Viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát là một tình trạng gây khó chịu, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ăn uống, giao tiếp và chất lượng cuộc sống. Dù đã được điều trị khỏi, bệnh vẫn có thể quay trở lại nhiều lần nếu nguyên nhân gốc rễ chưa được giải quyết triệt để. Theo thống kê của Hiệp hội Tai Mũi Họng Việt Nam, khoảng 15–20% bệnh nhân viêm tuyến nước bọt mang tai có nguy cơ tái phát trong vòng 1 năm sau đợt đầu tiên. Điều này cho thấy đây không phải là bệnh đơn giản, và việc hiểu rõ cơ chế tái phát sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả hơn.
Tổng quan về viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát
Tuyến nước bọt mang tai là gì?
Tuyến nước bọt mang tai là tuyến lớn nhất trong hệ thống tuyến nước bọt, nằm ở hai bên má, phía trước và dưới tai. Nhiệm vụ của tuyến là sản xuất và tiết nước bọt giúp tiêu hóa thức ăn, giữ ẩm khoang miệng và bảo vệ răng lợi khỏi vi khuẩn.
Khi tuyến bị viêm, ống dẫn bị tắc hoặc nhiễm trùng, quá trình tiết nước bọt bị ảnh hưởng, dẫn đến các triệu chứng sưng, đau và khó chịu.
Viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát là gì?
Viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát là tình trạng viêm lặp đi lặp lại ở cùng một hoặc cả hai tuyến mang tai. Mỗi đợt viêm thường xảy ra cách nhau vài tuần đến vài tháng, với mức độ nặng nhẹ khác nhau. Nếu không điều trị triệt để, tình trạng này có thể dẫn đến tổn thương vĩnh viễn mô tuyến.
Tại sao bệnh có xu hướng tái phát?
- Điều trị không triệt để: Vi khuẩn hoặc virus còn sót lại trong mô tuyến sau đợt điều trị đầu tiên.
- Nguyên nhân gốc chưa được xử lý: Tắc nghẽn ống tuyến, bệnh nền hoặc miễn dịch yếu vẫn tồn tại.
- Thói quen sinh hoạt kém: Vệ sinh răng miệng không tốt, uống ít nước khiến tuyến dễ bị viêm lại.
Nguyên nhân gây viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát
Nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus
Vi khuẩn Staphylococcus aureus và Streptococcus là thủ phạm chính gây viêm tuyến nước bọt. Virus quai bị (Mumps virus) cũng là nguyên nhân phổ biến, đặc biệt ở trẻ em chưa tiêm phòng đầy đủ. Nhiễm trùng ban đầu có thể làm tổn thương mô tuyến, tạo điều kiện cho tái phát.
Tắc nghẽn ống tuyến nước bọt
Sỏi tuyến nước bọt (sialolithiasis) hoặc hẹp ống tuyến khiến nước bọt không thoát ra được, dẫn đến ứ đọng và viêm. Một nghiên cứu đăng trên Journal of Oral and Maxillofacial Surgery cho thấy, hơn 60% trường hợp viêm tuyến tái phát có liên quan đến tắc nghẽn ống tuyến.
Suy giảm miễn dịch hoặc bệnh mạn tính
Người bị tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc đang điều trị hóa trị, xạ trị có hệ miễn dịch yếu, dễ bị viêm nhiễm tái phát. Ngoài ra, bệnh Sjögren gây khô miệng cũng là yếu tố nguy cơ.
Thói quen vệ sinh răng miệng kém
Mảng bám và vi khuẩn trong khoang miệng dễ xâm nhập vào ống tuyến, gây viêm. Việc không đánh răng, súc miệng sau ăn, hoặc sử dụng thuốc lá, rượu bia thường xuyên sẽ làm tăng nguy cơ tái phát.
Triệu chứng nhận biết bệnh tái phát
Nhận biết sớm dấu hiệu của viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát giúp người bệnh đi khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nặng.
Sưng và đau vùng mang tai
Sưng một hoặc cả hai bên mang tai, đau tăng khi ăn uống, nhất là khi ăn chua. Vùng sưng có thể nóng, đỏ.
Sốt và mệt mỏi
Nhiều bệnh nhân bị sốt nhẹ đến sốt cao, kèm cảm giác uể oải, chán ăn.
Khô miệng, khó nhai và nuốt
Nước bọt tiết ra ít, khiến việc nhai và nuốt khó khăn. Khô miệng cũng làm tăng nguy cơ sâu răng.
Dấu hiệu viêm lan rộng
Nếu không điều trị, viêm có thể lan sang mô mềm quanh tuyến, gây áp xe hoặc viêm hạch.
Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị triệt để
Áp xe tuyến nước bọt
Áp xe hình thành khi mủ tích tụ trong tuyến, gây đau dữ dội và có thể phải phẫu thuật dẫn lưu.
Viêm lan sang các tuyến khác
Viêm có thể lan sang tuyến dưới hàm, tuyến dưới lưỡi, hoặc thậm chí vào máu gây nhiễm trùng huyết.
Tổn thương lâu dài mô tuyến
Viêm tái phát nhiều lần sẽ làm xơ hóa và giảm chức năng tiết nước bọt vĩnh viễn.
Phương pháp chẩn đoán bệnh
Khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử mắc bệnh, số lần tái phát, thời gian giữa các đợt viêm và các triệu chứng đi kèm. Khám thực thể bao gồm quan sát vùng mang tai, sờ nắn để đánh giá mức độ sưng, nóng, đau.
Xét nghiệm máu, dịch tuyến
Xét nghiệm công thức máu giúp phát hiện dấu hiệu viêm nhiễm (bạch cầu tăng, CRP cao). Lấy mẫu dịch từ ống tuyến để cấy vi khuẩn, xác định loại tác nhân gây bệnh và kháng sinh phù hợp.
Chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, MRI, CT)
- Siêu âm: Phát hiện tắc nghẽn, sỏi tuyến, ổ áp xe.
- CT scan hoặc MRI: Đánh giá tổn thương mô mềm, xác định viêm lan rộng.
- Sialography: Chụp X-quang ống tuyến với thuốc cản quang để phát hiện hẹp hoặc giãn ống tuyến.
Điều trị viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát
Điều trị nội khoa (kháng sinh, giảm đau)
Kháng sinh phổ rộng như amoxicillin-clavulanate, clindamycin hoặc ceftriaxone thường được dùng. Thuốc giảm đau, hạ sốt (paracetamol, ibuprofen) giúp giảm triệu chứng. Kết hợp thuốc kích thích tiết nước bọt như chanh, kẹo ngậm không đường để làm sạch ống tuyến.
Can thiệp ngoại khoa khi cần thiết
Phẫu thuật lấy sỏi tuyến, mở rộng ống tuyến hoặc cắt bỏ tuyến trong trường hợp viêm tái phát nhiều lần và mô tuyến bị phá hủy nặng.
Hỗ trợ điều trị tại nhà
- Chườm ấm vùng mang tai 3–4 lần/ngày để tăng tuần hoàn và giảm đau.
- Uống nhiều nước, nhai kẹo cao su không đường để kích thích tiết nước bọt.
- Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, súc miệng bằng dung dịch sát khuẩn.
Cách phòng ngừa tái phát hiệu quả
Giữ vệ sinh răng miệng tốt
Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa và khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần.
Uống đủ nước và tránh khô miệng
Người trưởng thành nên uống 1,5–2 lít nước mỗi ngày. Tránh hút thuốc, uống rượu vì làm giảm tiết nước bọt.
Điều trị dứt điểm các bệnh nền
Kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường, điều trị các bệnh lý miễn dịch và bệnh lý tuyến giáp để giảm nguy cơ tái phát.
Câu chuyện thực tế – Khi viêm tuyến mang tai tái phát làm thay đổi cuộc sống
Chị H., 35 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hà Nội, từng bị viêm tuyến mang tai 3 lần trong vòng 1 năm. Mỗi lần bệnh tái phát, chị đều phải nghỉ làm vài ngày vì đau và sưng mặt. Sau khi được bác sĩ phát hiện sỏi tuyến qua siêu âm và tiến hành phẫu thuật lấy sỏi, kết hợp vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng, chị đã không bị tái phát trong suốt 2 năm qua.
“Đừng coi thường những đợt viêm nhỏ. Nếu không điều trị dứt điểm, nó sẽ quay lại và gây nhiều phiền toái hơn” – BS. Nguyễn Văn A, Chuyên khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện 108.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
Viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát có lây không?
Nếu nguyên nhân do vi khuẩn, bệnh không lây qua tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, nếu do virus quai bị, bệnh có thể lây qua đường hô hấp.
Bị viêm tuyến mang tai nhiều lần có nguy hiểm không?
Có. Viêm tái phát nhiều lần có thể gây tổn thương vĩnh viễn mô tuyến và làm giảm khả năng tiết nước bọt.
Làm sao để biết mình bị sỏi tuyến nước bọt?
Bác sĩ sẽ siêu âm hoặc chụp X-quang tuyến để xác định sỏi. Triệu chứng thường là sưng đau tăng khi ăn và giảm sau đó.
Kết luận
Viêm tuyến nước bọt mang tai tái phát không chỉ gây phiền toái trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa để kiểm soát bệnh. Nếu bạn từng bị viêm tuyến mang tai, hãy tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ để ngăn ngừa tái phát.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.