Mất vị giác có thể là dấu hiệu tạm thời của một tình trạng nhẹ như cảm cúm, nhưng đôi khi lại là triệu chứng cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng hơn. Trong bối cảnh hậu COVID-19, tình trạng mất vị giác trở nên phổ biến hơn bao giờ hết, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, dinh dưỡng và tâm lý của người bệnh.
Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi cung cấp thông tin y khoa chuẩn xác, dễ hiểu và cập nhật, giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách phục hồi vị giác một cách hiệu quả.
Mất vị giác là gì?
Mất vị giác (tiếng Anh: ageusia) là tình trạng giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng cảm nhận vị như ngọt, mặn, chua, đắng. Tình trạng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc biệt phổ biến ở người lớn tuổi và người từng nhiễm virus gây viêm đường hô hấp.
Vai trò của vị giác đối với sức khỏe
Vị giác đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc tận hưởng ẩm thực mà còn trong quá trình tiêu hóa và cảnh báo cơ thể về các chất độc hại. Khi vị giác bị ảnh hưởng:
- Người bệnh dễ mất cảm giác ngon miệng, chán ăn
- Có thể dẫn đến sụt cân, suy dinh dưỡng
- Ảnh hưởng đến tâm lý, gây lo âu hoặc trầm cảm nhẹ
Cơ chế hoạt động của hệ vị giác
Vị giác hoạt động nhờ các gai vị giác nằm trên lưỡi, vòm họng, thanh quản, kết nối với các dây thần kinh sọ như dây thần kinh mặt (VII), dây thiệt hầu (IX) và dây lang thang (X). Tổn thương tại bất kỳ điểm nào trong hệ thống này đều có thể dẫn đến rối loạn vị giác.
Triệu chứng mất vị giác
Người bị mất vị giác thường mô tả rằng họ “ăn như nhai giấy”, không thể phân biệt được các vị cơ bản. Một số triệu chứng kèm theo có thể bao gồm:
Dấu hiệu điển hình
- Không cảm nhận được vị ngọt, mặn, chua hoặc đắng
- Thức ăn có vị nhạt, kỳ lạ hoặc khó chịu
- Chán ăn hoặc mất cảm hứng với món ăn yêu thích
Một nghiên cứu của Đại học Harvard năm 2021 cho thấy, tới 41% bệnh nhân COVID-19 báo cáo bị mất vị giác trong giai đoạn cấp tính của bệnh, và khoảng 10-15% vẫn còn triệu chứng kéo dài sau 1 tháng.
Phân biệt với mất khứu giác
Vị giác và khứu giác liên quan chặt chẽ với nhau. Mất khứu giác cũng có thể khiến người bệnh tưởng rằng mình mất vị giác. Tuy nhiên, mất vị giác thực sự là khi người bệnh không thể cảm nhận được các vị cơ bản ngay cả khi thức ăn tiếp xúc trực tiếp với lưỡi.
Nguyên nhân mất vị giác
Hiểu rõ nguyên nhân là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến mất vị giác, bao gồm cả nguyên nhân tạm thời và bệnh lý nghiêm trọng.
Nhiễm trùng đường hô hấp
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Các bệnh như cảm lạnh, cúm, viêm mũi dị ứng hay COVID-19 có thể làm sưng viêm niêm mạc, ảnh hưởng đến chức năng của gai vị giác.
Tác dụng phụ của thuốc
Nhiều loại thuốc có thể gây rối loạn vị giác, đặc biệt là:
- Kháng sinh (clarithromycin, metronidazole)
- Thuốc hạ huyết áp (enalapril)
- Thuốc chống trầm cảm
Việc ngừng hoặc thay đổi thuốc theo hướng dẫn bác sĩ có thể giúp cải thiện tình trạng.
Chấn thương đầu hoặc dây thần kinh
Va chạm mạnh ở đầu, phẫu thuật vùng tai mũi họng, hoặc tổn thương dây thần kinh sọ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến việc truyền tín hiệu vị giác lên não.
Thiếu hụt dinh dưỡng
Thiếu kẽm, vitamin B12 hay sắt có thể làm giảm chức năng của tế bào vị giác. Một nghiên cứu cho thấy, thiếu kẽm là nguyên nhân phổ biến nhất gây mất vị giác ở người cao tuổi.
Bệnh lý mạn tính
Nhiều bệnh lý có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh hoặc chức năng vị giác, như:
Tuổi tác và lão hóa
Theo tuổi, số lượng gai vị giác giảm dần, đồng thời khả năng dẫn truyền thần kinh kém đi, dẫn đến vị giác suy giảm. Đây là lý do tại sao người cao tuổi thường thấy món ăn “nhạt” hơn so với người trẻ.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Không phải trường hợp mất vị giác nào cũng nguy hiểm, tuy nhiên, bạn nên tìm gặp bác sĩ nếu:
Các dấu hiệu cảnh báo
- Mất vị giác kéo dài hơn 1 tuần mà không rõ nguyên nhân
- Kèm theo mất khứu giác, sốt, mệt mỏi, đau họng hoặc khó thở
- Gây sụt cân, chán ăn nghiêm trọng
- Xuất hiện sau chấn thương đầu hoặc phẫu thuật
Những câu hỏi bác sĩ sẽ hỏi bạn
Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ có thể hỏi:
- Bạn mất vị giác đột ngột hay từ từ?
- Có đang dùng thuốc nào không?
- Có tiền sử dị ứng, viêm xoang, chấn thương gần đây không?
- Bạn có cảm thấy mùi thức ăn thay đổi không?
Phương pháp chẩn đoán mất vị giác
Chẩn đoán mất vị giác cần sự phối hợp giữa khám lâm sàng và xét nghiệm chuyên sâu:
Khám lâm sàng và khai thác bệnh sử
Bác sĩ sẽ kiểm tra khoang miệng, lưỡi, mũi họng và hệ thần kinh sọ để phát hiện tổn thương hoặc viêm nhiễm.
Các xét nghiệm chức năng vị giác
- Test nhỏ dung dịch đường, muối, axit lên lưỡi để đánh giá phản ứng
- Xét nghiệm máu đo nồng độ kẽm, B12, glucose
- CT hoặc MRI nếu nghi có tổn thương thần kinh
Chẩn đoán phân biệt
Quan trọng là phân biệt mất vị giác thật sự với mất khứu giác hoặc rối loạn tâm thần liên quan đến cảm nhận thức ăn.
Điều trị mất vị giác như thế nào?
Điều trị theo nguyên nhân
Đây là nguyên tắc quan trọng nhất. Ví dụ:
- Nếu do virus: nghỉ ngơi, dinh dưỡng, dùng thuốc hỗ trợ
- Nếu do thuốc: thay đổi hoặc ngưng thuốc theo chỉ định
- Nếu do thiếu dinh dưỡng: bổ sung kẽm, B12, sắt
Sử dụng thuốc hỗ trợ
Ở một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc như:
- Thuốc kháng viêm, corticosteroid (trong viêm mũi, xoang)
- Thuốc tăng dẫn truyền thần kinh (nếu liên quan hệ thần kinh sọ)
Thay đổi lối sống và chế độ ăn
- Ăn thức ăn giàu dinh dưỡng, màu sắc để kích thích giác quan
- Uống đủ nước để tránh khô miệng
- Hạn chế rượu, thuốc lá – những yếu tố ảnh hưởng vị giác
Phục hồi chức năng vị giác
Giống như luyện khứu giác hậu COVID-19, việc luyện vị giác có thể cải thiện đáng kể. Một số cách đơn giản:
- Nếm thử thức ăn có vị rõ ràng: chanh (chua), mật ong (ngọt), muối (mặn)
- Tập trung cảm nhận từng vị một cách chủ động
- Massage vùng quanh miệng, lưỡi để kích thích thần kinh
Mất vị giác có nguy hiểm không?
Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống
Không cảm nhận được hương vị khiến bữa ăn trở nên vô vị, người bệnh chán ăn, dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, thậm chí trầm cảm nhẹ.
Nguy cơ liên quan đến dinh dưỡng và tâm lý
- Sụt cân nhanh chóng
- Thiếu vi chất dinh dưỡng
- Giảm hệ miễn dịch, dễ nhiễm trùng
- Tăng nguy cơ rối loạn lo âu hoặc trầm cảm
Cách phòng ngừa mất vị giác
Vệ sinh mũi họng đúng cách
Rửa mũi bằng nước muối sinh lý, tránh khói bụi, ô nhiễm để bảo vệ đường hô hấp và khứu giác – yếu tố liên quan mật thiết đến vị giác.
Bổ sung dinh dưỡng cần thiết
- Ăn đa dạng thực phẩm: cá, hải sản, rau xanh, hạt
- Bổ sung kẽm, B12 qua thực phẩm hoặc viên uống nếu cần
Phát hiện và điều trị bệnh nền kịp thời
Kiểm soát tốt các bệnh như tiểu đường, cao huyết áp, viêm xoang mãn tính để hạn chế tổn thương thần kinh và rối loạn vị giác.
Mất vị giác do COVID-19: Phục hồi có được không?
Tại sao COVID-19 gây mất vị giác?
SARS-CoV-2 có thể tấn công trực tiếp vào tế bào hỗ trợ của các gai vị giác hoặc làm tổn thương thần kinh dẫn truyền vị giác.
Tốc độ và khả năng hồi phục sau nhiễm
Hầu hết bệnh nhân mất vị giác do COVID-19 sẽ hồi phục trong 2–6 tuần. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể kéo dài nhiều tháng. Việc phục hồi sớm liên quan đến:
- Độ tuổi (người trẻ hồi phục nhanh hơn)
- Không có bệnh lý nền đi kèm
- Áp dụng luyện tập vị giác và hỗ trợ dinh dưỡng sớm
Câu chuyện thực tế: Một bệnh nhân mất vị giác sau nhiễm virus
“Sau khi nhiễm COVID-19, tôi không còn cảm nhận được vị ngọt hay mặn. Mọi bữa ăn trở thành cực hình. Nhưng sau 2 tháng tập luyện và điều trị, vị giác tôi dần hồi phục.” – Anh H.L, 34 tuổi, TP.HCM
Kết luận
Mất vị giác không chỉ là một triệu chứng thoáng qua mà còn có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý tiềm ẩn. Việc sớm nhận biết, chẩn đoán và điều trị không chỉ giúp phục hồi cảm giác mà còn cải thiện sức khỏe toàn diện và chất lượng cuộc sống.
Đừng xem nhẹ tình trạng mất vị giác – hãy chủ động chăm sóc sức khỏe và tham khảo ý kiến chuyên gia nếu triệu chứng kéo dài.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Mất vị giác có phải triệu chứng của COVID-19?
Đúng. Đây là một trong những triệu chứng phổ biến nhất, có thể xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu hoặc kéo dài sau khi khỏi bệnh.
2. Mất vị giác có tự khỏi không?
Trong nhiều trường hợp, đặc biệt do cảm cúm hoặc virus, mất vị giác có thể tự hồi phục sau vài ngày đến vài tuần.
3. Có thuốc đặc trị cho mất vị giác không?
Không có thuốc đặc trị chung. Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể như do nhiễm trùng, thiếu kẽm, tổn thương thần kinh…
4. Có nên bổ sung kẽm khi mất vị giác?
Có. Thiếu kẽm là một trong những nguyên nhân phổ biến gây rối loạn vị giác. Tuy nhiên, cần bổ sung đúng liều và theo chỉ định bác sĩ.
5. Người cao tuổi có dễ bị mất vị giác hơn không?
Có. Quá trình lão hóa làm giảm số lượng và độ nhạy của các gai vị giác, khiến người cao tuổi thường cảm thấy món ăn “nhạt” hơn.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.