Phân nhầy có thể xuất hiện ở bất kỳ ai – từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ đến người trưởng thành. Dù đôi khi là hiện tượng sinh lý bình thường, nhưng trong nhiều trường hợp, đây lại là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến đường tiêu hóa như viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích hay thậm chí ung thư đại trực tràng. Bài viết sau đây trên ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng này, từ nguyên nhân đến cách xử lý đúng cách.
Phân nhầy là gì? Khi nào là dấu hiệu bất thường?
Nhầy trong phân là gì?
Chất nhầy là một dịch tiết tự nhiên của cơ thể, được sản xuất bởi các tế bào biểu mô trong ruột già. Mục đích của chất nhầy là bôi trơn, giúp phân di chuyển dễ dàng qua ống tiêu hóa và bảo vệ lớp niêm mạc ruột khỏi các tác nhân gây hại.
Thông thường, một lượng nhỏ chất nhầy trong phân là điều bình thường và khó có thể nhận thấy. Tuy nhiên, khi lượng nhầy trở nên rõ rệt, dễ quan sát bằng mắt thường, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bất thường trong hệ tiêu hóa.
Vai trò sinh lý của chất nhầy trong đường ruột
- Bôi trơn thành ruột để phân dễ di chuyển
- Bảo vệ lớp niêm mạc khỏi vi khuẩn, acid, độc tố
- Tham gia vào phản ứng miễn dịch tại chỗ của ruột
Tuy nhiên, khi cơ thể phản ứng quá mức với vi khuẩn, thức ăn lạ hoặc bệnh lý viêm mạn tính, lượng chất nhầy có thể tăng lên bất thường và kèm theo các dấu hiệu như tiêu chảy, đau bụng hoặc máu trong phân.
Phân nhầy là dấu hiệu của bệnh gì?
1. Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn chức năng của ruột, không do tổn thương thực thể nhưng lại gây ra các triệu chứng kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng sống. Một trong những biểu hiện phổ biến là phân nhầy, đặc biệt ở người có xu hướng lo âu, căng thẳng.
- Phân nhầy không kèm máu
- Thường đi kèm đau bụng, đầy hơi
- Thay đổi thói quen đi tiêu: táo bón, tiêu chảy luân phiên
2. Viêm đại tràng (viêm loét, viêm đại tràng mạn)
Phân nhầy có thể là biểu hiện của các bệnh viêm đại tràng mạn tính như viêm loét đại tràng hay bệnh Crohn. Trong các bệnh này, lớp niêm mạc đại tràng bị tổn thương gây rối loạn tiết nhầy và chảy máu.
- Phân nhầy kèm máu hoặc mủ
- Đi tiêu nhiều lần trong ngày, cảm giác chưa hết phân
- Đau quặn bụng, đặc biệt sau khi ăn
3. Nhiễm trùng đường ruột
Các loại vi khuẩn như Shigella, E. coli, Campylobacter hoặc ký sinh trùng như amip có thể gây viêm ruột cấp tính dẫn đến tiêu chảy, phân nhầy và thậm chí là máu trong phân.
- Khởi phát đột ngột, sốt, tiêu chảy nhiều lần
- Phân lỏng, nhầy, có thể có mùi tanh bất thường
- Cần điều trị kháng sinh/thuốc đặc hiệu tùy theo nguyên nhân
4. Dị ứng thực phẩm và không dung nạp lactose
Ở trẻ em và cả người lớn, phản ứng dị ứng với đạm sữa bò hoặc không dung nạp lactose có thể gây viêm nhẹ ở niêm mạc ruột, làm tăng tiết nhầy trong phân. Trường hợp này phổ biến ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ dưới 2 tuổi.
5. Ung thư đại trực tràng (hiếm nhưng cần lưu ý)
Dù hiếm gặp, nhưng phân nhầy kéo dài không rõ nguyên nhân ở người trung niên và cao tuổi nên được đánh giá kỹ để loại trừ ung thư đại trực tràng. Triệu chứng thường gặp là:
- Phân nhầy có máu, thay đổi thói quen đại tiện
- Đau bụng âm ỉ, sụt cân không rõ nguyên nhân
- Mệt mỏi, thiếu máu kéo dài
Phân nhầy ở từng đối tượng cụ thể
Phân nhầy ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Ở trẻ sơ sinh, phân nhầy có thể là biểu hiện của:
- Dị ứng đạm sữa bò
- Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa
- Rối loạn tiêu hóa nhẹ do thay đổi sữa
Nếu trẻ đi phân nhầy trong vài lần rồi trở lại bình thường, ăn ngủ tốt thì không đáng lo. Tuy nhiên, nếu kèm sốt, tiêu chảy nhiều lần hoặc bỏ bú, cần đưa trẻ đến bác sĩ.
Phân nhầy ở người lớn
Người trưởng thành có phân nhầy thường liên quan đến:
- Viêm đại tràng mạn tính
- Hội chứng ruột kích thích
- Thói quen ăn uống không lành mạnh: nhiều dầu mỡ, ít chất xơ
Gợi ý: Nếu đi ngoài phân nhầy kéo dài trên 1 tuần hoặc có máu trong phân, cần nội soi đại tràng để tìm nguyên nhân chính xác.
Triệu chứng đi kèm cần lưu ý
Phân nhầy có máu
Phân nhầy kèm máu là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng hơn. Các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Viêm loét đại tràng
- Trĩ chảy máu
- Ung thư đại trực tràng
Phân nhầy kèm tiêu chảy hoặc táo bón
Sự thay đổi bất thường trong thói quen đi tiêu, kết hợp với phân nhầy có thể cho thấy:
- Hội chứng ruột kích thích (IBS)
- Viêm đại tràng co thắt
Sụt cân, đau bụng kéo dài
Đây là những dấu hiệu cần đặc biệt cảnh giác. Nếu phân nhầy đi kèm tình trạng sụt cân không rõ nguyên nhân, ăn kém, chán ăn, có thể là dấu hiệu ung thư ruột kết hoặc bệnh viêm ruột nặng.
Hiện tượng phân nhầy – khi trong phân xuất hiện dịch nhầy trong suốt, trắng hoặc hơi vàng – có thể khiến nhiều người cảm thấy lo lắng. Trong khi một số trường hợp là hoàn toàn lành tính, thì nhiều tình huống khác lại là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề nghiêm trọng về đường tiêu hóa, bao gồm cả viêm đại tràng, nhiễm trùng ruột hay thậm chí ung thư đại trực tràng.
Theo thống kê từ Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA), có đến 15-20% bệnh nhân gặp tình trạng phân nhầy trong đời ít nhất một lần, đặc biệt phổ biến ở nhóm tuổi từ 30-55 và trẻ nhỏ. Bài viết dưới đây từ ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ về bản chất, nguyên nhân, triệu chứng đi kèm và cách chẩn đoán tình trạng này từ góc nhìn y học chuyên sâu.
Phân nhầy là gì? Khi nào là dấu hiệu bất thường?
Nhầy trong phân là gì?
Chất nhầy là một dạng gel mỏng do các tế bào tiết nhầy trong ruột già sản xuất. Vai trò của chất này là giữ cho bề mặt niêm mạc ruột ẩm ướt, giúp phân dễ dàng di chuyển qua hệ tiêu hóa và chống lại vi khuẩn xâm nhập.
Thông thường, một lượng nhỏ chất nhầy không thể nhìn thấy bằng mắt thường là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, khi bạn thấy rõ dịch nhầy trong phân – có thể là dạng nhớt, trong, trắng đục, thậm chí vàng nhạt – thì đây là dấu hiệu bất thường. Đặc biệt nếu tình trạng kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác như đau bụng, tiêu chảy, máu trong phân, sốt,…
Vai trò sinh lý của chất nhầy trong đường ruột
- Bảo vệ lớp niêm mạc ruột khỏi ma sát cơ học và tác nhân gây hại
- Chống lại vi khuẩn, vi sinh vật có hại
- Tham gia duy trì hệ vi sinh vật đường ruột ổn định
Khi cơ thể bị viêm nhiễm hoặc rối loạn miễn dịch, lượng chất nhầy này có thể được tiết ra nhiều hơn như một phản ứng tự vệ – đây là lúc hiện tượng phân nhầy xuất hiện rõ rệt.
Phân nhầy là dấu hiệu của bệnh gì?
1. Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome – IBS) là một rối loạn chức năng ruột phổ biến nhưng chưa rõ nguyên nhân. Nó không gây tổn thương giải phẫu, nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân IBS có thể xuất hiện phân nhầy – thường không kèm theo máu.
- Triệu chứng điển hình: tiêu chảy, táo bón hoặc luân phiên cả hai
- Phân thường nhầy, sệt, không có máu
- Đau quặn bụng, chướng hơi, cảm giác chưa đi hết phân
- Liên quan nhiều đến stress, rối loạn lo âu
Theo một nghiên cứu từ Đại học Johns Hopkins (2021), có tới 25-30% người mắc IBS báo cáo rằng họ từng gặp tình trạng phân có nhầy ít nhất một lần trong tháng.
2. Viêm đại tràng (viêm loét, viêm mạn)
Viêm đại tràng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến phân nhầy có kèm theo máu và mủ. Bệnh có thể ở dạng viêm loét đại tràng, viêm đại tràng cấp hoặc viêm đại tràng mãn tính không đặc hiệu.
Dấu hiệu thường gặp:
- Phân có nhầy trắng đục hoặc vàng, lẫn máu tươi
- Đi tiêu nhiều lần trong ngày, cảm giác mót rặn
- Đau âm ỉ hoặc quặn bụng, đặc biệt sau ăn
Viêm đại tràng nếu không được điều trị đúng có thể tiến triển thành mạn tính, tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng sau nhiều năm.
3. Nhiễm trùng đường ruột
Các tác nhân như Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter và ký sinh trùng như amip, Giardia lamblia thường gây tiêu chảy cấp, phân nhầy và mùi hôi thối bất thường.
- Khởi phát đột ngột với tiêu chảy, phân lỏng nhiều lần trong ngày
- Phân lẫn nhầy, có thể kèm máu và mủ
- Sốt, nôn mửa, mất nước
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhiễm trùng đường ruột là nguyên nhân gây tiêu chảy cấp chiếm 1.7 tỷ ca mỗi năm trên toàn cầu – trong đó nhiều trường hợp có biểu hiện phân nhầy.
4. Dị ứng thực phẩm và không dung nạp lactose
Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, phân nhầy thường là dấu hiệu của dị ứng đạm sữa bò hoặc không dung nạp lactose. Điều này gây kích ứng niêm mạc ruột và làm tăng tiết chất nhầy.
Các biểu hiện thường gặp ở trẻ:
- Đi ngoài nhiều lần, phân sệt hoặc lỏng, có nhầy trong
- Bỏ bú, khó chịu, nôn trớ
- Ngủ không yên, quấy khóc, da nổi mẩn dị ứng
Đối với người lớn, không dung nạp lactose có thể gây tiêu chảy phân nhầy sau khi uống sữa hoặc dùng sản phẩm từ sữa như phô mai, sữa chua, kem,…
5. Ung thư đại trực tràng (hiếm nhưng cần lưu ý)
Dù chiếm tỷ lệ nhỏ hơn, nhưng không thể loại trừ ung thư đại trực tràng nếu người bệnh trên 40 tuổi có biểu hiện phân nhầy kèm máu, thay đổi thói quen đại tiện và sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Phân thay đổi hình dạng (dẹt, dẹt mỏng như dải)
- Phân có nhầy, máu ẩn hoặc máu tươi
- Sụt cân, thiếu máu, mệt mỏi, chán ăn
Chuyên gia Tiêu hóa – TS.BS Trần Anh Tú (BV Bạch Mai) khuyến cáo: “Đừng xem nhẹ biểu hiện phân nhầy, đặc biệt nếu kèm theo máu hoặc thay đổi bất thường trong thói quen đại tiện. Đây có thể là dấu hiệu sớm của bệnh lý nghiêm trọng và nên được kiểm tra sớm.”
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.