Đau mắt không đơn thuần chỉ là cảm giác khó chịu hay mỏi mắt sau một ngày làm việc dài. Đây có thể là dấu hiệu của nhiều tình trạng y tế từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm cả những bệnh lý có thể đe dọa thị lực nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Tại Việt Nam, các phòng khám chuyên khoa mắt tiếp nhận hàng nghìn ca đau mắt mỗi ngày. Đáng lo ngại hơn, nhiều người có xu hướng tự điều trị tại nhà, khiến tình trạng ngày càng nặng. Vậy đâu là nguyên nhân gây đau mắt, và khi nào bạn cần đến bác sĩ?
“Tôi từng nghĩ đau mắt chỉ là do mất ngủ hay nhìn điện thoại nhiều, cho đến khi bác sĩ chẩn đoán tôi bị viêm màng bồ đào. Nếu tôi đến trễ vài tuần nữa, thị lực có thể đã vĩnh viễn mất đi.”
– Anh Hùng, 34 tuổi, Hà Nội
Giới thiệu về đau mắt
Định nghĩa đau mắt là gì?
Đau mắt là cảm giác khó chịu, nhức hoặc đau nhói trong hoặc quanh mắt. Cơn đau có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt, với mức độ từ nhẹ đến nghiêm trọng, kéo dài vài phút hoặc hàng giờ tùy vào nguyên nhân.
Tại sao đau mắt cần được chú ý sớm?
Đau mắt có thể là dấu hiệu ban đầu của các bệnh nguy hiểm như viêm màng bồ đào, glôcôm cấp, viêm thần kinh thị giác, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn. Việc phát hiện và can thiệp sớm đóng vai trò sống còn trong điều trị các bệnh lý mắt.
Triệu chứng thường gặp khi đau mắt
Đau âm ỉ hoặc đau nhói
Người bệnh có thể cảm nhận cơn đau nhẹ nhàng như nhức đầu hoặc đau nhói, rát buốt tùy nguyên nhân. Đau nhức sâu trong hốc mắt thường liên quan đến viêm thần kinh thị giác, trong khi đau bề mặt hay rát mắt có thể do khô mắt hoặc viêm kết mạc.
Mắt đỏ, chảy nước mắt
Đỏ mắt là dấu hiệu đặc trưng cho các bệnh lý viêm nhiễm như viêm kết mạc, viêm giác mạc. Chảy nước mắt nhiều là cơ chế phản ứng tự nhiên nhằm bảo vệ và làm sạch mắt, thường xuất hiện trong viêm kết mạc dị ứng hoặc kích ứng do khói bụi.
Mờ mắt hoặc nhạy cảm với ánh sáng
Mờ mắt có thể đi kèm đau khi nhìn mạnh ánh sáng (quang sợ). Đây là dấu hiệu nguy hiểm, phổ biến trong các bệnh như viêm màng bồ đào hay glôcôm cấp – tình trạng tăng nhãn áp đột ngột có thể làm tổn thương dây thần kinh thị giác.
Đau đầu và các dấu hiệu đi kèm khác
Đau mắt đi kèm đau đầu, buồn nôn, chóng mặt là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nội thần kinh hoặc nhãn khoa cấp cứu. Trường hợp này cần đến cơ sở y tế ngay để được đánh giá và xử trí sớm.
Phân loại các dạng đau mắt thường gặp
Đau mắt do nguyên nhân bên ngoài
Viêm kết mạc (đau mắt đỏ)
Viêm kết mạc là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau mắt tại cộng đồng. Bệnh do virus, vi khuẩn hoặc dị ứng gây ra, khiến mắt đỏ, ngứa, có ghèn. Viêm kết mạc do virus có thể lây lan mạnh trong môi trường học đường hoặc công sở.
Khô mắt
Khô mắt thường gặp ở người sử dụng máy tính, điện thoại nhiều giờ. Thiếu nước mắt gây cộm rát, nhìn mờ, đau râm ran hoặc nhức nhối mỗi khi chớp mắt. Phụ nữ sau mãn kinh và người lớn tuổi là nhóm có nguy cơ cao.
Tổn thương do dị vật
Bụi bẩn, lông mi rơi vào mắt hay côn trùng nhỏ có thể gây trầy xước giác mạc, tạo ra cảm giác đau buốt, chảy nước mắt liên tục. Nếu không được lấy ra đúng cách, dị vật có thể gây loét hoặc nhiễm trùng.
Đau mắt do nguyên nhân bên trong
Viêm màng bồ đào
Bệnh lý viêm các lớp trong mắt thường liên quan đến bệnh tự miễn hoặc nhiễm trùng. Người bệnh cảm thấy đau sâu trong mắt, nhìn mờ, sợ ánh sáng và có thể thấy chấm đen bay trước mắt. Bệnh cần điều trị sớm để tránh biến chứng bong võng mạc hoặc glôcôm.
Viêm thần kinh thị giác
Thường gặp ở người trẻ tuổi, viêm thần kinh thị giác gây mất thị lực một bên đột ngột, đau khi cử động mắt. Đây cũng là dấu hiệu sớm của bệnh lý thần kinh trung ương như xơ cứng rải rác.
Glôcôm cấp (tăng nhãn áp đột ngột)
Là tình trạng nhãn áp tăng cao đột ngột, gây đau nhức mắt dữ dội, buồn nôn, mắt mờ như có sương mù, đồng tử giãn. Đây là cấp cứu nhãn khoa, nếu không xử trí trong vài giờ có thể gây mù vĩnh viễn.
Nguyên nhân phổ biến gây đau mắt
Do nhiễm trùng
- Vi khuẩn: thường gây viêm kết mạc có mủ.
- Virus: gây đau mắt đỏ có tính lây lan cao.
- Nấm hoặc ký sinh trùng: ít gặp, nhưng nguy hiểm hơn.
Do môi trường, ánh sáng và thời gian sử dụng màn hình
Mắt phải điều tiết liên tục khi làm việc với ánh sáng xanh, đặc biệt là từ màn hình máy tính hoặc điện thoại. Điều này gây ra hội chứng thị giác màn hình (CVS) – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau và mỏi mắt hiện nay.
Do chấn thương hoặc dị vật
Bất kỳ vật thể lạ nào lọt vào mắt đều có thể làm trầy xước hoặc nhiễm trùng giác mạc. Cần đến cơ sở y tế để kiểm tra và loại bỏ an toàn.
Do bệnh lý nền toàn thân
Một số bệnh như tiểu đường, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp… có thể gây biến chứng ở mắt, đặc biệt là viêm màng bồ đào hoặc viêm võng mạc. Đây là nguyên nhân đau mắt ít phổ biến nhưng cần theo dõi lâu dài.
Chẩn đoán đau mắt như thế nào?
Khai thác triệu chứng lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng như: đau ở vị trí nào, cảm giác đau ra sao (rát, nhức, cộm…), thời gian xuất hiện, yếu tố khởi phát (dị vật, ánh sáng, môi trường…), các biểu hiện đi kèm như chảy nước mắt, sợ ánh sáng hay nhìn mờ.
Khám mắt chuyên sâu tại cơ sở y tế
Khám mắt bằng đèn khe, soi đáy mắt, đo thị lực, kiểm tra nhãn áp và phản xạ đồng tử giúp bác sĩ đánh giá cấu trúc và chức năng mắt. Đây là bước không thể thiếu để phân biệt giữa các nguyên nhân gây đau mắt.
Các xét nghiệm, hình ảnh học liên quan
- Chụp OCT (Optical Coherence Tomography): đánh giá võng mạc, thần kinh thị giác.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): trong trường hợp nghi ngờ viêm thần kinh thị giác hoặc bệnh lý thần kinh trung ương.
- Xét nghiệm dịch tiết kết mạc: tìm vi khuẩn, virus hoặc nấm.
Cách điều trị đau mắt hiện nay
Điều trị tại nhà cho các trường hợp nhẹ
Đối với các trường hợp đau nhẹ do khô mắt, mỏi mắt hay kích ứng nhẹ, có thể sử dụng:
- Nước muối sinh lý để rửa mắt
- Nghỉ ngơi, chườm lạnh
- Sử dụng nước nhỏ mắt không chứa chất bảo quản
Lưu ý: không nên tự ý dùng thuốc nhỏ mắt có corticoid nếu chưa được bác sĩ chỉ định.
Sử dụng thuốc kê toa: nhỏ mắt, uống, tiêm
Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ sẽ kê đơn phù hợp:
- Thuốc nhỏ mắt kháng sinh, kháng viêm, kháng virus
- Thuốc giảm đau, kháng sinh toàn thân nếu nhiễm trùng lan rộng
- Corticoid nhỏ mắt trong các bệnh viêm như viêm màng bồ đào (theo dõi chặt chẽ)
Can thiệp y khoa: phẫu thuật hoặc thủ thuật
Đối với các trường hợp glôcôm cấp, dị vật nằm sâu hoặc bệnh lý phức tạp, cần can thiệp ngoại khoa như:
- Lấy dị vật giác mạc, rửa mắt bằng dụng cụ chuyên dụng
- Phẫu thuật glôcôm hạ nhãn áp
- Điều trị bằng laser trong bệnh lý võng mạc
Lưu ý khi tự ý sử dụng thuốc nhỏ mắt
Việc sử dụng thuốc nhỏ mắt không đúng cách, đặc biệt là nhóm corticoid, có thể dẫn đến nhiều biến chứng như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, nhiễm trùng nặng hơn. Người bệnh nên luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?
Mắt đau dữ dội và đột ngột
Đây có thể là dấu hiệu của glôcôm cấp, viêm màng bồ đào cấp tính hoặc tổn thương thần kinh thị giác, cần cấp cứu.
Thị lực giảm nhanh
Mờ mắt đột ngột hoặc mất thị lực một phần/bên cần kiểm tra ngay, đặc biệt nếu kèm đau.
Sốt cao, sưng quanh mắt, đau đầu
Triệu chứng này có thể liên quan đến viêm ổ mắt, viêm xoang lan rộng, viêm màng não. Cần nhập viện để điều trị kháng sinh và theo dõi chặt chẽ.
Phòng ngừa đau mắt hiệu quả
Giữ vệ sinh mắt sạch sẽ
- Không dùng tay dụi mắt
- Dùng khăn riêng, vệ sinh kính áp tròng đúng cách
Sử dụng kính bảo hộ khi cần
Khi làm việc trong môi trường bụi, hóa chất, ánh sáng mạnh (thợ hàn, công nhân xây dựng…) cần đeo kính bảo hộ.
Hạn chế nhìn màn hình liên tục
Áp dụng quy tắc 20-20-20: mỗi 20 phút nhìn màn hình, nghỉ mắt 20 giây bằng cách nhìn vật cách xa 6m.
Khám mắt định kỳ
Khám mắt mỗi 6 – 12 tháng giúp phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt ở người có bệnh nền như tiểu đường, tăng huyết áp.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy kiến thức y khoa cập nhật nhất
Đầy đủ – Dễ hiểu – Chính xác
Tại ThuVienBenh.com, đội ngũ biên tập cam kết cung cấp thông tin y khoa chất lượng cao, dựa trên tài liệu chuyên ngành và sự tư vấn của chuyên gia. Bài viết được kiểm duyệt chặt chẽ trước khi đăng tải.
Hướng dẫn từ triệu chứng đến điều trị
Từ những biểu hiện ban đầu như nhức mắt, đỏ mắt, cho đến phác đồ điều trị các bệnh lý phức tạp – bạn đều có thể tìm thấy tại đây. Mỗi thông tin đều hướng đến việc giúp bạn hiểu rõ hơn cơ thể mình và biết khi nào cần đi khám bác sĩ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Đau mắt có thể tự khỏi không?
Có, một số nguyên nhân như khô mắt nhẹ hoặc kích ứng do môi trường có thể tự cải thiện nếu được nghỉ ngơi, rửa mắt đúng cách. Tuy nhiên, nếu đau kéo dài hơn 1–2 ngày hoặc có dấu hiệu bất thường, cần đi khám.
2. Có nên dùng thuốc nhỏ mắt không kê toa?
Không nên sử dụng thuốc nhỏ mắt không rõ nguồn gốc hoặc chứa corticoid nếu không có chỉ định. Việc lạm dụng có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng như tăng nhãn áp hoặc loét giác mạc.
3. Đau mắt khi làm việc máy tính có phải bệnh lý không?
Không hẳn là bệnh lý, nhưng có thể là hội chứng thị giác màn hình. Việc điều tiết mắt quá mức sẽ gây khô mắt, mỏi mắt và đau. Nên điều chỉnh thời gian làm việc và bổ sung nước mắt nhân tạo nếu cần.
4. Đau mắt có liên quan đến bệnh toàn thân không?
Có. Một số bệnh như tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ có thể gây biến chứng viêm mắt, tổn thương thần kinh thị giác.
5. Khi nào đau mắt là cấp cứu?
Nếu đau dữ dội, giảm thị lực nhanh, mắt đỏ kèm buồn nôn, sốt hoặc sưng vùng quanh mắt – hãy đi cấp cứu ngay để bảo vệ thị lực.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.