẽ gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhờ tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, nhiều bệnh nhân vẫn có thể phục hồi tốt và sống khỏe mạnh nếu phát hiện sớm.
Ý nghĩa của việc phát hiện và điều trị sớm
Phát hiện bệnh sớm giúp giảm biến chứng, ngăn chặn tiến triển và cải thiện chất lượng sống. Điều quan trọng là người bệnh cần tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ và duy trì lối sống khoa học.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm đa cơ có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Hiện nay chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng điều trị đúng cách có thể kiểm soát triệu chứng hiệu quả và giúp người bệnh sống khỏe mạnh lâu dài.
2. Viêm đa cơ có lây không?
Không. Viêm đa cơ không phải là bệnh lây nhiễm mà là rối loạn tự miễn.
3. Bệnh này có di truyền không?
Chưa có bằng chứng rõ ràng, nhưng yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
4. Tôi bị yếu cơ, làm sao để phân biệt với viêm đa cơ?
Yếu cơ do viêm đa cơ thường đối xứng, tiến triển và không đau rõ rệt ban đầu. Bạn nên đến bác sĩ để làm các xét nghiệm chuyên sâu (CK, EMG, sinh thiết cơ…).
5. Viêm đa cơ có liên quan đến ung thư không?
Một số trường hợp viêm đa cơ – đặc biệt là viêm da cơ – có thể liên quan đến ung thư nội tạng. Việc tầm soát ung thư ở người lớn tuổi có chẩn đoán viêm đa cơ là rất cần thiết.
Lời khuyên từ chuyên gia
“Bệnh viêm đa cơ không còn là bản án tử nếu người bệnh được chẩn đoán sớm và tuân thủ điều trị. Điều quan trọng là đừng chủ quan với những dấu hiệu bất thường của cơ thể.”
Nếu bạn đang gặp những triệu chứng nghi ngờ viêm đa cơ, đừng ngần ngại đến cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn kịp thời. Sức khỏe của bạn – đừng để muộn mới lo!
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.