Khô họng không chỉ là cảm giác khó chịu thoáng qua, mà đôi khi còn là dấu hiệu tiềm ẩn của những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khả năng giao tiếp và cuộc sống thường ngày nếu không được xử lý kịp thời. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến khô họng? Làm sao để điều trị và phòng ngừa hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây khô họng
Khô họng có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm môi trường, thói quen sinh hoạt cho đến bệnh lý tiềm ẩn. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:
Mất nước
Cơ thể không được cung cấp đủ nước sẽ làm giảm tiết nước bọt – yếu tố giúp giữ ẩm cho niêm mạc họng. Tình trạng này thường gặp ở người ít uống nước, người chơi thể thao cường độ cao hoặc sống ở vùng khí hậu nóng bức.
Thở bằng miệng
Việc thở bằng miệng khi ngủ, đặc biệt ở người bị nghẹt mũi, không chỉ làm khô họng mà còn dễ gây viêm họng do không khí không được lọc qua mũi.
Không khí khô
Máy lạnh, môi trường ô nhiễm hoặc khí hậu hanh khô mùa đông có thể làm giảm độ ẩm không khí, khiến cổ họng bị khô rát và ngứa ngáy.
Nhiễm trùng đường hô hấp
Viêm họng, cảm lạnh, cúm hay viêm xoang đều có thể khiến niêm mạc họng bị tổn thương và mất độ ẩm. Người bệnh thường có cảm giác khô họng kèm theo ho khan, sổ mũi hoặc sốt nhẹ.
Tác dụng phụ của thuốc
- Thuốc kháng histamin (chống dị ứng)
- Thuốc an thần, thuốc trầm cảm
- Thuốc hạ huyết áp
Những loại thuốc này có thể làm giảm tiết nước bọt, dẫn đến khô họng và miệng.
Các bệnh lý tiềm ẩn
- Hội chứng Sjögren: Bệnh tự miễn làm suy giảm tuyến nước bọt và tuyến lệ, gây khô mắt và khô miệng/họng.
- Tiểu đường: Người bị tiểu đường thường có cảm giác khát và khô miệng do rối loạn chuyển hóa.
- Trào ngược dạ dày-thực quản (GERD): Axit trào ngược có thể kích thích niêm mạc họng, gây cảm giác khô rát và ho khan kéo dài.
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
- Hút thuốc lá làm tổn thương niêm mạc họng và giảm tiết nước bọt.
- Uống rượu bia gây mất nước và kích ứng niêm mạc.
- Nói nhiều, la hét hoặc ca hát quá mức cũng có thể gây khô và viêm họng.
Triệu chứng đi kèm với khô họng
Khô họng không chỉ đơn thuần là cảm giác khô ráp mà còn đi kèm nhiều triệu chứng khó chịu khác. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp:
- Ngứa rát cổ họng: Người bệnh có cảm giác như có dị vật hoặc vật gì vướng trong họng.
- Khó nuốt: Cảm giác vướng víu, đau khi nuốt, đặc biệt khi ăn đồ khô hoặc cứng.
- Ho khan: Thường xuất hiện vào ban đêm, không có đờm, dễ nhầm lẫn với ho do viêm họng.
- Hôi miệng: Do nước bọt tiết ít, vi khuẩn dễ phát triển trong khoang miệng.
- Khàn tiếng: Khi dây thanh bị khô hoặc viêm.
- Miệng khô: Lưỡi khô, dễ nứt nẻ, mất vị giác nhẹ.
Trong một số trường hợp, khô họng còn đi kèm các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sốt nhẹ, nổi hạch cổ hoặc sụt cân – đây có thể là tín hiệu cảnh báo những tình trạng bệnh lý nghiêm trọng hơn.
Khô họng có nguy hiểm không?
Khô họng thông thường không phải là vấn đề nghiêm trọng nếu chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, người bệnh không nên chủ quan.
Trường hợp không nguy hiểm
- Khô họng do mất nước hoặc do thời tiết khô lạnh.
- Khô họng do nói nhiều hoặc hát lâu.
- Khô họng khi mới ngủ dậy (do thở bằng miệng).
Các tình huống tiềm ẩn nguy cơ
Khô họng có thể là biểu hiện sớm của các bệnh như:
- Viêm họng mãn tính.
- Trào ngược dạ dày – thực quản.
- Hội chứng Sjögren.
- Bệnh ung thư vùng hầu họng (trường hợp kéo dài, kèm nổi hạch, đau tai, khó nuốt).
Chuyên gia tai mũi họng khuyến cáo: “Người bệnh cần đến khám nếu khô họng kéo dài trên 1 tuần, đi kèm các dấu hiệu bất thường như sốt, khàn tiếng, khó nuốt hoặc ho ra máu.”
Cách khắc phục và điều trị khô họng
Việc điều trị khô họng hiệu quả cần dựa trên nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, một số biện pháp tổng quát dưới đây có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Thay đổi thói quen sinh hoạt
- Uống đủ nước: Cung cấp ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để giữ độ ẩm cho cơ thể và niêm mạc họng.
- Hạn chế rượu, cà phê: Các chất này có tính lợi tiểu và làm cơ thể mất nước nhanh hơn.
- Ngưng hút thuốc lá: Khói thuốc gây kích ứng và tổn thương niêm mạc hầu họng.
- Tránh nói quá nhiều: Nên nghỉ ngơi, tránh nói liên tục trong thời gian dài, đặc biệt khi đang bị khô họng.
Giữ độ ẩm cho không khí
- Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi sử dụng máy lạnh.
- Đặt bát nước trong phòng để duy trì độ ẩm tự nhiên.
- Tránh ngồi trực tiếp dưới luồng gió điều hòa.
Vệ sinh miệng họng đúng cách
- Súc miệng với nước muối sinh lý 2 lần/ngày để làm sạch và sát khuẩn nhẹ nhàng.
- Đánh răng sau mỗi bữa ăn, sử dụng chỉ nha khoa và nước súc miệng không cồn.
Dùng các biện pháp hỗ trợ
- Kẹo ngậm không đường giúp kích thích tiết nước bọt.
- Xịt họng thảo dược hoặc xịt dưỡng ẩm không chứa cồn.
- Xông hơi bằng tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp giúp làm dịu niêm mạc hô hấp.
Điều trị nguyên nhân bệnh lý
Nếu khô họng do bệnh lý nền, cần điều trị dứt điểm bệnh gốc:
- Trào ngược dạ dày: Dùng thuốc ức chế tiết acid, thay đổi chế độ ăn.
- Hội chứng Sjögren: Cần khám chuyên khoa miễn dịch để được theo dõi lâu dài.
- Nhiễm trùng đường hô hấp: Dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm theo chỉ định bác sĩ.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Khô họng có thể điều trị tại nhà, tuy nhiên trong các trường hợp sau, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và xử lý kịp thời:
- Triệu chứng kéo dài trên 7 ngày không cải thiện dù đã chăm sóc.
- Khô họng kèm theo sốt, đau họng dữ dội, khàn tiếng nặng, nổi hạch cổ.
- Khó nuốt, nuốt đau hoặc cảm giác như có dị vật trong cổ họng.
- Ho ra máu, sụt cân không rõ nguyên nhân, đau tai kèm theo.
Việc khám sớm không chỉ giúp điều trị kịp thời mà còn phát hiện được các bệnh lý tiềm ẩn nguy hiểm như ung thư vòm họng, nhiễm trùng nặng hoặc bệnh lý tự miễn.
Phòng ngừa khô họng
Chăm sóc sức khỏe chủ động là cách tốt nhất để tránh tình trạng khô họng tái phát thường xuyên. Dưới đây là những lời khuyên hữu ích từ chuyên gia:
- Uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt khi vận động hoặc trời nóng.
- Tránh tiếp xúc với môi trường khô, bụi bặm hoặc ô nhiễm.
- Đeo khẩu trang khi ra đường để bảo vệ vùng họng và đường hô hấp.
- Hạn chế sử dụng máy lạnh liên tục, nên mở cửa thông gió định kỳ.
- Tăng cường đề kháng bằng chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây, vitamin C và kẽm.
- Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ mỗi ngày.
Kết luận
Khô họng là triệu chứng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt khi đi kèm các biểu hiện bất thường. Việc hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng đúng cách chăm sóc tại nhà và can thiệp y tế đúng lúc là chìa khóa để cải thiện tình trạng hiệu quả. Hãy luôn lắng nghe cơ thể và chủ động bảo vệ sức khỏe họng – cửa ngõ của hệ hô hấp và tiêu hóa.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Khô họng có phải dấu hiệu của COVID-19 không?
Có thể. Khô họng là một trong những triệu chứng nhẹ khi mắc COVID-19, thường đi kèm sốt, mệt mỏi, mất khứu vị giác. Tuy nhiên, khô họng do COVID-19 thường xuất hiện đột ngột và kéo dài vài ngày.
2. Trẻ em bị khô họng phải làm sao?
Cho trẻ uống nước thường xuyên, sử dụng máy tạo ẩm trong phòng, hạn chế ăn đồ cay nóng và đưa đi khám nếu có dấu hiệu sốt, ho kéo dài hoặc chán ăn.
3. Người cao tuổi bị khô họng vào ban đêm là do đâu?
Người lớn tuổi thường bị khô họng do giảm tiết nước bọt, sử dụng thuốc hoặc ngủ thở bằng miệng. Cần kiểm tra các bệnh lý liên quan và tăng cường độ ẩm môi trường sống.
4. Có nên dùng thuốc xịt họng thường xuyên không?
Không nên lạm dụng. Chỉ sử dụng theo hướng dẫn bác sĩ hoặc dược sĩ. Các loại xịt thảo dược không chứa corticoid có thể dùng hỗ trợ ngắn hạn.
5. Khô họng có liên quan đến dạ dày không?
Có. Trào ngược dạ dày-thực quản là nguyên nhân khá phổ biến gây khô và rát họng, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi nằm.
Hãy chăm sóc họng của bạn ngay hôm nay
Đừng để triệu chứng khô họng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn. Nếu tình trạng không cải thiện sau khi đã tự chăm sóc, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được tư vấn cụ thể. Sức khỏe đường hô hấp khỏe mạnh chính là nền tảng cho một cơ thể khỏe mạnh toàn diện.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.