Hội chứng Sjogren là một trong những bệnh tự miễn phổ biến nhưng lại ít được nhận biết đúng cách. Triệu chứng dễ nhầm lẫn với các vấn đề thông thường như khô mắt, khô miệng khiến người bệnh chủ quan, dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Vậy hội chứng Sjogren là gì, nguyên nhân do đâu và làm sao để điều trị hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết, chính xác và cập nhật nhất dành cho bạn.
Hội chứng Sjogren là gì?
Hội chứng Sjogren (Sjogren’s Syndrome) là một bệnh tự miễn mãn tính trong đó hệ miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn và tấn công vào các tuyến ngoại tiết – đặc biệt là tuyến lệ (tuyến nước mắt) và tuyến nước bọt. Kết quả là gây ra tình trạng khô mắt, khô miệng và nhiều biến chứng ngoài tuyến khác.
Bệnh được đặt theo tên của bác sĩ người Thụy Điển Henrik Sjögren, người đầu tiên mô tả hội chứng này vào năm 1933. Có hai loại chính:
- Hội chứng Sjogren nguyên phát: xuất hiện đơn lẻ, không kèm theo bệnh lý tự miễn khác.
- Hội chứng Sjogren thứ phát: đi kèm với các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống (SLE), viêm khớp dạng thấp (RA)…
Theo Viện quốc gia về viêm khớp và bệnh về cơ xương da Hoa Kỳ (NIAMS), có đến 90% bệnh nhân Sjogren là phụ nữ, đặc biệt trong độ tuổi từ 40 đến 60.
Nguyên nhân gây ra hội chứng Sjogren
Cơ chế bệnh sinh
Hội chứng Sjogren là một bệnh lý tự miễn – tức là hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm chính các tế bào khỏe mạnh. Trong trường hợp này, các tuyến sản xuất nước mắt và nước bọt bị tổn thương, dẫn đến khô mắt và khô miệng kéo dài.
Các yếu tố nguy cơ đã được xác định
- Yếu tố di truyền: Người có người thân mắc bệnh tự miễn có nguy cơ cao hơn.
- Nhiễm trùng virus: Một số loại virus như Epstein-Barr (EBV), Cytomegalovirus (CMV) hoặc retrovirus có thể là yếu tố kích hoạt.
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 9 lần nam giới.
- Tuổi tác: Bệnh thường khởi phát ở người trung niên (trên 40 tuổi).
- Bệnh lý nền: Những người đã mắc lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp hoặc xơ cứng bì có khả năng phát triển Sjogren thứ phát.
Chuyên gia nói gì? – TS.BS Trương Dược Sài Gòn chia sẻ: “Hội chứng Sjogren là căn bệnh cần được nhận diện sớm, bởi việc điều trị kịp thời có thể giúp bệnh nhân duy trì chất lượng sống tốt hơn và ngăn ngừa biến chứng về lâu dài.”
Triệu chứng nhận biết hội chứng Sjogren
Triệu chứng của hội chứng Sjogren thường khởi phát âm thầm, dễ nhầm lẫn với các vấn đề thông thường, khiến người bệnh không chú ý cho đến khi bệnh tiến triển nặng.
Triệu chứng điển hình
- Khô mắt: Cảm giác như có cát trong mắt, mắt đỏ, ngứa, nhức, nhìn mờ, nhạy cảm với ánh sáng.
- Khô miệng: Cảm giác dính trong miệng, lưỡi nứt nẻ, hơi thở hôi, khó nuốt, khó nói, dễ sâu răng.
Triệu chứng toàn thân khác
- Khô âm đạo: Ở phụ nữ, gây đau rát khi quan hệ tình dục.
- Đau khớp: Gây sưng, đau và cứng khớp.
- Mệt mỏi toàn thân: Dễ mệt, giảm năng lượng, khó tập trung.
- Sưng tuyến nước bọt: Đặc biệt là tuyến mang tai.
- Biểu hiện ngoài tuyến: viêm da, phát ban, rối loạn tiêu hóa, ho mãn tính, khô da.
Một số trường hợp nghiêm trọng có thể gặp:
- Viêm phổi kẽ mãn tính
- Viêm thận, viêm gan tự miễn
- Rối loạn thần kinh ngoại biên (tê bì tay chân)
Đặc biệt, các biểu hiện của Sjogren có thể kéo dài dai dẳng, khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống nếu không được kiểm soát.
Các biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị
Hội chứng Sjogren không chỉ dừng lại ở các triệu chứng khô. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, trong đó đáng ngại nhất là:
- Ung thư hạch bạch huyết (Lymphoma): Người bệnh Sjogren có nguy cơ cao gấp 6–44 lần so với người bình thường.
- Suy chức năng tuyến lệ và tuyến nước bọt: Làm tăng nguy cơ viêm nhiễm, sâu răng, viêm giác mạc.
- Viêm phổi kẽ mãn tính: Gây khó thở, ho khan kéo dài.
- Viêm cầu thận: Gây tiểu đạm, tăng huyết áp, suy thận.
- Biến chứng thần kinh: Mất cảm giác, yếu cơ, rối loạn cảm giác.
Chính vì vậy, việc phát hiện sớm và điều trị chủ động là điều vô cùng quan trọng trong quản lý hội chứng Sjogren.
Cách chẩn đoán hội chứng Sjogren
Chẩn đoán hội chứng Sjogren là một quá trình kết hợp giữa thăm khám lâm sàng, xét nghiệm máu và các cận lâm sàng đặc hiệu. Vì triệu chứng dễ nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác, việc chẩn đoán chính xác đóng vai trò quyết định trong việc điều trị hiệu quả.
1. Khám lâm sàng
- Đánh giá các triệu chứng khô mắt, khô miệng, đau khớp.
- Kiểm tra tuyến nước bọt, tuyến lệ, niêm mạc miệng.
2. Xét nghiệm máu
- Kháng thể SSA (Ro) và SSB (La): Xuất hiện ở 60–70% trường hợp.
- ANA (kháng thể kháng nhân): Tăng cao ở bệnh nhân tự miễn.
- RF (yếu tố thấp khớp): Dương tính trong khoảng 40–60% bệnh nhân.
3. Các kiểm tra chuyên sâu
- Test Schirmer: Đo lượng nước mắt tiết ra.
- Nhuộm mắt bằng fluorescein hoặc lissamine green: Đánh giá tổn thương giác mạc và kết mạc.
- Sinh thiết tuyến nước bọt môi: Kiểm tra sự thâm nhiễm lympho.
- Chẩn đoán hình ảnh: MRI tuyến nước bọt, siêu âm để đánh giá tổn thương tuyến.
Hiện nay, tiêu chuẩn ACR-EULAR 2016 là cơ sở được sử dụng phổ biến để chẩn đoán hội chứng Sjogren với độ chính xác cao.
Phương pháp điều trị hội chứng Sjogren
Dù hiện nay chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát được triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng bằng các phương pháp điều trị dưới đây:
1. Điều trị triệu chứng
- Khô mắt: Dùng nước mắt nhân tạo, gel bôi trơn mắt, đeo kính bảo vệ mắt khỏi gió bụi.
- Khô miệng: Dùng nước bọt nhân tạo, kẹo không đường, duy trì vệ sinh răng miệng tốt.
2. Thuốc ức chế miễn dịch
- Hydroxychloroquine: Giảm triệu chứng khớp và mệt mỏi.
- Corticosteroid liều thấp: Dành cho trường hợp viêm nặng.
- Methotrexate, azathioprine: Khi có tổn thương nội tạng.
3. Điều trị bệnh nền và biến chứng
Điều trị đồng thời các bệnh như viêm khớp dạng thấp, lupus, và theo dõi sát biến chứng ung thư hạch hoặc suy tuyến.
4. Lối sống và hỗ trợ không dùng thuốc
- Uống đủ nước, ăn thức ăn mềm, dễ nuốt.
- Tránh môi trường khô, sử dụng máy tạo ẩm.
- Vệ sinh mắt, miệng và răng thường xuyên.
- Tập thể dục nhẹ nhàng, kiểm soát stress.
Phòng ngừa và chăm sóc tại nhà
Mặc dù không thể phòng ngừa tuyệt đối, người có nguy cơ cao có thể chủ động chăm sóc sức khỏe để giảm thiểu triệu chứng và kiểm soát bệnh:
1. Chăm sóc mắt và miệng
- Dùng nước muối sinh lý vệ sinh mắt hằng ngày.
- Đánh răng sau mỗi bữa ăn, dùng nước súc miệng không cồn.
- Đi nha sĩ định kỳ để kiểm tra răng miệng.
2. Tăng cường miễn dịch tự nhiên
- Bổ sung omega-3, vitamin D, kẽm qua thực phẩm hoặc thực phẩm chức năng.
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.
3. Theo dõi sức khỏe định kỳ
Người mắc bệnh tự miễn nên kiểm tra định kỳ 3–6 tháng/lần để đánh giá tiến triển bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Đừng chủ quan với các dấu hiệu sau, vì đây có thể là cảnh báo sớm của hội chứng Sjogren hoặc biến chứng nghiêm trọng:
- Khô mắt kéo dài, đỏ mắt, nhức mỏi mắt dù đã dùng thuốc.
- Khô miệng nghiêm trọng, khó ăn, khó nuốt.
- Sưng tuyến nước bọt, đau hàm, đau khớp không rõ nguyên nhân.
- Xuất hiện hạch vùng cổ hoặc hàm.
- Triệu chứng thần kinh như tê bì tay chân, chóng mặt.
Kết luận
Hội chứng Sjogren là bệnh lý tự miễn phổ biến, đặc biệt ở phụ nữ trung niên, có thể gây nhiều biến chứng nếu không phát hiện sớm. Tuy chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, nhưng với sự hiểu biết đúng đắn, kết hợp phác đồ điều trị phù hợp và chế độ chăm sóc tại nhà hợp lý, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và duy trì chất lượng cuộc sống tốt.
Nếu bạn nghi ngờ mình đang gặp các triệu chứng của hội chứng Sjogren, đừng chần chừ – hãy đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa miễn dịch hoặc nội tổng quát để được tư vấn, xét nghiệm và điều trị kịp thời.
Hành động ngay hôm nay:
Hãy chia sẻ bài viết này đến những người thân yêu – đặc biệt là phụ nữ trên 40 tuổi – để cùng nhau nhận biết sớm hội chứng Sjogren và chủ động bảo vệ sức khỏe!
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hội chứng Sjogren có lây không?
Không. Đây là bệnh tự miễn, không do vi khuẩn hay virus lây truyền.
2. Người bị Sjogren có sinh con được không?
Có thể. Tuy nhiên, cần được theo dõi chặt chẽ trong thai kỳ để phòng ngừa các biến chứng như lupus bẩm sinh ở thai nhi.
3. Sjogren có thể chữa khỏi hoàn toàn không?
Hiện chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt triệu chứng và ngăn biến chứng nếu tuân thủ điều trị lâu dài.
4. Có cần kiêng ăn gì khi bị Sjogren?
Nên hạn chế thức ăn cay nóng, rượu bia, cafein – những yếu tố khiến khô miệng trầm trọng hơn. Ưu tiên thực phẩm mềm, dễ nuốt, giàu dưỡng chất.
5. Hội chứng Sjogren có gây tử vong không?
Bệnh không trực tiếp gây tử vong nhưng có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như ung thư hạch bạch huyết, suy phổi, suy thận nếu không điều trị đúng cách.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.