Tê bì chân tay là một triệu chứng phổ biến mà hầu như ai trong chúng ta cũng từng trải qua ít nhất một lần trong đời. Đôi khi, cảm giác tê rần, như kim châm hoặc mất cảm giác ở tay chân có thể chỉ là hiện tượng tạm thời do ngồi lâu, ngủ sai tư thế. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên và kéo dài, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nguy hiểm liên quan đến thần kinh, cột sống hoặc tuần hoàn máu.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ tê bì chân tay là gì, nguyên nhân nào gây ra tình trạng này và đâu là cách điều trị hiệu quả nhất được các chuyên gia khuyến nghị.
Tê bì chân tay là gì?
Hiện tượng sinh lý hay bệnh lý?
Tê bì chân tay là tình trạng mất cảm giác, ngứa ran hoặc cảm giác như có kim châm xuất hiện ở tay hoặc chân. Ở mức độ nhẹ, đây có thể là phản ứng sinh lý bình thường khi cơ thể bị chèn ép mạch máu hoặc dây thần kinh trong một khoảng thời gian, ví dụ như khi ngồi bắt chéo chân lâu hoặc tì đè tay khi ngủ.
Tuy nhiên, khi tình trạng này diễn ra thường xuyên, kéo dài, có thể đi kèm với yếu cơ, đau nhức hoặc khó vận động, thì đó không còn là hiện tượng sinh lý đơn thuần mà là dấu hiệu của bệnh lý tiềm ẩn.
Tê bì tạm thời và tê bì mạn tính
- Tê bì tạm thời: Xuất hiện trong thời gian ngắn, có thể hồi phục nhanh sau khi thay đổi tư thế hoặc nghỉ ngơi. Không để lại di chứng.
- Tê bì mạn tính: Xuất hiện lặp đi lặp lại, có xu hướng lan rộng, thậm chí kèm theo yếu cơ hoặc teo cơ. Có thể là biểu hiện của các bệnh lý nghiêm trọng như thoát vị đĩa đệm, tiểu đường, viêm đa dây thần kinh, hoặc tổn thương cột sống cổ.
Nguyên nhân gây tê bì chân tay
Do thói quen sinh hoạt
Nhiều người gặp tình trạng tê bì tay chân do các thói quen không lành mạnh như:
- Ngồi lâu một tư thế, bắt chéo chân hoặc cúi đầu nhiều
- Ngủ nghiêng một bên hoặc kê tay dưới đầu gây chèn ép dây thần kinh
- Làm việc máy tính quá lâu mà không vận động
Những nguyên nhân này nếu được điều chỉnh kịp thời sẽ giúp tình trạng tê bì biến mất mà không cần điều trị y tế.
Do bệnh lý thần kinh và cột sống
Thoát vị đĩa đệm
Thoát vị đĩa đệm, đặc biệt là vùng cột sống cổ hoặc thắt lưng, có thể chèn ép vào rễ thần kinh chi phối tay chân, gây ra cảm giác tê bì kéo dài. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất ở người trung niên và người làm văn phòng.
Thoái hóa cột sống cổ
Thoái hóa cột sống khiến các đốt sống và đĩa đệm bị biến dạng, dẫn đến chèn ép rễ thần kinh, mạch máu. Tình trạng này thường đi kèm với cứng cổ, đau đầu, chóng mặt và tê bì lan từ cổ xuống vai, tay.
Rối loạn tuần hoàn máu
Khi lưu lượng máu không được cung cấp đủ đến các chi do xơ vữa động mạch, huyết áp thấp hoặc các vấn đề mạch máu khác, người bệnh có thể cảm thấy tê rần, lạnh chân tay, đặc biệt khi thời tiết thay đổi hoặc ngồi lâu.
Các bệnh lý khác
Một số bệnh toàn thân cũng có thể gây tê bì chân tay:
- Tiểu đường: Làm tổn thương thần kinh ngoại biên, gây tê bì kèm cảm giác bỏng rát, đau nhức.
- Viêm đa dây thần kinh: Gặp ở người lớn tuổi hoặc người nghiện rượu, thiếu vitamin nhóm B.
- Hội chứng ống cổ tay: Do chèn ép thần kinh giữa vùng cổ tay, thường gặp ở phụ nữ, người sử dụng bàn phím máy tính nhiều.
Hình ảnh: Các nguyên nhân phổ biến gây tê bì tay chân
Triệu chứng thường gặp khi bị tê bì chân tay
Biểu hiện ban đầu
Tùy theo nguyên nhân, các triệu chứng có thể khác nhau nhưng thường gặp gồm:
- Cảm giác tê rần như kim châm ở đầu ngón tay hoặc ngón chân
- Mất cảm giác thoáng qua ở một vùng da nhỏ
- Cảm giác châm chích, nóng rát hoặc “kiến bò”
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám gấp
Nếu xuất hiện một trong các triệu chứng sau, bạn nên đi khám ngay:
- Tê bì kéo dài hơn vài giờ mà không rõ nguyên nhân
- Tê bì kèm theo yếu cơ, đau dữ dội vùng cổ hoặc thắt lưng
- Rối loạn cảm giác (nóng lạnh bất thường, mất cảm giác đau)
- Tê lan rộng hoặc xuất hiện ở cả hai tay/chân
Hình ảnh: Triệu chứng tê bì chân tay thường gặp
Tê bì chân tay có nguy hiểm không?
Trên thực tế, không phải trường hợp tê bì nào cũng nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu tê bì là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng và không được điều trị kịp thời, hậu quả có thể rất nặng nề:
- Mất chức năng vận động hoặc cảm giác ở chi
- Biến chứng liệt do tổn thương thần kinh
- Teo cơ, yếu liệt chi không hồi phục
Vì vậy, việc nhận diện đúng nguyên nhân và có kế hoạch điều trị phù hợp từ sớm là điều cực kỳ cần thiết.
Chẩn đoán nguyên nhân tê bì chân tay
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, thói quen sinh hoạt, đặc điểm cơn tê bì (thời gian xuất hiện, vị trí, mức độ lan tỏa…) và các triệu chứng đi kèm như yếu cơ, đau nhức hay rối loạn vận động. Kiểm tra phản xạ, sức cơ và cảm giác cũng được tiến hành để đánh giá tình trạng hệ thần kinh ngoại biên.
Cận lâm sàng
Tùy theo nghi ngờ lâm sàng, một số xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh có thể được chỉ định:
- X-quang: Giúp phát hiện thoái hóa, gai xương hay chèn ép cột sống cổ.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đánh giá tình trạng đĩa đệm, rễ thần kinh và mô mềm.
- Điện cơ (EMG): Xác định tổn thương thần kinh vận động hoặc cảm giác.
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra nồng độ đường huyết, vitamin B12, dấu hiệu viêm hoặc các bệnh tự miễn.
Cách điều trị tê bì chân tay hiệu quả
Thay đổi thói quen sinh hoạt
Đối với các trường hợp nhẹ do sinh hoạt sai tư thế, chỉ cần thay đổi lối sống là đã có thể cải thiện rõ rệt tình trạng tê bì:
- Tránh ngồi một chỗ quá lâu, nên đứng dậy vận động sau mỗi 30–60 phút
- Ngủ đúng tư thế, không tì đè vào tay chân
- Bổ sung thực phẩm giàu vitamin B1, B6, B12 giúp hỗ trợ hệ thần kinh
Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng
Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường tuần hoàn, giảm áp lực lên dây thần kinh và cải thiện chức năng vận động:
- Kéo giãn cột sống bằng dụng cụ chuyên dụng
- Điện xung trị liệu, siêu âm trị liệu
- Bài tập phục hồi cho cổ tay, vai gáy, lưng và chân
Điều trị bằng thuốc
Thuốc sẽ được kê tùy nguyên nhân và mức độ bệnh:
- Thuốc giảm đau, kháng viêm: Ibuprofen, Paracetamol
- Thuốc giãn cơ: Giúp giảm chèn ép lên dây thần kinh
- Vitamin nhóm B: Hỗ trợ phục hồi dây thần kinh
- Thuốc điều trị nguyên nhân nền: Thuốc tiểu đường, thuốc tăng tuần hoàn não…
Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
Phẫu thuật
Trong những trường hợp nặng, khi tê bì do thoát vị đĩa đệm chèn ép thần kinh nghiêm trọng hoặc hội chứng ống cổ tay không đáp ứng điều trị nội khoa, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật giải phóng chèn ép. Quyết định phẫu thuật cần được cân nhắc kỹ lưỡng và thực hiện tại cơ sở y tế chuyên khoa.
Các biện pháp phòng ngừa tê bì tay chân
Phòng ngừa luôn là giải pháp tối ưu và ít tốn kém nhất. Một số biện pháp đơn giản bạn có thể thực hiện hàng ngày bao gồm:
- Tránh ngồi lâu, làm việc sai tư thế
- Vận động thể chất đều đặn, đặc biệt là các bài tập giãn cơ
- Kiểm soát các bệnh nền như tiểu đường, huyết áp, mỡ máu
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá – yếu tố làm tổn thương thần kinh
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh lý liên quan
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Bạn nên chủ động đến cơ sở y tế uy tín nếu có các dấu hiệu sau:
- Tê bì kéo dài trên 3 ngày, không thuyên giảm
- Xuất hiện yếu chi, khó vận động, mất kiểm soát tiểu tiện
- Tê bì lan rộng, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày
Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng thần kinh nghiêm trọng.
Câu chuyện có thật: Cảnh báo từ người bị tê bì lâu ngày dẫn đến biến chứng
“Tôi từng chủ quan với tình trạng tê bì chân tay khi làm việc văn phòng quá lâu. Sau gần 6 tháng chịu đựng, tôi phát hiện mình bị thoát vị đĩa đệm cổ giai đoạn 2. Nếu đến muộn hơn, bác sĩ nói có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động lâu dài.”
– Anh Trần Minh H. (35 tuổi, TP.HCM)
Kết luận
Tê bì chân tay có thể là biểu hiện của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu xuất hiện thường xuyên và kéo dài. Đừng chủ quan với các triệu chứng ban đầu, hãy chú ý đến các yếu tố nguy cơ và duy trì lối sống khoa học để phòng ngừa hiệu quả. Khi cần, hãy đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị đúng cách.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Tê bì chân tay có tự khỏi được không?
Có thể, nếu nguyên nhân là do sinh hoạt sai tư thế hoặc thiếu vận động. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc đi kèm triệu chứng khác, cần đi khám để xác định nguyên nhân.
2. Tê bì có phải là dấu hiệu của bệnh tiểu đường?
Có. Bệnh tiểu đường có thể gây biến chứng thần kinh ngoại biên, dẫn đến tê bì kéo dài ở tay chân.
3. Làm thế nào để phân biệt tê bì do thần kinh và do mạch máu?
Tê do thần kinh thường đi kèm cảm giác nóng rát, yếu cơ, đau lan dọc chi. Tê do tuần hoàn máu kém thường kèm cảm giác lạnh, tái da, đau khi đi lại lâu.
4. Có cần chụp MRI khi bị tê bì không?
Không phải lúc nào cũng cần chụp MRI. Tuy nhiên, nếu nghi ngờ có tổn thương thần kinh, chèn ép rễ thần kinh hoặc không xác định rõ nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định chụp MRI để đánh giá chính xác.
5. Người trẻ tuổi có bị tê bì chân tay không?
Có. Tình trạng này không chỉ gặp ở người lớn tuổi. Người trẻ thường bị do thói quen sinh hoạt, ít vận động hoặc ngồi lâu một tư thế.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.