Đường huyết thấp, hay còn gọi là hạ đường huyết, là tình trạng nồng độ glucose trong máu giảm xuống dưới mức bình thường, có thể gây ra những triệu chứng nguy hiểm như run rẩy, vã mồ hôi, lú lẫn và thậm chí là hôn mê. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), mức đường huyết dưới 70 mg/dL được xem là thấp và cần xử trí ngay. Đây là một tình trạng không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh tiểu đường mà còn có thể xảy ra ở người khỏe mạnh trong những điều kiện nhất định.
Trên thực tế, nhiều người thường bỏ qua các dấu hiệu ban đầu của hạ đường huyết, dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí kịp thời là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe.
Giới thiệu về đường huyết thấp
Đường huyết thấp là tình trạng lượng đường (glucose) trong máu giảm xuống dưới ngưỡng cần thiết để cung cấp năng lượng cho các cơ quan, đặc biệt là não bộ. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, và não rất nhạy cảm với sự thay đổi của nồng độ glucose máu. Khi glucose xuống thấp, hoạt động của não và các cơ quan khác sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Một số điểm cần lưu ý về đường huyết thấp:
- Ngưỡng nguy hiểm: Đường huyết dưới 70 mg/dL cần được xử trí ngay.
- Tính cấp cứu: Nếu không xử trí kịp, hạ đường huyết có thể gây hôn mê, tổn thương não hoặc tử vong.
- Không chỉ ở người tiểu đường: Hạ đường huyết cũng có thể xảy ra ở người bình thường trong những điều kiện đặc biệt như nhịn đói kéo dài, uống rượu khi đói.
Nguyên nhân gây đường huyết thấp
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đường huyết thấp. Nguyên nhân có thể khác nhau tùy vào việc người bệnh có mắc tiểu đường hay không. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Nguyên nhân thường gặp ở người tiểu đường
Ở người tiểu đường, hạ đường huyết thường liên quan đến việc sử dụng thuốc hoặc thay đổi thói quen sinh hoạt:
- Dùng thuốc/hạ đường huyết quá liều: Dùng quá nhiều insulin hoặc thuốc hạ đường huyết có thể làm giảm mạnh nồng độ glucose máu.
- Bỏ bữa, ăn ít tinh bột: Không cung cấp đủ carbohydrate khiến đường huyết giảm nhanh, đặc biệt nếu vẫn dùng liều thuốc như cũ.
- Tăng hoạt động thể lực đột ngột: Tập luyện hoặc lao động nặng mà không điều chỉnh chế độ ăn hoặc liều thuốc sẽ tiêu hao nhiều glucose.
Nguyên nhân ở người không mắc tiểu đường
Hạ đường huyết cũng có thể xảy ra ở người khỏe mạnh, dù ít gặp hơn:
- Uống rượu bia khi đói: Rượu làm gan giảm khả năng giải phóng glucose vào máu, dẫn đến hạ đường huyết.
- Một số bệnh lý: Suy gan, suy thận, rối loạn hormone tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.
- Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh: Một số trẻ sơ sinh có rối loạn enzyme khiến cơ thể khó duy trì đường huyết ổn định.
Triệu chứng đường huyết thấp
Triệu chứng của đường huyết thấp thường xuất hiện nhanh chóng và có thể tiến triển từ nhẹ đến nặng. Việc nhận biết sớm giúp xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng nhẹ (giai đoạn sớm)
- Run rẩy tay chân: Cơ thể phản ứng bằng cách tiết adrenaline để kích thích gan giải phóng glucose, gây run rẩy.
- Vã mồ hôi: Tuyến mồ hôi hoạt động mạnh do kích thích thần kinh giao cảm.
- Tim đập nhanh: Nhịp tim tăng để bơm máu và glucose đến các cơ quan.
- Cảm giác đói dữ dội: Não báo hiệu cần bổ sung năng lượng ngay.
Triệu chứng nặng (giai đoạn muộn)
- Lú lẫn, khó tập trung: Não thiếu glucose dẫn đến rối loạn hoạt động.
- Nhìn mờ: Mắt và não không nhận đủ năng lượng để xử lý hình ảnh.
- Co giật: Khi não bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Mất ý thức, hôn mê: Đây là tình trạng cấp cứu, cần can thiệp y tế ngay.
Ví dụ thực tế: Một bệnh nhân nam 55 tuổi bị tiểu đường type 2 chia sẻ: “Tôi đang lái xe thì tay chân run, mồ hôi ướt áo, đầu óc quay cuồng. May mắn tôi kịp tấp vào lề và uống ngay hộp sữa ngọt mang theo, nếu không hậu quả sẽ khôn lường”.
Hạ đường huyết có nguy hiểm không?
Hạ đường huyết là tình trạng cấp cứu y khoa, mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào tốc độ giảm và thời gian duy trì đường huyết thấp. Nếu không xử trí kịp thời, hậu quả có thể nghiêm trọng.
Ảnh hưởng ngắn hạn
- Nguy cơ té ngã và tai nạn: Triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng dễ dẫn đến chấn thương.
- Ảnh hưởng đến não bộ: Não cần glucose để hoạt động, thiếu hụt có thể gây co giật hoặc mất ý thức.
- Suy giảm khả năng phản xạ: Đặc biệt nguy hiểm khi đang lái xe hoặc vận hành máy móc.
Ảnh hưởng dài hạn
- Suy giảm trí nhớ: Các đợt hạ đường huyết nặng lặp lại có thể làm tổn thương tế bào não.
- Tăng nguy cơ biến chứng tim mạch: Hạ đường huyết kích thích hệ thần kinh giao cảm, tăng nhịp tim và huyết áp, gây áp lực cho tim.
Cách xử trí khi bị đường huyết thấp
Xử trí tại nhà (trường hợp nhẹ)
Trong trường hợp hạ đường huyết nhẹ và người bệnh vẫn tỉnh táo, có thể áp dụng quy tắc 15-15:
- Bổ sung 15g carbohydrate nhanh: Ví dụ: 3-4 viên kẹo ngọt, 1 muỗng canh mật ong, 100-150ml nước ngọt có đường.
- Chờ 15 phút và đo lại đường huyết.
- Nếu vẫn dưới 70 mg/dL, lặp lại bước 1.
Sau khi đường huyết trở lại bình thường, nên ăn bữa phụ chứa tinh bột chậm hấp thu (bánh mì, cơm) để duy trì mức đường ổn định.
Khi cần đến bệnh viện ngay
- Người bệnh bất tỉnh hoặc co giật.
- Đã áp dụng quy tắc 15-15 nhưng không cải thiện.
- Hạ đường huyết tái diễn nhiều lần trong ngày.
Phòng ngừa hạ đường huyết
Ở người tiểu đường
- Ăn uống điều độ, không bỏ bữa.
- Tự theo dõi đường huyết trước và sau khi vận động.
- Trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều thuốc phù hợp với chế độ sinh hoạt.
- Luôn mang theo đồ ăn nhẹ chứa đường khi ra ngoài.
Ở người khỏe mạnh
- Không để bụng đói quá lâu, đặc biệt khi vận động mạnh.
- Hạn chế uống rượu bia khi chưa ăn.
- Bổ sung bữa phụ giàu carbohydrate trước khi tập thể dục cường độ cao.
Câu chuyện thực tế
“Chị Lan, 42 tuổi, bị tiểu đường type 2 kể: ‘Có lần tôi đang đi chợ thì thấy tay chân run bần bật, mồ hôi túa ra, mắt mờ đi. May mà có người đưa kịp viên kẹo ngọt, tôi mới tỉnh lại. Từ đó tôi luôn mang theo kẹo bên mình’.”
Câu chuyện của chị Lan nhắc nhở rằng hạ đường huyết có thể đến bất ngờ, và việc chuẩn bị sẵn các biện pháp xử trí là vô cùng cần thiết.
Kết luận
Hạ đường huyết là tình trạng nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến não và tim nếu không được xử trí kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng như run rẩy, vã mồ hôi, lú lẫn và áp dụng quy tắc 15-15 sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng. Dù bạn có mắc tiểu đường hay không, hãy duy trì chế độ ăn uống hợp lý và luôn chuẩn bị phương án dự phòng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hạ đường huyết bao nhiêu là nguy hiểm?
Mức đường huyết dưới 70 mg/dL được xem là thấp và cần xử trí ngay để tránh biến chứng.
2. Hạ đường huyết có xảy ra ở người không bị tiểu đường không?
Có. Hạ đường huyết có thể xảy ra ở người khỏe mạnh trong các trường hợp như nhịn đói, uống rượu khi đói hoặc mắc bệnh lý về gan, thận.
3. Quy tắc 15-15 là gì?
Quy tắc 15-15 là phương pháp xử trí hạ đường huyết nhẹ: bổ sung 15g carbohydrate nhanh, chờ 15 phút rồi kiểm tra lại đường huyết.
4. Hạ đường huyết có thể gây tử vong không?
Nếu không xử trí kịp thời, hạ đường huyết nặng có thể dẫn đến hôn mê sâu, tổn thương não và tử vong.
5. Làm sao để phòng ngừa hạ đường huyết khi tập thể dục?
Nên ăn bữa phụ chứa carbohydrate trước khi tập, theo dõi đường huyết và chuẩn bị sẵn đồ ăn nhẹ để xử trí khi cần.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.